Văn Sơn
CNN đưa tin – theo ông chủ Yevgeny Prigozhin thì nhà thầu quân sự tư nhân Wagner sẽ cần phải tuyển tân bình từ bên ngoài hệ thống nhà tù của Nga; trong chín tháng qua, thì hệ thống này luôn được coi là một nguồn tuyển dụng dồi dào.
Trên kênh Telegram của công ty, Prigozhin cho biết “Chúng tôi đã ngừng hoàn toàn việc tuyển dụng tù nhân vào Wagner PMC. Với những nhân lực hiện tại, chúng tôi vẫn đang tiến hành thực hiện các chế độ cho họ”.
Mặc dù ông này không đưa ra bất kỳ lý do nào cho động thái này, tuy nhiên có một số giải thích tương đối logic. Trong đó có thể kể đến, nguồn tuyển dụng đã không còn dồi dào như trước, Bộ Quốc phòng Nga có thể đã can thiệp, hoặc chiến dịch có thể đã đang vắt kiệt tài chính của Prigozhin. Ngoài ra, Prigozhin có thể đã được thông báo rằng cách thức chiến tranh của ông ta không còn phù hợp với các ưu tiên của Nga trên chiến trường.
Sau khi có khoảng 40.000 đến 50.000 tù nhân đăng ký từ các nhà tù trên khắp nước Nga, thì hiện giờ nguồn tuyển dụng không còn được dồi dào để đáp ứng nhu cầu như trước nữa.
Họ nói rằng hàng chục tù nhân, một số chỉ còn vài tuần nữa là mãn hạn tù, đã đăng ký ra nhập Wagner sau khi Prigozhin đến kêu gọi vào tháng 8 và tháng 9. Họ nói rằng ông ta đã đến bằng một chiếc trực thăng và đã đưa ra những lời hứa táo bạo về tiền lương, các lợi ích khác, cũng như cam kết rằng tiền án của họ sẽ được xóa bỏ.
CNN vẫn chưa thể xác nhận độc lập các thông tin này. Những cuộc phỏng vấn này được thực hiện với sự có mặt của các sĩ quan an ninh Ukraine, và những lính đánh thuê này đã cung cấp rất nhiều thông tin về trải nghiệm của họ với Wagner. (CNN đảm bảo với các tù nhân rằng họ có quyền dừng cuộc phỏng vấn bất cứ lúc nào và CNN sẽ không tiết lộ danh tính của họ.)
Đã có những dấu hiệu cho thấy việc tuyển dụng từ các nhà tù của Wagner đã gặp vấn đề trước khi có thông báo chính thức của Prigozhin. Các luật sư và một nhà hoạt động nhân quyền tiết lộ với một hãng tin độc lập Agentstvo của Nga rằng những nhà tuyển binh đã đe dọa kết án các tù nhân bằng các vụ án hình sự mới nếu họ không đồng ý ra mặt trận chiến đấu. Tuy nhiên, CNN không thể xác nhận độc lập tuyên bố này, song cũng đã liên hệ với một trong các luật sư.
Ngoài ra, trải nghiệm của những tu nhân đã hoàn thành hợp đồng 6 tháng với Wagner có thể đã giúp các tù nhân khác tỉnh ngộ. Rất nhiều trong số họ đã bị thương.
Rất có thể một số người hiện đã trở về và đã kể lại những thương vong khủng khiếp mà đội ngũ Wagner phải gánh chịu – hết đợt này đến đợt khác.
Hai tù nhân Wagner được CNN phỏng vấn đã đề cập về những tổn thất to lớn khi họ bị phái đi xông vào chiếm các vị trí của Ukraine; nếu không tuân theo mệnh lệnh thì sẽ bị bắn chết ngay.
Một trong những luật sư đã tiết lộ với hãng truyền thông Agentstvo rằng có thể sự suy giảm tình nguyện viên trong số tù nhân một phần là do các tù nhân đã biết được con số thương vong khủng khiếp mà quân Wagner phải gánh chịu.
Chiến dịch cũng có thể đã làm cạn kiệt tài chính của Wagner. Các công ty của Prigozhin phải mua vũ khí và các thiết bị khác cho các tân binh, thực hiện huấn luyện tại các trại ở Nga và trong lãnh thổ bị chiếm đóng ở vùng Luhansk phía đông Ukraine, rồi vận chuyển họ đến các khu vực chiến đấu và cho họ ăn.
Tài chính của công ty mẹ của Wagner – Concord Management – luôn rất mờ mịt, với hàng tá công ty con. Rất khó đảm bảo nguồn tiền mặt để duy trì sự gia tăng mạnh mẽ như vậy trong hệ thống nhân sự của Wagner.
Cũng có thể, một số ban ngành của Nga đang cố gắng ngăn chặn quyền tiếp cận của Prigozhin vào các nguồn lực. Các kế hoạch tuyển dụng của Prigozhin chỉ có thể thực hiện được khi có được sự chấp thuận của các cơ quan quản lý nhà tù Nga, Bộ Nội vụ và các cơ quan khác. Sự chấp thuận này có lẽ đã bị rút lại vì Prigozhin đã châm ngòi cho một cuộc đối đầu với các cơ sở quân sự trong các hoạch định tác chiến.
Đáp lại yêu cầu bình luận của CNN về quyết định của Wagner chấm dứt tuyển dụng từ các nhà tù Nga, Prigozhin đã đưa ra một câu trả lời đầy châm biếm thông qua trang VKontakte của Tập đoàn Wagner và đùa rằng hàng triệu công dân Hoa Kỳ đã đăng ký tham gia nhóm lính đánh thuê.
Ông nói: “Vì vậy, chúng tôi đã tạm thời đình chỉ việc tuyển dụng tình nguyện viên từ các nhà tù của Nga”.
Olga Romanova, thành viên của nhóm bảo vệ tù nhân Russia Behind Bars, tin rằng Bộ Quốc phòng Nga hiện chịu trách nhiệm về bất kỳ đợt tuyển dụng nào khác từ các nhà tù của Nga.
Cũng có thể là cách thức chiến đấu của Wagner không còn phù hợp với kế hoạch của Bộ Quốc phòng. Các chiến binh Wagner được CNN phỏng vấn cho biết đơn vị của họ chưa bao giờ có bất kỳ tương tác nào với các lực lượng chính quy của Nga, ngay cả khi có sự yểm trợ của pháo binh cho một số cuộc tấn công của Wagner.
Các chiến binh Wagner đã có thể giành được nhiều lợi thế hơn – chiếm được các thị trấn nhỏ như Soledar và những ngôi làng không người xung quanh Bakhmut ở miền đông Ukraine – nhưng chỉ với sự hỗ trợ của pháo binh từ các lực lượng chính quy và phải trả giá bằng hàng trăm thương vong trong mỗi cuộc tấn công. Khi các lực lượng Nga chuẩn bị cho một cuộc tấn công mùa xuân đang được dự đoán trước, thì hiện vẫn chưa rõ nhóm lính đánh thuê Wagner sẽ được tích hợp như thế nào.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, cho biết rằng “việc suy giảm trong tuyển mộ tù nhân của Wagner là dấu hiệu cho thấy Bộ Quốc phòng Nga có ý định gạt Tập đoàn Wagner ra khỏi các hoạt động tấn công trong tương lai” có nghĩa là “Tập đoàn Wagner có thể sẽ không còn giá trị sử dụng nữa”.
Chiến dịch tuyển mộ nhà tù đã được công khai và lan rộng, thu hút tới 40.000 người chiến đấu cho Wagner. Sau chuyến đi tuyển mộ của Prigozhin, các nhà tuyển dụng sẽ được cử đến để xử lý thủ tục giấy tờ. Hai chiến binh Wagner bị người Ukraine bắt cho CNN biết rằng tiêu chuẩn để gia nhập Wagner rất thấp và hầu hết mọi loại tù nhân đều có thể, kể cả những người bị kết tội giết người và hiếp dâm, đều đủ điều kiện.
Việc Prigozhin tuyên bố dừng chiến dịch tuyển dụng tù nhân không có nghĩa là Wagner ngừng các hoạt động. Trong quá khứ, nó đã xây dựng được một đội ngũ chiến binh giàu kinh nghiệm trong thập kỷ qua, nhiều người trong số họ là cựu chiến binh của các cuộc chiến tranh Chechnya, những người cũng đã từng tham gia các hoạt động quân sự ở Châu Phi và Syria. Nó vẫn có lực lượng dự phòng khá lớn ở Cộng hòa Trung Phi và Mali, nơi Prigozhin kết hợp các nhiệm vụ huấn luyện và an ninh với các hợp đồng nguyên liệu thô cực kỳ giá trị.
Tóm lại dù gì đi nữa, thì những động thái này rõ ràng đang báo hiệu sự thay đổi vai trò đáng kể của Wagner trong các trận đánh sắp tới của Nga tại Ukraine.