Nguồn: Jason Horowitz, “Vladimir Putin, Family Man,” New York Times, 13/05/2022
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Khi các quốc gia phương Tây bắt đầu áp đặt các biện pháp trừng phạt lên những người thân cận với nhà lãnh đạo Nga, bao gồm cả các thành viên trong gia đình ông, bí mật về cuộc sống riêng tư của vị tổng thống đang dần bị hé lộ.
Vladimir Putin không thích những kẻ tọc mạch.
Đó là năm 2008, và Tổng thống Nga, khi ấy 56 tuổi, sau 8 năm đứng trên đỉnh cao quyền lực, đã xuất hiện trong một cuộc họp báo tại Villa Certosa xa hoa ở xứ Sardinia. Bên cạnh là đồng minh thân cận nhất của ông ở Tây Âu, Silvio Berlusconi, ông trùm truyền thông kiêm Thủ tướng Ý nổi tiếng là đi theo chủ nghĩa khoái lạc, người chia sẻ với ông nhiều sở thích, từ những chuyện đùa thô tục, đến những đồ trang trí lộng lẫy và khối tài sản kếch xù.
Suốt mùa hè, hai cô con gái tuổi teen của Putin được vui vẻ chạy nhảy trong biệt thự rộng lớn, bí mật đến những khu mua sắm sang trọng, và chèo thuyền du ngoạn nhiều nơi, nhưng phải tuân theo một chỉ thị nghiêm ngặt là danh tính của họ phải được che giấu và khuôn mặt của họ không được ghi lại trên camera, theo lời một người am hiểu về dàn xếp này.
Chiến lược bảo vệ gia đình nghiêm ngặt đó đã có hiệu quả với Putin suốt nhiều năm, cho đến khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng 2. Giờ đây, khi các quốc gia áp đặt các biện pháp trừng phạt lên những người thân cận nhất với ông – trong đó có cả những biện pháp được Anh chấp thuận vào thứ Sáu, dành cho người phụ nữ từ lâu được coi là tình nhân của ông, Alina Kabaeva, và vợ cũ của ông, Lyudmila Ocheretnaya – bức tường thành đang bắt đầu sụp đổ, theo đó tiết lộ thêm nhiều điều về đời tư của nhà lãnh đạo Nga.
Một vài trong số những bí mật gia đình phức tạp của Putin đến từ chính căn villa sang trọng, khi một phóng viên người Nga, Nataliya Melikova của tờ Nezavisimaya Gazeta, rón rén tiếp cận ‘vùng cấm.’ Vài ngày trước đó, một bài báo trên tờ Moskovsky Korrespondent cho rằng Putin và người vợ kết hôn 25 năm nay đã bí mật chia tay. Hấp dẫn hơn, tờ báo còn đưa tin rằng ông đã phải lòng Kabaeva, một vận động viên thể dục nhịp điệu nổi tiếng, từng giành Huy chương Vàng Olympic, người khi ấy chỉ mới 24 tuổi, bằng tuổi con gái ông, và đã trở thành gương mặt đại diện cho đảng chính trị của ông.
“Tôi luôn phản ứng tiêu cực khi gặp những người, với chiếc mũi sụt sịt và đầu óc dâm dục, thích can thiệp vào cuộc sống của người khác,” Putin nói, phủ nhận thông tin trong bài báo. Berlusconi đã giả vờ bắn Melikova bằng một khẩu súng máy tưởng tượng trong lúc Putin, người khi đó đã bị buộc tội giết hại một số nhà báo, gật đầu và mỉm cười. Vài ngày sau, Moskovsky Korrespondent phải tạm dừng hoạt động vì “lý do tài chính”.
Putin không đơn thuần là một người cha bảo vệ con cái, người ‘muốn cho hai con gái của mình một cuộc sống bình thường, và coi sự an toàn của các con là vấn đề an ninh quốc gia.’ Là một cựu đặc nhiệm KGB thành thạo các mánh lới của cơ quan tình báo, biết cách bóp méo thông tin, và sở hữu khả năng của Thần Janus hai mặt – dễ dàng đóng nhiều vai khác nhau tùy thuộc vào tình huống, Putin đã che giấu cuộc sống cá nhân của mình trong bí mật và bọc kín nó bằng những tin đồn.
Ông có hai cô con gái được chính thức thừa nhận từ cuộc hôn nhân đầu tiên của mình, nhưng theo các hãng thông tấn độc lập của Nga và các bản tin quốc tế chưa được kiểm chứng, vị tổng thống có thể còn có thêm 4 người con với hai người phụ nữ khác. Tuy nhiên, ngay cả những cô con gái được thừa nhận của ông, hiện đã bước vào tuổi trung niên, cũng được giấu kín đến mức không thể nhận ra trên đường phố Moscow. Vợ cũ của Putin, người mà một số nhà viết tiểu sử tin rằng ông quyết định kết hôn để nâng cao cơ hội vào KGB vốn không thích tuyển người độc thân, về cơ bản đã biến mất thậm chí từ trước khi họ ly hôn.
Trong khu biệt thự của người Nga ở Thụy Sĩ, một bản kiến nghị đã bắt đầu xuất hiện vào tháng 3, yêu cầu cho hồi hương người được cho là tình nhân của tổng thống, Kabaeve – tức giận so sánh bà với tình nhân của Hitler, Eva Braun. Ở Lugano, người dân địa phương rỉ tai nhau về tòa nhà kính xanh nhìn ra hồ nơi Kabaeva đang sinh sống, và nói một cách đầy tự tin về bệnh viện nơi những đứa con được đồn đại của bà chào đời, và trường học mà chúng theo học. Nhưng họ chưa từng nhìn thấy bà.
Những đứa trẻ này không được xác minh danh tính và bị coi là vô hình. Trong một tòa nhà chung cư cao cấp ở Monte Carlo, cư dân vẫn thường lắc đầu trước câu hỏi liệu một người bạn gái và một đứa con khác của Putin có đang sở hữu tài sản ở đó, và về việc gia đình của người phụ nữ này cũng có chung địa chỉ với gia đình Kabaeva tại các tòa nhà sang trọng ở Moscow. Trong nhiều trường hợp, đây là những bóng ma, và như trong nhiều câu chuyện ma, những bóng ma được tạo ra là để gây hiệu ứng, hoặc bởi các nhà phê bình muốn phá bỏ hình ảnh tự tạo của Putin như một người bảo vệ các giá trị của gia đình, hoặc bởi những người ủng hộ ông nhằm củng cố hình ảnh về sự giàu có, cường tráng, và bí ẩn của Putin. Hoặc có thể những câu chuyện này đơn giản là có thật.
“Có rất nhiều câu chuyện. Có thể tất cả chúng đều đúng, hoặc chẳng có gì đúng cả. Và đó chính là lớp sương mù của Putin,” theo lời Nina Khrushcheva, giáo sư về các vấn đề quốc tế sinh ra ở Moscow, hiện đang giảng dạy tại trường New School ở New York. Theo bà, Putin vừa là một người sống cực kỳ bí mật, vừa là một người ưa thích sự phô trương, người đã chán ghét cách phương Tây miêu tả ông như một siêu tội phạm.
Là cháu gái của Nikita Khrushchev, Khrushcheva nói rằng Putin sở hữu một thế giới quan phức tạp đặc trưng của Điện Kremlin, và giống như Stalin, ông chấp nhận và duy trì một thần thoại được tô điểm bằng sự thật. “Anh sẽ tạo ra thông tin sai lệch,” bà nói. “Anh tạo ra một bầu không khí về điều gì đó mà mọi người đều muốn phỏng đoán, mọi người đều thảo luận về nó, và mọi thứ đều là bí mật.”
Tuy nhiên, vẫn có những điều đủ sáng tỏ. Các thành viên trong gia đình Putin là những người được hưởng lợi từ một chế độ đạo tặc với Putin là người đứng đầu theo kiểu bố già mafia, được các tướng tá đầu sỏ cống nạp của cải, hoặc trao tặng những công việc béo bở hoặc những biệt thự sang trọng dành cho gia đình ông và những người mà ông có thiện cảm. Suốt hàng thập niên, rất ít người thành công trong việc xuyên thủng lớp bong bóng bảo vệ bao quanh họ và các nguồn lực của họ, nhưng cuộc xâm lược Ukraine của Putin đã thay đổi điều đó.
Tháng 4, người Mỹ cuối cùng đã nhả đạn vào giữa lớp sương mù, và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với hai con gái của ông, lấy lý do họ là thân nhân của một người bị trừng phạt – Putin – và khẳng định hai người đã ủng hộ ngành công nghiệp quốc phòng Nga, và đã trực tiếp nhận hàng tỷ đô la từ ngân quỹ do Putin giám sát. Các quan chức cho biết, chính phủ Mỹ suýt chút nữa đã trừng phạt cả Kabaeva, nhưng quyết định rút lại vào phút chót để tránh gây leo thang.
Các chuyên gia về lệnh trừng phạt cho rằng những biện pháp đó không nhằm gây thiệt hại tài chính cụ thể cho Putin, nhưng là để gửi cho ông một thông điệp rằng sự hung hăng của ông đã vượt quá ranh giới, và rằng phương Tây có thể nhìn rõ và tiếp cận thế giới riêng tư tưởng chừng vô hình và không thể chạm tới của ông.
Khi được hỏi về làn sóng trừng phạt của phương Tây nhắm vào gia đình Putin, Dmitri S. Peskov, người phát ngôn Điện Kremlin, trả lời, “Nhìn chung, các biện pháp trừng phạt không được Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua đều rất tệ, và quan trọng nhất là chúng vô ích. Trừng phạt nhắm vào gia đình, họ hàng, người quen, và các nhà báo là điều ngu xuẩn.” Khi được hỏi liệu Điện Kremlin có tin rằng các biện pháp trừng phạt đối với Kabaeva và những người thân của bà là hành vi xúc phạm cá nhân nhắm vào Putin hay không, Peskov nói thêm, “Đó chỉ là một quyết định ngu ngốc!”
Chi nhánh Hà Lan
Trên một khu đất đầy cỏ ở ngoại ô Amsterdam, những người biểu tình mới đây đã gửi một thông điệp tới Putin, thông qua cô con gái Maria. Nằm gần những lá cờ Ukraine được cắm ở giữa một trái tim làm bằng nến là một tấm biển đề gửi đến “Ave Maria Putin” có nội dung: “Có vẻ như bố cô là người rất khó tiếp cận, và rõ ràng là ngay cả tay sai cũng không thể ngăn cản ông. Nhưng chúng ta đều biết, bố và con gái lại là một câu chuyện khác,” và, “Chúng tôi cầu xin cô, Maria.”
Địa điểm mà thoạt đầu có vẻ khó được chọn là nơi cầu xin – và một nhân vật khó mà nhận được lời cầu xin – đã trở nên có lý hơn, khi người ta biết rằng mảnh đất ấy gần đây đã được mua bởi Jorrit Faassen, một người đàn ông Hà Lan từng kết hôn và có ít nhất một đứa con với Maria Vladimirovna Vorontsova, cô con gái lớn được thừa nhận của Putin. Trong vòng 15 năm kể từ khi Vorontsova bắt đầu bí mật sống chung với Faassen ở Hà Lan, đã từng có lúc cô trở thành tâm điểm của sự phẫn nộ ở địa phương chống lại người cha độc đoán của mình.
Tình hình trở nên đặc biệt căng thẳng vào năm 2014, sau khi phe ly khai do Nga hậu thuẫn bắn rơi một máy bay của Malaysia Airlines khởi hành từ Amsterdam bay qua Ukraine, khiến 298 người thiệt mạng, trong đó có gần 200 người Hà Lan. Các thị trưởng trên khắp Hà Lan yêu cầu trục xuất Vorontsova, và lệnh giám sát cô ngày càng gay gắt hơn kể từ khi chiến tranh nổ ra ở Ukraine.
Gần đây, một tờ báo điều tra của Hà Lan, Follow the Money, đã liên hệ với Faassen – người hiện đang ở Nga.
Bằng chất giọng đặc trưng của người La Haye, Faassen gọi cuộc chiến ở Ukraine là một điều khó chịu, và phủ nhận việc mình từng là chồng của Vorontsova. “Anh ta không cảm thấy thoải mái,” biên tập viên phỏng vấn, Harry Lensink, cho biết.
Kể từ đó, các phóng viên cũng thấy khó chịu và lo lắng về việc điện thoại của họ bị nghe trộm. Một người đóng góp cho bài báo về Faassen đã nhận được thông báo rằng một người sử dụng máy chủ tại Moscow đã cố gắng hack tài khoản email của ông.
Tất cả những tức giận và lo lắng đó hoàn toàn khác xa với niềm vui trong bữa tiệc kỷ niệm của cặp đôi này vào năm 2008 ở Wassenaar, có lẽ là khu vực riêng tư nhất và giàu có nhất ở Hà Lan. “Đó là một bữa tiệc cưới,” Danny Plezier, một ca sĩ địa phương chuyên hát dân ca Hà Lan đã biểu diễn tại buổi tiệc, hồi tưởng lại.
Plezier cho biết các khách mời đã hát theo các bản nhạc nổi tiếng của mình, và ông đã bắt tay chú rể, người mà ông đã quen biết trong nhiều năm, cũng như bắt tay cô dâu mới. Plezier nói rằng mình không biết cô ấy là con gái của Putin và đã rời đi sau khi hoàn thành công việc.
Gần như chẳng một ai trong đám cưới biết về cô dâu, dù bạn bè của Faassen, những người chuyển đến Moscow làm việc vào năm 2006, đã ẩn ý trong các bài phát biểu ồn ào của mình. Họ nói đùa về thú tiêu khiển là tán tỉnh các cô gái Nga giàu có trong các câu lạc bộ ở Moscow.
Cha mẹ Maria không đến dự tiệc cưới ở Hà Lan của cô. Tuy nhiên, một số người Nga đã có mặt, bao gồm cả những người đàn ông lực lưỡng đứng nhìn từ quán bar trong vai người thân của cô dâu – cô gái trẻ đã hát một bài hát truyền thống, cảm động của Nga – sau đó vui vẻ nhảy theo điệu nhạc tango.
Anh họ của chú rể Casper Faassen, hiện là một nghệ sĩ nổi tiếng ở Hà Lan, nói rằng lần tiếp theo ông nhìn thấy vợ của em họ mình, Maria, là trong bữa tiệc sinh nhật của người dì ở thị trấn Merenwijk gần đó. Trong lúc những vị khách còn đang loay hoay lựa chọn những món ăn Indonesia trên bàn tiệc, ông nói, Maria có vẻ điềm đạm nhưng khác biệt, trông thanh lịch trong bộ váy màu be, đứng với tư thế hoàn hảo, giống như một vũ công. Cô giao tiếp với mọi người, kể cả chồng mình, bằng thứ tiếng Anh lưu loát và chỉ nói được một chút tiếng Hà Lan.
Hai vợ chồng sau này đã đặt hàng một số tác phẩm nghệ thuật của Faassen. Người nghệ sĩ kể lại lần chuyển ba tấm ảnh mờ về những vũ công ballet trên nền lá vàng đến căn hộ của họ, nằm phía trên siêu thị Albert Heijn ở Voorschoten gần đó. Maria ra mở cửa, trong khi chồng cô, Jorrit, đang nằm dài trên chiếc ghế đặt trước ti vi. Khi bước vào, Casper nói đùa về việc em họ của mình là một củ khoai tây lười biếng, và nhớ lại rằng Maria đã đảo mắt đồng tình.
Cả Casper lẫn những người khác trong gia đình đều không biết danh tính thực sự của người phụ nữ có tên Maria Vladimirovna Vorontsova, và khi ấy đã trở thành Maria Faassen, nhưng với cha cô, thì luôn là Masha. Thế rồi, vào năm 2010, một tờ báo của Nga, New Times, đưa tin rằng Jorrit, đang là nhân viên trong một công ty tư vấn của Nga, đã ăn một trận đòn từ vệ sĩ của Matvey Urin, một chủ ngân hàng hàng đầu của Nga, người không biết mình đang đối đầu với ai, sau một vụ nổi cơn tam bành trên đường phố Moscow.
Urin nhanh chóng bị mất giấy phép hoạt động ngân hàng và nhóm vệ sĩ cuối cùng đã phải ngồi tù. Các phóng viên Nga đồn đoán rằng tay nhân viên người Hà Lan là con rể của Putin, nhưng Jorrit luôn phủ nhận điều đó.
Cặp đôi đã dành phần lớn thời gian của mình ở Moscow, nơi các tài liệu liệt kê Jorrit là một quan chức tại ngân hàng Gazprombank. Casper cho biết người em họ từng có lần đề nghị móc nối và bán tác phẩm của ông ở Nga. Nhưng sau đó, những tin đồn về huyết thống của Maria đã bắt đầu lan truyền, và nghệ sĩ, người khinh bỉ Putin vì kiềm chế dân chủ và đàn áp bạo lực, đã từ chối cơ hội làm ăn.
“Tôi nói, ‘Cảm ơn, nhưng không cần đâu,’” Casper nói và tránh xa cặp đôi này từ đó về sau.
Nhưng cư dân địa phương đã dần chú ý đến họ nhiều hơn. Vào một buổi chiều gần đây, xung quanh tòa nhà cao cấp sang trọng nơi Jorrit mua hai tầng trên cùng, một người hàng xóm gốc Ukraine đã tỏ ra bất bình với hai vợ chồng, trong khi Corien Zoetemelk, 57 tuổi, sống đối diện với căn hộ áp mái của họ, hồi tưởng mình đã nhìn thấy cặp đôi này nhiều lần, cả những khi họ đi xe trượt dọc con kênh bên dưới tòa nhà chung cư.
Bà nói, “Tôi đã nhìn thấy họ trên chiếc xe trượt. Lúc đó cô ấy đang mang thai.”
Trên ban công tầng hai của tòa nhà cạnh con kênh, một người đàn ông lớn tuổi nói rằng mình “đã có lần đi thang máy với cô ấy” và “cô ấy trông giống bố.” Người đàn ông cho biết cặp vợ chồng này cũng có một cậu con trai, hoặc chí ít thì mọi người đã từng thấy Jorrit, người tránh tiếp xúc với hàng xóm của mình, đi cùng với một cậu bé. Người đàn ông trên ban công ngừng nói khi bà vợ tức giận gọi ông vào nhà. “Họ có thể xử anh vì chuyện đó,” bà rít lên.
Sergei Roldugin, một nghệ sĩ cello kiêm anh bạn thân giàu có đến mức đáng kinh ngạc của Putin, hiện đã nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ và Liên minh châu Âu, đồng thời là cha đỡ đầu của Maria, từng nói với một phóng viên rằng cô có một cậu con trai vào năm 2012. Năm 2017, khi trả lời phỏng vấn của Oliver Stone, Putin thừa nhận rằng mình đã lên chức ông ngoại.
Một số người dân địa phương tin rằng họ đã nhìn thấy ông ngoại người Nga đến thăm cháu.
“Đúng là tôi đã thấy Putin,” Patricia Kortekaas, 62 tuổi, thành viên Hội đồng thành phố Voorschoten, nói khi bà đứng bên ngoài siêu thị mà Tổng thống Nga được cho là đã bước vào. Bà nhớ lại đã nhìn thấy ông, được vệ sĩ vây quanh, đứng ở kệ hàng cà phê và trà.
“Ông ấy trông có vẻ thận trọng,” bà kể lại. “Tôi nghĩ, ‘Ông ấy bị sao vậy?’” (Văn phòng của Putin đã phủ nhận chuyến thăm.)
Đến thời điểm năm 2014, Maria đã trở thành một chuyên gia về bệnh lùn ở trẻ em. Dự án từ thiện của cô, Elfa-Endo, giúp đỡ trẻ em có vấn đề về nội tiết, cũng nhận được tài trợ từ Ngân hàng Alfa quyền lực – mà nay đang bị trừng phạt. Đó có thể là lý do Bộ Tài chính Mỹ quyết định trừng phạt cô, vì dẫn đầu “các chương trình do nhà nước [Nga] tài trợ, đã nhận hàng tỷ đô la từ Điện Kremlin để tiến hành các nghiên cứu di truyền học, do đích thân Putin giám sát.”
Những lệnh trừng phạt đó có thể làm tổn thương gia đình mới của cô ấy. Theo một báo cáo được công bố vào tháng 4, bởi hãng thông tấn độc lập Meduza của Nga và trang web tiếng Nga Current Time TV, khi đó Maria đã ly hôn với Jorrit và tái hôn với một người đàn ông Nga đang làm việc tại công ty khí đốt Novatek. Một nhà tài phiệt quyền lực, Gennady Timchenko, người nổi danh là chuyên lo liệu chuyện gia đình giúp Putin, và cũng là người nằm trong danh sách trừng phạt, gần đây đã nhận một ghế tại hội đồng quản trị của Novatek.
Hiện không thể liên lạc được với Maria. Faassen cũng không hồi đáp yêu cầu xin phỏng vấn mà phóng viên gửi cho cha anh ta – người đã nói: “Hãy biến đi”, tại nhà của ông, nơi các cửa sổ, theo truyền thống Hà Lan thường sẽ không được che lại, nhưng nay đã bị dán đầy giấy báo.
(Còn tiếp phần 2)