Anh Tuấn
Các quan chức Ukraine cho biết, một máy bay ném bom của Nga đã phóng ba tên lửa siêu thanh vào thành phố cảng Odesa phía nam Ukraine vào tối thứ Hai trong một cuộc tấn công đã san phẳng một số mục tiêu dân sự bao gồm các khách sạn và trung tâm mua sắm.
Đây không phải là lần đầu tiên Moscow triển khai tên lửa siêu thanh Kinzhal trong cuộc xâm lược, nhưng đây dường như là một trường hợp tương đối hiếm.
Nga cho biết họ đã sử dụng tên lửa Kinzhal tấn công Ukraine vào giữa tháng 3 – tuyên bố này sau đó được các quan chức Mỹ xác nhận với CNN – đây được biết là lần đầu tiên vũ khí này được sử dụng trong chiến đấu.
Vào tháng 3, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã xác nhận việc Nga sử dụng tên lửa Kinzhal, mô tả nó là “vũ khí gây hậu quả… gần như không thể bị ngăn chặn. Phải có lý do cho việc họ sử dụng nó.”
Bộ trưởng Quốc phòng của chính quyền Biden, Lloyd Austin, đã hạ thấp hiệu quả của loại tên lửa này khi nói với CBS vào tháng 3 rằng ông “không coi nó là thứ thay đổi cuộc chơi.”
Còn Bộ Quốc phòng Anh trước đây đã bình luận rằng tên lửa Kinzhal thực sự chỉ là một phiên bản phóng từ trên không của tên lửa đạn đạo tầm ngắn Iskander (SRBM), mà Nga đã sử dụng nhiều lần trong cuộc chiến với Ukraine.
Sau đây là những điều cần biết.
Tên lửa siêu thanh có thực sự đáng sợ?
Đầu tiên, điều quan trọng là phải hiểu thuật ngữ này.
Về cơ bản, tất cả các tên lửa đạn đạo đều là siêu thanh – có nghĩa là chúng di chuyển với tốc độ ít nhất gấp năm lần tốc độ âm thanh. Hầu như bất kỳ đầu đạn nào được phóng ra từ tên lửa trong bầu khí quyển sẽ đạt tốc độ này khi hướng tới mục tiêu của nó cách xa hàng dặm. Đây không phải là một công nghệ mới.
Thứ mà các cường quốc quân sự – bao gồm Nga, Trung Quốc, Hoa Kỳ và Triều Tiên – hiện đang nghiên cứu chế tạo là phương tiện lượn siêu thanh (HGV). HGV là một phương tiện có khả năng cơ động cao, về mặt lý thuyết có thể bay ở tốc độ siêu thanh trong khi điều chỉnh hành trình và độ cao để bay dưới tầm phát hiện của radar và xung quanh hệ thống phòng thủ tên lửa của đối phương.
HGV là vũ khí gần như không thể ngăn chặn. Nga được cho là có HGV trong kho vũ khí của mình, đó là hệ thống Avangard mà năm 2018 Tổng thống Nga Vladimir Putin gọi là “không thể bị tổn thương” trước các hệ thống phòng không phương Tây.
Nhưng Kinzhal, với tư cách là một biến thể của Iskander SRBM, không phải là HGV. Mặc dù khả năng cơ động của loại tên lửa này tương đối hạn chế giống như Iskander, nhưng ưu điểm chính của nó là có thể phóng từ máy bay chiến đấu MiG-31, giúp nó có tầm bay xa hơn và khả năng tấn công từ nhiều hướng, theo một báo cáo năm ngoái của Trung tâm Nghiên cứu Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế .
“MiG-31K có thể tấn công từ các hướng không thể đoán trước và hoàn toàn có thể tránh được các nỗ lực đánh chặn. Phương tiện bay này cũng có khả năng sống sót tốt hơn hệ thống Iskander lưu động dưới mặt đất,” báo cáo cho biết.
Một báo cáo tương tự cũng lưu ý rằng trong cuộc chiến Nagorno-Karabakh năm 2020 Iskander phóng từ mặt đất tỏ ra dễ bị tổn thương trước các hệ thống phòng thủ tên lửa, trong đó lực lượng Azeri đã đánh chặn thành công một tên lửa Iskander của Armenia.
“Điều này cho thấy những tuyên bố rằng tên lửa Kinzhal không thể bị tổn thương trước các hệ thống phòng thủ tên lửa có thể là phóng đại,” báo cáo cho biết.
Ukraine có hệ thống phòng thủ tên lửa không?
Hoa Kỳ và các đồng minh NATO của họ đã gửi một số hệ thống tên lửa đất đối không tới Ukraine để hỗ trợ phòng không.
Theo một quan chức cấp cao của Mỹ hồi tháng 3, các hệ thống bổ sung này bao gồm các hệ thống phòng không di động SA-8, SA-10, SA-12 và SA-14 từ thời Liên Xô.
Slovakia, một thành viên NATO, cũng đã gửi thêm các tổ hợp phòng thủ tên lửa S-300 hiện đại tới Ukraine.
Vào tháng 4, Vương quốc Anh đã hứa cung cấp các thiết bị quân sự cao cấp trị giá 100 triệu bảng Anh (123 triệu USD), bao gồm nhiều tên lửa phòng không Starstreak. Vài tuần sau, Đức cho biết sẽ chuyển giao 50 xe tăng phòng không cho Ukraine.
Về phía Hoa Kỳ, nước này đang chuẩn bị một gói viện trợ khổng lồ trị giá 40 tỷ đô la bao gồm các khả năng phòng không bổ sung cho quân đội Ukraine.
Vì sao Putin sử dụng tên lửa Kinzhal?
Sự xuất hiện của hệ thống Kinzhal ở Ukraine đánh dấu màn ra mắt của loại tên lửa này.
“Vào ngày 18 tháng 3, hệ thống tên lửa lắp trên máy bay Kinzhal với tốc độ siêu thanh đã phá hủy một kho tên lửa và đạn dược lớn dưới lòng đất của quân đội Ukraine tại làng Delyatin, vùng Ivano-Frankivsk”, Bộ Quốc phòng Nga cho biết vào thời điểm đó.
Các quan chức Mỹ sau đó đã xác nhận với CNN rằng Nga đã phóng tên lửa siêu thanh vào Ukraine và vụ phóng có thể được theo dõi theo thời gian thực.
Theo nhiều nguồn tin tiết lộ với CNN, nhiều khả năng các vụ phóng tên lửa hồi tháng 3 là để thử nghiệm vũ khí và gửi thông điệp tới phương Tây về năng lực của Nga.
Vào thời điểm đó, cuộc chiến trên bộ của Nga ở Ukraine đã đi vào bế tắc. Nga có thể đang tìm kiếm những chiến thắng mà họ có thể dùng để tuyên truyền.
Bộ Quốc phòng Anh vào thời điểm đó cho biết Moscow có thể triển khai Kinzhal để “phân tán sự chú ý khỏi sự yếu kém trong chiến dịch trên bộ của Nga”. Austin, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, đã sử dụng ngôn ngữ tương tự trong cuộc phỏng vấn với CBS vào tháng 3, nói rằng Putin đang “cố gắng tạo ra một vài động lực”.
Theo một quan chức quốc phòng Mỹ , vào cuối tháng 3, Mỹ đánh giá rằng các lực lượng Nga sắp cạn kiệt tên lửa hành trình phóng từ trên không. Quan chức này cho biết có dấu hiệu cho thấy Nga đang cố gắng duy trì số lượng vũ khí đó trong bối cảnh kho vũ khí và đạn dẫn đường chính xác đang suy giảm.