Tác giả: Kai Stoppel
Vũ Ngọc Chi, chuyển ngữ
14-10-2022
Đức vừa cung cấp cho Ukraine Iris-T SLM, một trong những hệ thống phòng không hiện đại nhất thế giới. Các chuyên gia và các chính trị gia rất phấn khởi. Nhưng điều gì làm cho hệ thống này trở nên đặc biệt? Và nó có đáp ứng được những gì nó hứa hẹn?
Nga tiến sang khủng bố từ trên trời chống lại Ukraine. Hàng loạt hỏa tiễn, hỏa tiễn hành trình và máy bay không người lái chiến đấu tấn công các thành phố và cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Theo phòng không Ukraine, họ đã bắn rớt nhiều hỏa tiễn, nhưng nhiều hỏa tiễn khác lọt qua được. Nhiều người chết, nguồn cung cấp điện lực có lúc bị gián đoạn.
Đức hỗ trợ thiết bị công nghệ cao: Hệ thống phòng không đầu tiên IRIS-T SLM đã đến Ukraine. Phản ứng từ Kyiv rất hào hứng, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksij Resnikow nói về một “kỷ nguyên phòng không mới“. Các cựu sĩ quan quân đội Đức cũng lạc quan. Họ cho đó là một “bước nhảy lượng tử”. Nhưng điều gì thực sự làm cho hệ thống này trở nên đặc biệt?
***
Một điểm mạnh của Iris-T SLM là radar 360 độ của nó, có thể được kết hợp với các cảm biến hồng ngoại trong hỏa tiễn để ghi nhận và theo đuổi mục tiêu, Markus Reisner, Đại tá của Quân đội Áo và Trưởng phòng Nghiên cứu và Phát triển tại Học viện Quân sự Theresia ở Wiener Neustadt, nói với NTV.de. Một lợi thế khác: Với Iris-T SLM, “một số mục tiêu có thể được ghi nhận và bắn phá cùng một lúc”, Reisner nói.
“Iris-T hiện thời là hệ thống hiện đại nhất trên thế giới”, Ralph Thiele, một cựu Đại tá quân đội Đức giải thích trong một cuộc phỏng vấn với NTV. Rốt cuộc, nó vừa mới được đưa ra thị trường. Ngay cả Bundeswehr (quân đội Đức) cũng không có một hệ thống như vậy. Nhà sản xuất Diehl Defense từ Überlingen bên hồ Bodensee đã “tham gia vào việc phát triển các hệ thống phòng thủ chiến thuật trong nhiều thập kỷ”, Thiele nói. Diehl là nhà sản xuất dẫn đầu trên tất cả về độ chính xác mà các mục tiêu có thể bị bắn trúng.
Như con mắt của một con tắc kè hoa
IRIS-T SLM có thể được sử dụng để chống lại hỏa tiễn và hỏa tiễn hành trình của Nga, chẳng hạn như những hỏa tiễn được sử dụng trong cuộc tấn công hàng loạt gần đây nhất. Và tất nhiên, nó cũng có thể được dùng để bắn rớt máy bay và trực thăng đối phương bay từ trên trời. Toàn bộ hệ thống bao gồm ba đến năm phương tiện di chuyển. Thiết bị điều hành cả hệ thống được đặt trong một chiếc, một chiếc khác có radar, cộng với một đến ba chiếc, mỗi chiếc có tám hỏa tiễn đánh chặn. Khả năng di chuyển nhanh chóng là một ưu điểm khác của hệ thống. Tất cả các thành phần có thể thay đổi địa điểm nhanh chóng để không bị đối phương khám phá và phá hủy.
Đây là cách nó hoạt động: Khi radar 360 độ ghi nhận một hỏa tiễn của đối phương, một hỏa tiễn đánh chặn được bắn thẳng đứng từ một thùng chứa trên mặt đất (S trong SLM là viết tắt của Surface Launched, phóng từ mặt đất). Với sự trợ giúp của GPS và điều hướng quán tính, hỏa tiễn bay về hướng mục tiêu, nhưng trên đường đi nó có thể được radar cập nhật dữ liệu về vị trí của mục tiêu.
Chỉ ở đoạn tiếp cận cuối cùng, thiết bị tìm kiếm hồng ngoại nằm ở phần đầu hỏa tiễn Iris-T (IRIS là viết tắt của Infra Red Imaging System: Hệ thống Hình ảnh Hồng ngoại) mới được mở lộ ra và sử dụng. Giống như mắt của một con tắc kè hoa, nó có thể xoay theo một góc rộng để tìm kiếm và ghi nhận mục tiêu. Hỏa tiễn sẽ khó bị gây ảnh hưởng. Ví dụ, xử lý hình ảnh thông minh có thể phân biệt giữa nguồn nhiệt của mục tiêu và vật thể hồng ngoại đánh lừa. Hỏa tiễn cũng được cho là miễn nhiễm phần lớn với các biện pháp gây nhiễu điện tử.
Iris-T đánh chặn, mà hỏa tiễn đất đối không IRIS-T SL phát triển từ đó, bay với tốc độ gấp ba lần âm thanh và theo Bundeswehr, vẫn đạt được “khả năng cơ động độc đáo”. Nó nhờ có một vòi phun có thể xoay (tiếng Anh: Tail/Thrust Vector-Controlled đuôi/lực đẩy điều khiển vector – đó là những gì T đứng trong Iris-T) và cánh được tối ưu hóa. Khi tiếp cận mục tiêu, cuối cùng nó nổ tung ra nhiều mảnh để phá hủy hỏa tiễn tấn công.
Bảo vệ toàn thành phố lớn
Toàn bộ hệ thống IRIS-T SLM có thể bao phủ bán kính 40 km và tấn công các mục tiêu lên tới độ cao 20 km. M trong SLM là viết tắt của phạm vi trung bình, Medium Range. Ngoài ra còn có một phiên bản với phạm vi ngắn hơn (SLS) đạt tới 25 km mà hỏa tiễn không đối không Iris-T được sử dụng. Một tên lửa phòng thủ đường dài đang được phát triển.
Toàn bộ một thành phố lớn có thể được bảo vệ chống lại các cuộc không kích bằng IRIS-T SLM, Thủ tướng Liên bang Olaf Scholz ca ngợi. Vậy Ukraine hiện nay có an toàn trước các cuộc tấn công khủng bố của Nga? Theo quan điểm của Đại tá Reisner, vẫn chưa rõ liệu hệ thống phòng không này có đáp ứng được kỳ vọng cao hay không: “Hiệu quả thực tế sẽ chỉ được thể hiện trong hoạt động”. Cho đến nay, hệ thống đã không được chứng tỏ khả năng trong một cuộc chiến thực sự.
Ngoài ra, bán kính hoạt động 40 km mặc dù đủ để bảo vệ một thành phố, nhưng Ukraine là một quốc gia rộng lớn – phòng không toàn diện sẽ không thể thực hiện được với một số ít IRIS-T SLM. Theo quan điểm của cựu Đại tá Thiele, hệ thống này là một “phần quan trọng của tổng thể”. Với nó, “các trung tâm chính phủ, cơ sở hạ tầng và trung tâm hậu cần quan trọng” có thể được bảo vệ.
Ba hệ thống IRIS-T SLM nữa sẽ được chuyển giao cho Ukraine trong năm tới. Bộ trưởng Quốc phòng Liên bang Christine Lambrecht hứa: “Chúng tôi đang làm mọi thứ để nó có thể được thực hiện càng sớm càng tốt”. Tuy nhiên, “các hệ thống hiện đại, phức tạp cao” như IRIS-T SLM lại mất nhiều thời giờ để sản xuất. Điều tương tự cũng áp dụng với NASAMS của Mỹ, một hệ thống phòng không tương đương mà Mỹ muốn chuyển giao cho Ukraine – hai trong số đó được chuyển ngay lập tức, sáu hệ thống khác sẽ được chuyển trong thời gian dài hơn.
Nga dựa vào máy bay không người lái Kamikaze
Nhưng ngay cả IRIS-T SLM cũng không được coi là không thể vượt qua. Rốt cuộc, một hệ thống chỉ có tối đa 24 hỏa tiễn sẵn sàng phóng cùng lúc. Với số lượng hỏa tiễn tấn công cao, trên thực tế nó có thể bị áp đảo. Theo các chuyên gia, mặc dù có những dấu hiệu cho thấy Nga đang dần đạt đến giới hạn của mình, ít nhất là về kho dự trữ tên lửa hành trình chính xác. Nhưng số lượng vũ khí tầm xa chính xác cao đến mức nào thì không ai có thể đánh giá được.
Phía Ukraine cũng báo cáo rằng, Nga cũng đã sử dụng máy bay không người lái kamikaze từ Iran trong cuộc tấn công hàng loạt gần đây nhất. Ví dụ, máy bay không người lái Shahed-136 thường tấn công cặp đôi vào một mục tiêu, tương đối nhẹ và bay thấp đến mức chúng rất khó phát hiện bởi hệ thống phòng không Ukraine, một chỉ huy Ukraine nói với Wall Street Journal. Theo Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Moscow đã đặt hàng 2.400 chiếc máy bay không người lái này từ Iran.
IRIS-T SLM cũng có thể làm điều gì đó chống lại máy bay không người lái? Điều đó có thể xảy ra, cựu tướng Erhard Bühler nói với MDR. “Bạn phải quyết định ngay tại chỗ có bắn một tên lửa rất đắt tiền như vậy vào một máy bay không người lái của Iran hay không”. Ít nhất thì phiên bản không đối không IRIS-T có giá khoảng 400.000 Euro cho mỗi tên lửa. Không có thông tin về giá cả hỏa tiễn phát triển mới IRIS-T SL. Toàn bộ hệ thống sẽ có giá khoảng 140 triệu Euro.
Nhưng có thể có một giải pháp khác cho mối đe dọa từ máy bay không người lái: NATO đã thông báo rằng họ dự định cung cấp cho Ukraine hàng trăm thiết bị gây nhiễu để chống lại máy bay không người lái. Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho biết, những thiết bị này có thể giúp làm cho các máy bay không người lái do Nga và Iran sản xuất không còn hiệu quả.