Nguồn: James Palmer, “Another Chinese Military Official Under Fire,” Foreign Policy, 3/11/2024
Biên dịch: Tạ Kiều Trang
Một chính uỷ kỳ cựu đang bị điều tra với khả năng cao người này sẽ bị tạm giam.
Tiêu điểm tuần này: Thêm một quan chức quân đội cấp cao của Trung Quốc đối diện với án kỷ luật; Giới chức châu Âu cáo buộc thuỷ thủ đoàn của tàu Trung Quốc phá hoại cáp ngầm Biển Baltic; Giới chức tỉnh Hồ Nam cho biết phát hiện mỏ vàng lớn kỷ lục.
Quan chức quân đội cấp cao bị điều tra
Một quan chức quân đội cấp cao của Trung Quốc, Miêu Hoa, đang bị điều tra vì “vi phạm kỷ luật nghiêm trọng” – một cụm từ gần như chắc chắn báo trước việc bị tạm giam, khai trừ khỏi Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) và đối mặt với các cáo buộc hình sự.
Miêu từng là Chủ nhiệm Bộ Công tác chính trị Quân ủy Trung ương Trung Quốc, cơ quan phụ trách các hoạt động chính trị và văn hóa của Quân Giải phóng Nhân dân (PLA). Miêu sẽ là quan chức quân đội cấp cao nhất bị kỷ luật kể từ đợt thanh trừng quân đội mới nhất của Chủ tịch Tập Cận Bình khởi động vào năm ngoái.
Lạ lùng thay, vào hôm trước khi vụ việc của Miêu được công bố, Financial Times đã đưa tin rằng Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Đổng Quân cũng đang bị điều tra vì tham nhũng. Đổng Quân thay thế Lý Thượng Phúc, người bị cách chức vào năm ngoái và khai trừ Đảng hồi tháng 6 vì các cáo buộc tham nhũng có liên quan đến mối quan hệ của Lý với Lực lượng Tên lửa Trung Quốc, bên cạnh việc người tiền nhiệm của Lý là Nguỵ Phương Hoà cũng có mối liên hệ với lực lượng này.
Nếu thông tin từ Financial Times là chính xác thì sự việc này khiến Bộ Quốc phòng Trung Quốc như đang gặp vận xui – và điều này diễn ra ngay dưới thời Tập, thời kỳ mà rất nhiều quan chức cấp cao đã bị giáng chức.
Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc phủ nhận mạnh mẽ việc Đổng Quân đang bị điều tra, người phát ngôn Bộ Ngoại giao gọi thông tin này là “vô căn cứ,” trong khi người phát ngôn Bộ Quốc phòng mô tả đây là thông tin “hoàn toàn bịa đặt.” Điều này có lẽ có nghĩa là Đổng Quân sẽ không gặp vấn đề gì; bởi vì khi một nhân vật chính trị Trung Quốc thực sự gặp rắc rối, các quan chức sẽ thường đưa ra những câu trả lời mơ hồ và tránh né.
Có khả năng nguồn tin của Financial Times – các quan chức Mỹ – đã hiểu sai về vụ việc. Dù giữ chức danh cao nhưng các bộ trưởng chính phủ Trung Quốc vẫn chịu sự chỉ đạo của các vị đồng cấp trong Đảng, những người mà vai trò của họ dường như rất quan liêu và khó hiểu ngay cả đối với những nhà phân tích tình báo phương Tây.
Có thể có ai đó đã nhầm lẫn về việc quan chức quốc phòng hàng đầu nào của Trung Quốc đang bị điều tra; điều này khá hợp lý trong thế giới của những lời đồn thổi từ các vụ rò rỉ thông tin tình báo. Đổng Quân có thể dính líu đến cuộc điều tra về Miêu Hoa nhưng đã “thoát nạn.” Là một đô đốc và cựu tư lệnh của Hải quân Quân Giải phóng, Đổng Quân có thể liên quan đến Miêu Hoa do Miêu từng giữ chức Chính uỷ Hải quân từ năm 2014 đến 2017.
Vụ việc cũng có thể là một nỗ lực từ một đối thủ chính trị nhằm hạ bệ Đổng Quân nhưng thất bại – hoặc thậm chí là một cuộc tranh giành quyền lực giữa Đổng và Miêu mà ở đó Đổng là người chiến thắng. Rất khó để leo lên nấc thang quyền lực trong giới quân sự Trung Quốc mà “tay không nhúng chàm;” Một cuộc điều tra luôn có thể phát hiện ra “điều gì đó.” Người sống sót là người dựa vào quan hệ, chứ không phải dựa vào bằng chứng.
Từ khi bắt đầu cầm quyền, Tập Cận Bình đã nhắm vào quân đội, Tập thậm chí còn truy tố cả những tướng lĩnh đã về hưu. Quân đội là một trong số ít các nguồn lực có thể trở thành cơ sở quyền lực thay thế cho ĐCSTQ, đến mức có thể coi quân đội là tách biệt với Đảng. Ví dụ, Miêu Hoa làm lính chỉ trong một thời gian ngắn khi gia nhập PLA ở tuổi 14; gần như toàn bộ sự nghiệp của Miêu đều gắn liền với vai trò Chính uỷ.
Nhưng thực sự mà nói, quân đội cũng tham nhũng – một vấn đề mà các cuộc thanh trừng liên tiếp vẫn chưa thể giải quyết. Tham nhũng từ mức độ vặt (chẳng hạn như mua bán biển số đỏ) cho đến cực kỳ nghiêm trọng (chẳng hạn như biển thủ quy mô lớn trong nội bộ Lực lượng Tên lửa). Các khoản chi tiêu quân sự của Trung Quốc trong hai thập kỷ qua đã tạo ra nhiều cơ hội cho tham nhũng.
Tập rất nhạy cảm với vấn nạn tham nhũng trong quân đội trong bối cảnh cuộc chiến Ukraine đang diễn ra, có lẽ là theo gương của Nga. Giới lãnh đạo chính trị có lẽ không chỉ lo ngại về ảnh hưởng của tham nhũng đến khả năng sẵn sàng chiến đấu trên chiến trường, mà còn nhận thấy sự đan xen giữa các vấn đề kinh tế và an ninh – và họ cũng lo sợ rằng những nhân vật như Miêu Hoa có thể trở thành điểm yếu chí mạng.
Tin tức đang được quan tâm
Khủng hoảng cáp ngầm. Quan chức tình báo châu Âu đã cáo buộc thủy thủ đoàn của một tàu Trung Quốc cố tình phá hoại các tuyến cáp ngầm dưới Biển Baltic. Con tàu Di Bằng 3 (Yi Peng 3) hiện đang bị bao vây bởi các tàu châu Âu trong vùng biển quốc tế, và Thụy Điển đã yêu cầu Trung Quốc “làm rõ những gì đã xảy ra.” Nhưng điều này khó mà được đáp ứng: như Elisabeth Braw của Foreign Policy đã viết vào tháng trước – rất khó để xác định được mức độ liên quan của con tàu trong vụ việc.
Tàu Di Bằng 3 là tàu thương mại chở phân bón Nga. Nếu thuỷ thủ đoàn có dính dáng đến việc cắt đứt các cáp ngầm dưới biển, thì đó có lẽ không phải là âm mưu của chính quyền Trung Quốc mà là một hành động độc lập, trong đó tình báo Nga trả tiền cho con tàu thực hiện.
Nếu Trung Quốc đã trực tiếp tham gia vào vụ phá hoại thì điều này sẽ đặt ra một giới hạn mới về mức độ Trung Quốc sẵn sàng thực hiện những hành động phá hoại vì lợi ích của Nga. Song, đây cũng có thể là một cuộc thử nghiệm của Trung Quốc: Mạng lưới kết nối kỹ thuật số của Đài Loan với toàn cầu dựa vào 15 cáp ngầm dưới biển, trong đó Trung Quốc đã từng tiến hành một cuộc phá hoại quy mô nhỏ ở khu vực này để cô lập tiền đồn Mã Tổ (Matsu).
Phát hiện mỏ vàng ở Hồ Nam. Hồi cuối tháng 11, cục Địa chất tỉnh Hồ Nam thông báo đã phát hiện một mỏ vàng với trữ lượng ước tính lên đến 1.000 tấn, đây có thể là mỏ vàng lớn nhất thế giới, trị giá khoảng 83 tỷ USD. Tuy nhiên, các chuyên gia khai thác mỏ tỏ ra hoài nghi, họ cho rằng trữ lượng thực tế – hoặc ít nhất là phần mỏ khai thác được – có thể ít hơn một cách đáng kể.
Trung Quốc là nước sản xuất vàng lớn nhất thế giới, với ngành công nghiệp này phát triển để đáp ứng nhu cầu trong nước. Tuy nhiên, hoạt động thương mại vàng được bao phủ bởi một lớp màn bí mật, vì đây là một lợi ích cốt lõi của nhà nước. Nếu các quan chức tỉnh Hồ Nam phóng đại nhằm nâng cao uy tín của chính quyền thì rất khó để xác minh sự thật.
Công nghệ và Kinh doanh
Biện pháp hạn chế chip Trung Quốc của Mỹ. Trong đợt trừng phạt liên quan đến chất bán dẫn, có khả năng là đợt cuối cùng của chính quyền Biden đối với Trung Quốc, Mỹ đã cấm xuất khẩu một loại chip nhớ mới chủ yếu được sử dụng cho các mục đích trí tuệ nhân tạo tiên tiến. Trung Quốc đã cam kết thực hiện “các biện pháp kiên quyết” đáp trả.
Những hành động này có lẽ sẽ không làm dậy sóng nhiều, bởi vì Bắc Kinh thận trọng hơn Washington trong các mô hình AI và không vội vàng lao vào “cơn sốt” AI trong hai năm vừa qua. Một phần là do những sai sót – dù là về mặt thông tin hay về mặt chính trị – đều là mối nguy của những mô hình ngôn ngữ lớn như ChatGPT.
Tuy nhiên, Tập Cận Bình cũng không tin tưởng vào nền kinh tế số ảo và bày tỏ mong muốn giữ Trung Quốc vững chắc trên nền tảng vật chất, chẳng hạn như sáu lĩnh vực mà ông đã nhấn mạnh trong một bài phát biểu quan trọng hồi tháng Sáu: mạch tích hợp, dụng cụ máy móc công nghiệp, phần mềm cơ bản, vật liệu tiên tiến, thiết bị nghiên cứu khoa học và nguồn giống cây trồng.
Hội nghị kinh tế quan trọng của Trung Quốc. Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương hàng năm của Trung Quốc, nơi đặt ra các mục tiêu then chốt như tăng trưởng GDP và kế hoạch kích thích kinh tế, dự kiến sẽ được tổ chức vào tuần tới. Niềm hy vọng vào các biện pháp kích thích kinh tế bổ sung đã đẩy cổ phiếu Trung Quốc tăng giá, nhưng trong một vòng tuần hoàn liên tục, tiếp theo có lẽ sẽ là sự thất vọng của các nhà đầu tư.
Trung Quốc đang đối mặt với những thách thức kinh tế lớn. Ngay cả theo số liệu chính thức, Trung Quốc cũng sẽ không đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 5% trong năm nay. Tuy nhiên, với việc Donald Trump chuẩn bị quay lại Nhà Trắng, ưu tiên chính của Bắc Kinh sẽ không phải là nâng cao mức sống hay tăng trưởng việc làm. Ưu tiên của Bắc Kinh sẽ là xem kinh tế như một phần của an ninh quốc gia – một trọng tâm dài hạn dưới thời Tập Cận Bình.