Từ vụ tiếp viên hàng không Vietnam Airlines: Không còn gì… đúng?

Trân Văn (VOA)

24-3-2023

Vì sao việc phóng thích những cá nhân… chưa đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự vốn đúng đắn và cần thiết lại gây nghi ngờ và bất bình đến mức như đã thấy?

Dư luận vốn đã ồn ào sau khi có tin bốn tiếp viên của Vietnam Airlines bị tạm giữ do trong hành lý của họ có 11,4 ký ma túy lại còn ồn ào hơn lúc cả bốn được trả tự do vì… chưa đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự (1).

Bởi đã có không ít gia đình tan nát và xã hội trở thành hỗn loạn vì ma túy nên có nhiều người hoan hỉ, với họ, bốn tiếp viên của Vietnam Airlines là những kẻ thủ ác, họ mong cả bốn sẽ bị trừng phạt thích đáng. Tuy nhiên cũng có những người cho rằng cả bốn chỉ là nạn nhân của chính họ, những người này bày tỏ sự xót xa, nuối tiếc khi cả bốn đã để lòng tham đẩy vào tuyệt lộ… Cũng vì thế đã có những cuộc tranh luận này lửa trên mạng xã hội… Bất đồng lên đến đỉnh khi cả bốn tiếp viên của Vietnam Airlines được phóng thích!

Trong bối cảnh như vừa kể, việc xác định bốn tiếp viên của Vietnam Airlines được trả tự do vì… chưa đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự đã làm dấy lên cả sự nghi ngờ lẫn bất bình của công chúng. Bên cạnh đó cũng có những người tỉnh táo và chừng mực hơn trong đánh giá, nhận định, chẳng hạn như Duan Dang: Những diễn biến bất ngờ của vụ bốn tiếp viên hàng không lẽ ra có thể là một case study rất thú vị nhưng thay vì phân tích duy lý thì lại có khá nhiều bình luận cảm tính xuất hiện trên mạng. Sững sờ, gào thét, phẫn nộ, đả kích, hoài nghi… đôi khi chỉ vì sự việc đơn giản diễn ra không giống như những nhận định “all in”, chắc chắn “chăm chăm” hoặc mong muốn trước đó của mình. Có lẽ những chuyên gia pháp luật sẽ có những phân tích và bình luận chặt chẽ hơn nhưng cá nhân tôi đánh giá cao quyết định của cơ quan cảnh sát điều tra TP.HCM khi xác định chưa đủ cơ sở khởi tố bị can để từ đó thả người, mặc dù họ vẫn đã khởi tố vụ án.

Theo Duan Dang: Cũng nên lưu ý là trong quá trình điều tra vụ án, nếu có đủ cở sở chứng minh khai báo gian dối hoặc bằng chứng khác thì cũng không có gì lạ nếu các tiếp viên bị bắt lại và khởi tố. Ở đây, cơ quan điều tra đã áp dụng nguyên tắc vàng trong tố tụng hình sự là nghĩa vụ chứng minh (burden of proof) thuộc về những người đưa ra cáo buộc và các bằng chứng phải “vượt qua mọi sự nghi ngờ hợp lý” (beyond a reasonable doubt). Càng đáng khen hơn nữa khi họ ý thức được sẽ phải đối diện cơn phẫn nộ của dư luận với quyết định đó. Có thể có những nghi ngờ rằng đây chỉ là thủ đoạn nghiệp vụ – thả để bắt, hay kể cả thuyết âm mưu về lủng củng nội bộ hay áp lực vô hình nhưng đó chỉ đều là suy đoán. Dù mơ hồ hay có vẻ thuyết phục thì chúng cũng chỉ là những suy đoán, cái nên quan tâm là diễn biến và sự thực khách quan, diễn biến đến đâu bàn luận đến đó. Có thể coi đây là một “án lệ” đẹp, cần phải được quan tâm nghiên cứu không chỉ trong các vụ án về chất cấm nói riêng mà cả các vụ án hình sự nói chung.

Duan Dang nhấn mạnh: Điều mong đợi là những nguyên tắc trên sẽ được áp dụng phổ quát, chứ không phải chọn lọc hay tùy hứng. Chúng ta đã có quá nhiều những vụ án “suy đoán có tội” hay những người bị tạm giữ biệt tích không đủ căn cứ (2)!

Giống như nhiều quốc gia khác, Luật Tố tụng hình sự của Việt Nam cũng xác định: Trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Người bị buộc tội có quyền nhưng không buộc phải chứng minh là mình vô tội (Điều 15) và: Khi không đủ và không thể làm sáng tỏ căn cứ để buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục luật định thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải kết luận người bị buộc tội không có tội (Điều 13) nhưng đó lại là điều rất hiếm gặp trong thực tế.

Cũng vì vậy, rất nhiều người không tin, lần này, bốn tiếp viên của Vietnam Airlines được phóng thích chỉ vì… chưa đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự. Không ít người đã dẫn lại một số trường hợp cũng mang giúp, vận chuyển dùm hàng hóa có ma túy song bị kết án tử hình như trường hợp bà Nguyễn Thị Hương – 73 tuổi, người Úc gốc Việt (3), trường hợp ông Trần Minh Đạt – 43 tuổi, người Úc gốc Việt (4),… bất kể sự ái ngại của nhiều người, nhiều giới về những cáo buộc này.

Không phải tự nhiên mà Trần Quốc Quân nửa đùa, nửa thật: Các bạn đừng thấy việc bốn cô tiếp viên hàng không vận chuyển ma túy bất ngờ được trả tự do mà ham. Bởi khi các bạn nổi cơn tham mà vận chuyển ma túy bị cơ quan chức năng bắt quả tang, muốn thoát tội, CÁC BẠN PHẢI CHỨNG MINH MÌNH VÔ TỘI. Trong khi bốn cô tiếp viên hàng không bị bắt quả tang vận chuyển ma túy với khối lượng rất lớn, muốn buộc tội các cô ấy, CƠ QUAN CHỨC NĂNG PHẢI CHỨNG MINH CÁC CÔ ẤY CÓ TỘI. Bản chất vụ việc tưởng giống nhau nhưng cách thức buộc tội thì rất khác nhau. Đó là bởi luật pháp ở xứ sở này là một trò chơi quyền lực. Các bạn đã hiểu chưa (5)?

Cũng không phải tự nhiên mà Khanh Nguyen ngậm ngùi: Mừng cho bốn người bạn trẻ vì đường đời không cụt lối nhưng lại ngạc nhiên vì cả trăm người bị kết tội với các chứng cứ mơ hồ như 117 và 331 lại bị xử rất nặng như vụ án Bùi Văn Thuận (6).

***

Vì sao việc phóng thích những cá nhân… chưa đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự vốn đúng đắn và cần thiết lại gây nghi ngờ và bất bình đến mức như đã thấy? Vì sao lại xảy ra tình trạng làm Mai Quoc Viet cũng như hàng trăm thân hữu sửng sốt: Một – Nghệ sĩ già Chí Trung bị nhồi như mèo nhồi chuột bởi một lời cảm thán thương xót cho bốn cô gái tiếp viên xách dùm 11 ký sản phẩm có chứa ma túy. Những lời bình trên một status của một người xưng là nhà báo có đông người theo dõi. Tạm trích: Thằng hề,… thằng chí, kẻ gieo rắc thần chết, thằng cùng hội cùng thuyền, thằng già mà mất nết,… Hai – Nghệ sĩ Vũ Linh từ trần. Yêu cầu giải thích vì sao nhận tiền phúng điếu? Yêu cầu phải minh bạch mục đích sử dụng tiền phúng điếu. Chất vấn nghệ sĩ hài vì sao có thời giờ để livestream mà không chịu đi viếng? Tung tin thất thiệt nghệ sĩ hài phúng điếu 200 triệu nhưng thực chất chỉ là một tấm thảm đen trải lối đi. Mới đây là tạo sóng bởi tin đồn con cháu Vũ Linh bán nhà của Vũ Linh để chia nhau khiến người nhà nghệ sĩ Vũ Linh với quần áo tang liên tục lên mạng đau đớn giải thích… Các bạn có ý kiến gì không? Liệu có ai đủ anh minh để moi ra chân lý của những hành vi này không (7)?..