Cù Tuấn, dịch
16-2-2023
Một nghĩa trang ảm đạm, đầy tuyết gần Biển Đen là nơi an nghỉ cuối cùng của ngày càng nhiều binh lính thuộc lực lượng lính đánh thuê Wagner, một minh chứng cho những thương vong to lớn mà Nga phải gánh chịu trong cuộc xâm lược Ukraine.
BAKINSKAYA, Nga — Đó là một đám tang lạnh lẽo cô đơn. Bốn chiếc quan tài hẹp, vừa được kéo từ phía sau một chiếc xe tải có mái che, đặt trên giá đỡ dưới tuyết rơi dày đặc khi một linh mục Chính thống giáo thực hiện các nghi lễ cuối cùng. Ba người đào mộ trong chiếc áo khoác rách tả tơi đứng khoanh tay nghiêm trang. Một chiếc máy xúc đậu gần đó, sẵn sàng đào thêm những ngôi mộ mới.
“Lạy Chúa xin Người thương xót”, vị linh mục tụng kinh khi thắp hương cho thi thể của những người lính Nga đã ngã xuống, chiếc áo choàng của ông bị gió lạnh thổi bay.
Sau khi những xác chết đó được hạ xuống, vị linh mục tiếp tục thực hiện những nghi thức cuối cùng cho bốn người lính đã chết khác trong những chiếc quan tài phủ màu đỏ thẫm.
Đây là nơi an nghỉ cuối cùng của nhiều người lính đã hy sinh khi chiến đấu cho lực lượng lính đánh thuê tư nhân được gọi là Wagner, lực lượng đã dẫn đầu nỗ lực quân sự của Nga trong trận chiến kéo dài nhiều tháng ở thành phố Bakhmut của Ukraine.
Người sáng lập Wagner, Evgeny Prigozhin, một nhà tài phiệt có mối quan hệ thân thiết với Tổng thống Vladimir V. Putin, đã ca ngợi lực lượng của ông là, “có lẽ là đội quân giàu kinh nghiệm nhất thế giới hiện nay”.
Nhưng nghĩa trang đang phình ra nhanh chóng ở Bakinskaya, một thị trấn gần Biển Đen, là bằng chứng cho thấy đội quân đánh thuê của ông ta – bao gồm nhiều cựu tù nhân được huấn luyện kém – đang hứng chịu những tổn thất to lớn trên chiến trường. Vào một ngày trong tuần gần đây, 9 người đàn ông đã được an táng tại nghĩa trang tương đối mới này, được thành lập cho những tân binh của Wagner, những người đã cho biết rằng họ muốn được chôn cất ở đó.
Cuối năm ngoái, các nhà hoạt động được thông báo về hoạt động gia tăng tại khu mộ này, nằm liền kề với một nghĩa trang của cộng đồng địa phương. Vào thời điểm đó nó chứa khoảng 50 ngôi mộ. Giờ đây, nghĩa trang đã có khoảng 300 mộ, và những người quan sát nghĩa trang cho biết, trung bình có từ bốn đến tám binh sĩ được chôn cất mỗi ngày; ước tính của phương tiện truyền thông địa phương thậm chí còn cao hơn, báo cáo có tới 16 ngôi mộ được chôn cất mỗi ngày.
Hầu như tất cả các ngôi mộ được bao phủ bởi lớp tuyết mới, đều giống hệt nhau, mặc dù đôi khi có một tấm bia mộ Hồi giáo mỏng manh đứng ở đầu mộ thay cho một cây thánh giá Chính thống giáo. Mỗi ngôi mộ có một vòng hoa bằng nhựa theo kiểu logo Wagner — đỏ, vàng và đen với một ngôi sao vàng ở giữa. Chỉ có một ngôi mộ của Andrey V. Orlov, qua đời ngày 15 tháng 12 ở tuổi 28, có một bức ảnh và thêm một vòng hoa.
Việc chôn cất ở đây ít được chú ý cho đến cuối tháng 12, khi một nhà hoạt động phản chiến, Vitaly V. Wotanovsky, bắt đầu công bố những hình ảnh về nghĩa trang, bao gồm tên và ngày sinh của người chết, trên kênh Telegram của mình. Mười ngày sau, vào ngày đầu năm mới, những bức ảnh chụp ông Prigozhin đặt hoa trên các ngôi mộ xuất hiện.
Ông Wotanovsky cho biết, thương vong bắt đầu tăng lên khi trận chiến giành Bakhmut và ngôi làng Soledar gần đó ngày càng căng thẳng.
“Kể từ tháng 11, số người chết đã tăng lên đáng kể”, ông Wotanovsky, 51 tuổi, cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại nhà riêng ở thành phố Krasnodar gần đó. Trước đây, ông đếm được khoảng 4 vụ chôn cất mỗi ngày, ông nói, nhưng lưu ý rằng vào một ngày gần đây, con số này là 11.
Ông Wotanovsky, người đã bị giam giữ 20 ngày kể từ khi cuộc xâm lược bắt đầu vì các hoạt động phản chiến của ông, có kiến thức gần như bách khoa về các nghĩa trang trong khu vực ông sống. Ông thu thập các tin nhắn từ cư dân địa phương và tiếp tục kiểm đếm những người chết trong chiến tranh được chôn cất trong khu vực và đăng ảnh về các ngôi mộ mới trên kênh Telegram của mình. Wotanovsky nói rằng, việc thông báo cho công chúng biết tên và danh tính của những người đã ngã xuống là cách duy nhất để ông bày tỏ sự phản đối và cố gắng thay đổi dư luận.
Ông Wotanovsky, một cựu quân nhân Nga đã có nhiều năm làm việc cho quân đội như một kỹ sư đài phát thanh, cho biết: “Đây là cách hợp pháp, bình thường duy nhất để nói với mọi người rằng chiến tranh là tang thương chết chóc, rằng điều đó thật tồi tệ, để họ bằng cách nào đó suy ngẫm về điều đó trong đầu”.
Theo một phân tích của New York Times, nhiều chiến binh Wagner được chôn cất ở Bakinskaya là các tù nhân đã bị kết tội. Các cơ quan tình báo phương Tây, chính phủ Ukraine và hiệp hội quyền của tù nhân, Russia Behind Bars, ước tính rằng khoảng 40.000 tù nhân đã gia nhập quân Nga kể từ tháng 7 – khoảng 10% số tù nhân của đất nước này. Các quan chức Ukraine đã tuyên bố rằng gần 30.000 người trong số họ đã đào ngũ hoặc bị giết hoặc bị thương, nhưng con số này không thể được xác minh độc lập.
Một trong những người đào mộ tự hào khi chỉ ra cho các nhà báo đến thăm rằng, những chiếc quan tài không được đặt trực tiếp trên mặt đất mà được đặt trên các giá đỡ riêng lẻ “một cách trang nghiêm”.
Một số nhà quan sát đã suy đoán rằng, nghĩa địa là một chiêu trò quan hệ công chúng của ông Prigozhin, người đang ngày càng tìm kiếm công lao cho việc chiếm lãnh thổ Ukraine và được cho là có tham vọng chính trị.
Cách nghĩa trang không xa, 20 phút đi xe dọc theo đường cao tốc của khu vực, là một khu nhà có một nhà nguyện được dựng lên để tưởng nhớ những chiến binh Wagner đã chết. Trong một chuyến thăm gần đây, các cổng xung quanh khu nhà đã bị đóng hoàn toàn. Các video ông Prigozhin đến thăm địa điểm này cho thấy, những bức tường trong nhà nguyện này chứa hài cốt hỏa táng của một số chiến binh không xác định.
Đi thêm 10 phút nữa theo đường cao tốc là căn cứ Molkino, nơi mà các nhà quan sát cho rằng, đã từng là trại huấn luyện cho binh lính Wagner kể từ năm 2015. Theo báo cáo của truyền thông Nga, Bộ Quốc phòng đã chi ít nhất 1 tỷ rúp, tương đương 13,6 triệu USD, để phát triển cơ sở hoạt động huấn luyện này.
Căn cứ cấm dân thường tiếp cận, nhưng những người lính trong nhiều bộ đồng phục khác nhau đều là khách hàng chính tại một số quán cà phê, cửa hàng thức ăn nhanh và một cửa hàng tiện lợi ở khu vực lân cận.
Một binh sĩ tên là Abkhat, cho biết, anh ta đến từ vùng Samara, gần biên giới với Kazakhstan, và anh ta được phái đến Ukraine vào tối hôm đó.
Abkhat nói rằng, mình 30 tuổi và anh ấy “tình nguyện đi chiến đấu không phải vì tiền mà vì tình yêu đất nước của tôi”.
Tại thủ phủ vùng Krasnodar, một thành phố có 900.000 dân, chiến tranh đã đến rất gần. Hàng không dân dụng đã bị đình chỉ kể từ ngày 24 tháng 2 năm ngoái, ngày Nga xâm lược và các máy bay chiến đấu thực hiện các nhiệm vụ huấn luyện trên không, bổ sung cho các cuộc tập trận chiến thuật đang diễn ra tại Molkino.
Khu vực Krasnodar, với dân số lớn thứ ba trong số 85 khu vực của Nga, có số vụ hình sự cao thứ hai về tội “làm mất uy tín của quân đội Nga”, một cáo buộc phổ biến đối với bất kỳ ai dám bày tỏ phản đối chiến tranh. Tái phạm tội này có thể bị phạt tù tới 10 năm.
Trong một trường hợp gây chú ý và báo động cho các nhà hoạt động phản chiến địa phương, một cặp vợ chồng đã thảo luận và bày tỏ sự phản đối cuộc chiến với nhau khi họ dùng bữa tối tại một nhà hàng. Chủ nhà hàng đã gọi cho cảnh sát, họ buộc tội hai vợ chồng có hành vi gây rối nhỏ. Người vợ cũng bị buộc tội “làm mất uy tín” của quân đội Nga.
Bất chấp bầu không khí đáng sợ như vậy, bạn thân của ông Wotanovsky, Viktor V. Chirikov, cũng là một cựu quân nhân, tin rằng hành động đơn giản là đăng tin về những người chết cuối cùng sẽ không chỉ chấm dứt chiến tranh mà còn làm sụp đổ hệ thống chính trị mà ông Putin đã dày công xây dựng.
“Bạn có biết tại sao Đế quốc Nga [1917] lại sụp đổ không?” Chirikov tâm sự trong nhà bếp của ông Wotanovsky. “Vì số lượng quan tài từ các mặt trận trong Thế chiến thứ nhất đã quay trở về những ngôi làng mà những người lính ngã xuống đã từng sinh sống”.
“Xem trên TV hoặc máy tính thì không là gì. ‘Ồ, họ đang chiến đấu ở đó, họ đang giết chóc ở đó’, giống như trong các trò chơi bắn súng trên máy tính thôi”, ông nói thêm. “Nhưng mọi người sẽ bắt đầu hỏi ‘Tại sao chúng ta lại sa đà vào chiến tranh?’ khi họ nhìn thấy các quan tài hoặc mộ của các bạn bè của họ”.
Hai người đàn ông này cho biết họ sẽ tiếp tục đếm số người chết khi thương vong gia tăng. Tại nghĩa trang ở Bakinskaya, nghĩa trang mới dường như vẫn còn chỗ để chôn nhiều thi thể hơn.
Ông Wotanovsky nói: “Họ vẫn sẽ cần thêm đất để chôn người chết”.