Andrew Moran
Trong lúc hậu quả của cuộc khủng hoảng Silicon Valley Bank (SVB) dần mở ra, nhiều nhà kinh tế và nhà phân tích thị trường đang đánh giá tình hình để xác định nguyên nhân chính xác của cuộc khủng hoảng này và điều gì có thể xảy ra trong những tháng tới. Với một sự kiện lây lan tiềm ẩn ra lĩnh vực ngân hàng rộng lớn hơn, các nhà hoạch định chính sách công và cơ quan quản lý đang cố gắng ngăn chặn sự sụp đổ tài chính toàn diện có thể có những tính chất giống như cuộc Đại Suy Thoái.
Rủi ro tiền gửi
Sự sụp đổ của SVB là do nhiều yếu tố, trong đó một vài yếu tố là có thể tìm thấy được ở các ngân hàng khu vực và quốc gia khác. Đối với tổ chức tài chính có trụ sở tại Santa Clara này, ban quản trị ngân hàng đã thu hút được trái tim của Thung lũng Silicon — các công ty công nghệ và đầu tư mạo hiểm cũng như các nhà điều hành [của những công ty này] — bằng cách đề nghị mức lãi suất tiền gửi vô cùng hào phóng, cao hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh lớn hơn.
Ngân hàng này đã tài trợ cho những lãi suất cao ngất ngưởng này bằng cách mua trái phiếu dài hạn có lợi suất cao để duy trì bảng cân đối kế toán lành mạnh. Tuy nhiên, sau khi Cục Dự trữ Liên bang bắt đầu chiến dịch thắt chặt định lượng, dẫn đến sự sụp đổ của lĩnh vực công nghệ, thì giá trị của các công cụ đã mua này đã giảm mạnh với tốc độ đáng báo động.
Sau đó, các khoản đầu tư của SVB đã thua lỗ nặng nề.
Có hai lý do khiến sự sụp đổ của công ty này càng thêm nghiêm trọng. Đầu tiên là mức tiền gửi có sẵn thấp. Nguyên nhân thứ hai là SVB đã đầu tư thêm vốn nhằm cố gắng duy trì mức lãi suất tiền gửi cao. Sau khi tổ chức này thông báo rằng họ bị lỗ 1.8 tỷ USD do bán tài sản và cần gọi vốn hơn 2 tỷ USD, thì SVB cần thêm vốn đầu tư và, kết quả là, những người gửi tiền đã rút tiền của họ khỏi ngân hàng này.
Tuy nhiên, mặc dù Signature Bank đóng cửa cùng thời điểm với SVB, nhưng các chuyên gia cho rằng tình hình của ngân hàng này hơi khác một chút. Bởi vì nhóm khách hàng mà họ phục vụ tương tự như khách hàng của SVB — các công ty công nghệ và đầu tư mạo hiểm — những khách hàng lo lắng này đã rút 10 tỷ USD trong một ngày, dẫn đến sự sụp đổ.
Đối với Silvergate Bank, tổ chức tài chính từng là nền tảng của hệ sinh thái mã kim, thì ngân hàng cộng đồng California này đã ngừng hoạt động và tiến hành tự nguyện thanh lý do “những diễn biến trong ngành cũng như những phát triển về quy định gần đây.”
Silvergate cho biết trong một tuyên bố: “Kế hoạch thu hồi và thanh lý của Ngân hàng bao gồm việc hoàn trả đầy đủ tất cả các khoản tiền gửi.”
Hiện đã có 3 ngân hàng sụp đổ trong một khoảng thời gian ngắn, bảng cân đối kế toán của các tổ chức này đang được các chuyên gia tài chính xem xét kỹ lưỡng hơn. Cho đến nay, hàng chục ngân hàng, từ Charles Schwab đến Citibank, đang có những khoản lỗ lớn chưa thực hiện.
Nhà kinh tế học Mohamed El-Erian gọi đây là một trường hợp “quản lý yếu kém” và chính sách tồi.
“3 yếu tố chính đằng sau sự hỗn loạn của thị trường hiện nay,” ông viết trên Twitter. “Quản lý yếu kém tại mỗi ngân hàng và sự ngắt quãng trong giám sát do lơ là. Quá trình chuyển đổi chính sách tiền tệ bị giải quyết sai lầm gây phức tạp cho những điều chỉnh chưa đầy đủ của khu vực công/tư nhân. Biến động do chính sách tạo ra làm khuếch đại sự bất ổn về kinh tế/tài chính.”
Chính phủ can thiệp
Hôm 12/03, chính phủ Hoa Kỳ đã thông báo rằng Cục Dự trữ Liên bang, Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC), và Bộ Ngân khố đã cùng nhau đưa ra một kế hoạch để bảo đảm rằng những người gửi tiền có quyền truy cập ngay vào tiền của họ.
FDIC sẽ bảo đảm tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm và không được bảo hiểm cho khách hàng tại SVB và Signature. Ngoài ra, FDIC sẽ khai thác Quỹ Bảo hiểm Tiền gửi (DIF) trị giá 128 tỷ USD, một chương trình được tài trợ bằng phí do các ngân hàng trả. Các chuyên gia nói rằng các cơ quan quản lý sẽ cần sử dụng các biện pháp đặc biệt để hoàn trả cho người gửi tiền vì các chi nhánh của SVB duy trì tổng số tiền gửi xấp xỉ khoảng 175 tỷ USD.
Trong khi đó, ngân hàng trung ương Hoa Kỳ sẽ sử dụng các cơ sở cho vay lên đến một năm đối với các ngân hàng, hiệp hội tiết kiệm, và các nghiệp đoàn tín dụng bị ảnh hưởng bởi chuỗi sụp đổ mới đây. Fed cũng sẽ cho phép các ngân hàng thay thế tài sản gặp khó khăn của mình theo mệnh giá bằng cách cầm cố tài sản của họ để đổi lấy các khoản vay tương đương với giá trị ban đầu của tài sản. Điều này sẽ loại bỏ bất kỳ rủi ro nào về kỳ hạn, nhưng các quan chức kỳ vọng hành động này sẽ tạo niềm tin vào hệ thống ngân hàng.
Đối với ngân hàng trung ương có ảnh hưởng nhất trên thế giới vốn đã công bố thu nhập âm này, thì đây có thể là một rủi ro kinh tế.
Bộ Ngân khố cũng sẽ gia hạn thêm khoản dự phòng trị giá 25 tỷ USD trong trường hợp thua lỗ.
“Người nộp thuế sẽ không phải chịu bất kỳ tổn thất nào,” Tổng thống Joe Biden cho biết trong bài nói chuyện được chuẩn bị sẵn từ Tòa Bạch Ốc hôm 13/03. “Mọi người Mỹ nên cảm thấy an tâm rằng tiền gửi của họ sẽ ở đó nếu và khi họ cần.”
Các phản ứng
Kể từ khi chính phủ Hoa Kỳ đưa ra thông báo, đã có nhiều phản ứng trái chiều từ các nhà kinh tế, nhà phân tích thị trường, và quan chức chính phủ.
Ông David Rosenberg, người sáng lập và chủ tịch của Rosenberg Research & Associates, đã đăng trên Twitter rằng chính phủ đã “không làm tròn trách nhiệm.”
Ông nói: “Hai ngày điều trần và không có một thông báo nào về SVB từ [Chủ tịch Fed Jerome] Powell. [Bộ trưởng Ngân khố Janet] Yellen hôm thứ Sáu (11/03) nói về các ngân hàng đang ‘bền bỉ’ và hôm qua ‘không có cứu trợ.’ Gì cơ, hãy nhắc lại điều đó xem nào? Chúng ta đang quay trở lại những năm 1970 rồi — khi nói đến sự lãnh đạo (hoặc không có sự lãnh đạo) về kinh tế.”
Bất chấp phản ứng chậm trễ này, nhiều người đã hoan nghênh những hành động mới nhất của chính phủ.
Ông Bill Ackman, người sáng lập đồng thời là CEO của Pershing Square Capital Management, đã ủng hộ những nỗ lực này khi lập luận rằng sự cứu trợ của chính phủ sẽ thông báo cho người gửi tiền rằng hệ thống ngân hàng an toàn. Ông nói thêm rằng nếu không có các biện pháp này, thì người nộp thuế sẽ buộc phải trả giá, và rất nhiều ngân hàng khu vực và cộng đồng sẽ sụp đổ.
Tuy nhiên, ông Ken Griffin, người sáng lập đồng thời là CEO của Citadel, không tin rằng Hoa Thịnh Đốn nên thực hiện những hành động này để bảo vệ những người gửi tiền SVB và Signature khỏi bị thua lỗ.
“Với việc chính phủ cứu trợ toàn bộ cho người gửi tiền, đã có một sự mất mát về kỷ luật tài chính,” ông nói với The Financial Times. “Đó lẽ ra phải là một bài học lớn về rủi ro đạo đức. Vụ sụp đổ lẽ ra phải khiến người ta hiểu được một cách thiết thân rằng quản lý rủi ro là cần thiết.”
Nguy cơ về rủi ro đạo đức — khi một bên được khuyến khích chấp nhận rủi ro mà không chịu toàn bộ chi phí cho những rủi ro này — là điều mà nhiều chuyên gia tiền tệ đang thảo luận sau vụ sụp đổ này.
Rủi ro đạo đức, các thị trường, và Credit Suisse
Một nhóm các nhà phê bình đã đồng loạt bày tỏ lo ngại về tính hợp lý về mặt tài chính của những hành động này và khả năng dẫn đến những hậu quả không lường trước cũng như những rủi ro về đạo đức. Tuy nhiên, vì những hành động gần đây đã thiết lập được một tiền lệ đáng kể, nên một số ý kiến cho rằng Fed có thể tiếp tục cứu trợ các tổ chức tài chính ốm yếu để ngăn chặn sự lây lan lan rộng, ngay cả khi sự cứu trợ đó gây ra rủi ro dài hạn.
Ông Lawrence Lepard, một nhà quản lý đầu tư tại Equity Management Associates, lưu ý rằng bảng cân đối kế toán của Fed là 8.4 ngàn tỷ USD, nhưng toàn bộ cơ sở tiền gửi ngân hàng là 17.6 ngàn tỷ USD. Nếu tình hình trở nên nghiêm trọng hơn vì những vụ sụp đổ khác, chẳng hạn như vụ sụp đổ có thể xảy ra của Credit Suisse, thì Fed sẽ phải gánh chịu một số lượng đáng kể.
Ông viết trên Twitter, “Có phải Fed vừa trở thành FDIC? Ai sẽ chịu lỗ đây? Đây không phải là nới lỏng định lượng vô hạn sao? Có phải giờ đây các ngân hàng có thể thực hiện bất kỳ khoản cho vay nào mà không có hậu quả gì nếu biết rằng Fed sẽ mua lại nếu thua lỗ? Tôi có các câu hỏi.”
Bà Genevieve Roch-Decter, CEO của Grit Capital cho biết, vì ngân hàng trung ương và chính phủ liên bang đang can thiệp và giảm bớt gánh nặng tài chính, sự cứu trợ này cũng sẽ khuyến khích các ngân hàng chấp nhận rủi ro lớn hơn.
Bà hỏi trên Twitter: “Nhưng còn những hậu quả ngoài ý muốn thì sao? Điều này có khả năng giúp các ngân hàng cứ chấp nhận rủi ro lớn hơn với tiền của chúng ta, khi biết rằng rốt cuộc thì chính phủ có thể sẽ bao trả.”
Sự bất ổn của thị trường đang đóng vai trò như một cơ hội to lớn cho các ngân hàng lớn vì những người gửi tiền có thể sợ hãi với các tổ chức nhỏ hơn và chuyển tiền gửi của họ sang các tổ chức nổi tiếng hơn.
Tổng giám đốc Deutsche Bank AG Christian Stitch nói chuyện tại Hội nghị Tài chính Âu Châu của Morgan Stanley hôm 15/03 rằng ngân hàng này đã chứng kiến dòng tiền gửi vào trong bối cảnh thị trường biến động trong bốn ngày qua. Ông Walter Bettinger, tổng giám đốc Charles Schwab, đã tiết lộ rằng ngân hàng của ông đã nhận được 4 tỷ USD tiền gửi mới ở đỉnh điểm của cơn hoảng loạn SVB. Theo Bloomberg, Bank of America đã tích lũy được hơn 15 tỷ USD tiền gửi mới trong vài ngày qua.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu một trong những ngân hàng lớn trở thành quân domino tiếp theo sụp đổ?
Cổ phiếu của Credit Suisse đã chạm mức thấp nhất mọi thời đại, giảm tới 30% hôm 15/03.
Ngân hàng Quốc gia Saudi (SNB), cổ đông lớn nhất của ngân hàng Thụy Sĩ này, đã tuyên bố sẽ không mua thêm cổ phiếu do các vấn đề pháp lý. Ngân hàng Saudi này nắm giữ 9.88% cổ phần của Credit Suisse.
Báo cáo được đưa ra sau khi ngân hàng có tuổi đời hàng thế kỷ này xác nhận rằng họ đã phát hiện ra “điểm yếu nghiêm trọng” trong việc kiểm soát báo cáo tài chính và không thể kiềm chế được dòng tiền chảy ra của khách hàng trị giá 120 tỷ USD trong quý 4.
Nhưng Tổng giám đốc của Credit Suisse, ông Ulrich Koerner, đã xác nhận trong một cuộc phỏng vấn với “Asia Tonight” của CNA rằng “cơ sở thanh khoản của chúng tôi rất, rất mạnh.”
Ông nói thêm: “Về căn bản, chúng tôi đáp ứng và vượt qua tất cả các yêu cầu quy định.”
Điều này không đủ để ngăn cản sự lo ngại khi các hợp đồng hoán đổi nợ xấu lan rộng liên quan đến khoản nợ một và năm năm của công ty đã tăng lên mức cao nhất mọi thời đại. Nói cách khác, các nhà đầu tư đang đặt cược rằng Credit Suisse sẽ vỡ nợ.
Khi thị trường tài chính và công khố phiếu lao dốc, ông El-Erian cho biết các nhà đầu tư đang biết rằng “lĩnh vực ngân hàng đang thay đổi.”
Ông nói trong một cuộc phỏng vấn với CNBC hôm 15/03: “Thị trường chứng khoán đang thể hiện điều mà thị trường trái phiếu đã thể hiện ra trong vài ngày qua. Đó không còn chỉ là một hoặc hai tổ chức. Những gì chúng ta chứng kiến đang phơi bày một điều gì đó lớn hơn nhiều mà chúng ta phải đánh giá lại, bao gồm việc lĩnh vực ngân hàng đang thay đổi.”
Nhật Thăng biên dịch