Cù Tuấn, biên dịch
27-6-2023
Tóm tắt: Tổng thống Nga chỉ trích ‘những người tổ chức nổi loạn’ sau khi Yevgeny Prigozhin cũng xuất hiện lần đầu trước công chúng kể từ vụ binh biến.
Vladimir Putin đã tuyên bố rằng cuộc nổi dậy của thủ lĩnh Wagner Yevgeny Prigozhin “chắc chắn sẽ thất bại” và nói rằng nước Nga đã thể hiện “sự đoàn kết” khi đối mặt với một cuộc nổi dậy “nguy hiểm”.
Trong một bài phát biểu được truyền hình vào đêm khuya không hẹn trước vào cuối ngày thứ Hai 26/6, Putin lộ rõ vẻ tức giận khi nói: “Bất kỳ hành vi tống tiền hay cách nào gây rối loạn cho nước Nga đều sẽ thất bại… Tôi đã thực hiện các bước đi để tránh đổ máu quy mô lớn”.
Trong lần xuất hiện trước công chúng đầu tiên kể từ khi Prigozhin từ bỏ cuộc binh biến vũ trang vào tối thứ Bảy, tổng thống Nga đã cảm ơn các chiến binh và chỉ huy của Wagner, những người mà ông nói đã rút lui để tránh đổ máu.
Dù không nhắc đích danh Prigozhin, ông Putin cho biết những người tổ chức cuộc nổi dậy đã “phản bội đất nước, phản bội nhân dân của họ”. Ông nói rằng những kẻ thù của Nga “muốn binh lính Nga giết lẫn nhau, giết quân nhân và dân thường, để cuối cùng nước Nga sẽ thua, và xã hội của chúng ta sẽ chia rẽ, nghẹt thở trong nội chiến đẫm máu”.
Ông cũng xác nhận các báo cáo rằng các phi công Nga đã thiệt mạng trong cuộc binh biến thất bại, và bày tỏ lòng kính trọng đối với những người đã khuất. Ông nói: “Lòng dũng cảm và sự hy sinh quên mình của các anh hùng phi công hy sinh đã cứu nước Nga khỏi những hậu quả tàn khốc bi thảm”.
Một số kênh Telegram của Nga theo dõi hoạt động quân sự của Nga, bao gồm blog Rybar với hơn một triệu người đăng ký, đã báo cáo hôm thứ Bảy rằng 13 phi công Nga đã thiệt mạng trong cuộc binh biến kéo dài một ngày khi máy bay của họ bị bắn hạ.
Tổng thống Nga dường như gợi ý rằng nhóm Wagner vẫn sẽ bị giải thể, khi nói rằng các chiến binh của nhóm này có quyền lựa chọn ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng hoặc chuyển đến Belarus nếu họ muốn, như một phần của thỏa thuận được đàm phán với lãnh đạo Belarus Alexander Lukashenko.
Điện Kremlin trước đây đã nói rằng họ đảm bảo cho Prigozhin đi đến Belarus một cách an toàn nhưng câu nói này của Putin chỉ ra rằng các chiến binh Wagner khác có thể theo Prigozhin đến Belarus.
Putin nói tiếp: “Phần lớn các chỉ huy và chiến binh của Wagner là những người yêu nước”.
Ngay sau bài phát biểu của Putin, Điện Kremlin đã công bố một đoạn video cho thấy Tổng thống Nga đã gặp người đứng đầu cơ quan an ninh nội địa chính của Nga, bao gồm cả bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu, người mà Prigozhin thề sẽ loại bỏ trong cuộc nổi loạn của ông.
Sự xuất hiện đột xuất của Putin diễn ra chỉ vài giờ sau khi Prigozhin đưa ra một tuyên bố dài 11 phút đầy thách thức, trong đó ông bảo vệ cuộc nổi dậy của Wagner và phủ nhận rằng ông đã tìm cách lật đổ Tổng thống Nga.
Prigozhin cho biết cuộc nổi dậy đã cho thấy rằng có “những vấn đề nghiêm trọng về an ninh trên toàn bộ lãnh thổ của đất nước chúng tôi” và rằng “xã hội yêu cầu điều đó” vì những thất bại của giới lãnh đạo quân sự Nga trong cuộc xâm lược Ukraine.
“Mục tiêu của chúng tôi không phải là lật đổ chế độ”, Prigozhin nói trong bản ghi âm được tải lên trang Telegram của Tập đoàn Concord của ông. Đó là tuyên bố đầu tiên của ông kể từ 6h30 tối thứ Bảy, khi ông rời thành phố Rostov cùng với quân lính Wagner của mình.
Prigozhin nói tiếp: “Chúng tôi dừng lại vào thời điểm đó, khi rõ ràng là sẽ phải đổ nhiều máu”, khi mô tả tiến trình của một đoàn xe quân sự đã tiến đến rất gần Matxcơva. “Đó là lý do tại sao chúng tôi tin rằng việc trình diễn những gì chúng tôi dự định làm là đủ rồi. Quyết định rút lui của chúng tôi có hai yếu tố: chúng tôi không muốn làm người Nga phải đổ máu. Thứ hai, chúng tôi đã tuần hành để thể hiện sự phản đối của mình”.
Trong tuyên bố, Prigozhin không xác nhận nơi ở của ông, và cũng không cho biết liệu ông có định chuyển đến sống lưu vong ở Belarus hay không.
Có tin đồn rằng Prigozhin đã được phát hiện tại khách sạn Green City ở Minsk vào thứ Hai, theo kênh tin tức Brief của Nga. Một nhân viên tiếp tân tại khách sạn này được Guardian liên lạc cho biết cô “không thể chia sẻ bất kỳ thông tin nào” về những người khách tại đây.
Prigozhin cho biết quân lính của ông sẽ chống lại việc bị gộp vào Bộ Quốc phòng Nga, sẽ không ký hợp đồng và Wagner thậm chí có thể được phép tiếp tục hoạt động ở Belarus, một diễn biến có thể làm tăng nguy cơ tấn công ở phía bắc Ukraine.
“Lukashenko đã chìa tay giúp đỡ và đề nghị tìm giải pháp cho công việc tiếp theo của [Wagner] trong khu vực tài phán hợp pháp”, Prigozhin nói, nhưng không cung cấp thêm chi tiết.
Trang web tin tức độc lập của Nga Verstka hôm thứ Hai cho biết họ đã xác định được một số địa điểm ở Belarus mà Wagner có thể được phép sử dụng để tái lập các trại huấn luyện và thiết lập các hoạt động quân sự.
Đây sẽ là một bước ngoặt bất thường đối với Prigozhin – nhà lãnh đạo bán quân sự mà Putin đã cáo buộc là “đâm sau lưng” chỉ hai ngày trước. Mặc dù Điện Kremlin đã đảm bảo cho Prigozhin đến Belarus an toàn, nhưng truyền thông nhà nước Nga đưa tin rằng Prigozhin vẫn đang bị điều tra vì đã kích động một cuộc nổi dậy vũ trang vào sáng thứ Hai.
Nếu bây giờ Prigozhin được phép duy trì quyền kiểm soát Tập đoàn Wagner và tránh phải ngồi tù, điều đó cho thấy Prigozhin vẫn có ảnh hưởng trong Điện Kremlin và vẫn được coi là tài sản quý giá, mặc dù ông đã đưa nước Nga đến bờ vực nội chiến vào cuối tuần này.
Các nhà phân tích đã nói rằng mâu thuẫn vừa qua là một trường hợp bất thường của các loại kình địch được phép phát triển dưới thời Putin, nhưng thường được giải quyết khi Putin đưa ra phán quyết cuối cùng.
“Tôi không nghĩ rằng đây là một nỗ lực nhằm thay thế Putin”, Rob Lee, một chuyên gia về quân đội Nga ở Mỹ, nói trước khi Prigozhin xuất hiện trở lại. “Tôi nghĩ về cơ bản đây là một tranh chấp bè phái giữa hai nhân vật quan trọng của Nga, nhưng tranh chấp này đã trở thành một thách thức đối với Putin, và đó là sự bất thường của việc này”.
Joe Biden cho biết Mỹ không ủng hộ bất kỳ bên nào trong cuộc nổi dậy sau khi một số quan chức và nhà tuyên truyền Nga cho rằng Washington đã tìm cách khai thác sự chia rẽ trong chính phủ Nga.
“Chúng tôi đã nói rõ rằng chúng tôi không tham gia vào vụ việc. Chúng tôi không liên quan gì đến việc này”, Biden nói trong những bình luận đầu tiên về cuộc binh biến bị hủy bỏ.
Prigozhin không từ bỏ mối thù với Bộ quốc phòng Nga khi một lần nữa cáo buộc quân đội Nga bắn pháo vào binh lính của mình, gọi đó là “ngòi nổ khiến chúng tôi phải chuyển đi ngay lập tức”.
Ông nói: “Mục tiêu của cuộc tuần hành là không cho phép [Bộ quốc phòng Nga] phá hủy công ty quân sự tư nhân Wagner và buộc tội các quan chức đã phạm nhiều sai sót do hành động thiếu chuyên nghiệp của họ. Xã hội đòi hỏi điều đó”.
Prigozhin thừa nhận rằng binh lính của ông đã giết các phi công Nga trong cuộc nổi dậy, nói rằng họ “rất tiếc vì họ được yêu cầu thực hiện các đợt bắn phá máy bay, nhưng không quân Nga lại tấn công lực lượng của chúng tôi bằng bom và tên lửa”. Cảnh quay đã cho thấy quân đội Wagner đã bắn hạ một chiếc máy bay Il-22 và một số máy bay trực thăng.
Prigozhin cũng tuyên bố cuộc xâm lược của lực lượng Wagner vào Nga là một “lớp học cao cấp” về cách Matxcơva lẽ ra phải thực hiện cuộc xâm lược Ukraine vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, vốn không đạt được mục tiêu chiếm Kyiv. “Nếu những người lính đánh thuê từ Wagner thực hiện việc tấn công, có lẽ ‘chiến dịch đặc biệt’ sẽ kéo dài chỉ một ngày”, ông đề cập đến cuộc xâm lược.
Các thành viên của chính phủ Nga đã cố gắng giữ bình tĩnh vào thứ Hai, khi các biện pháp khẩn cấp đã bị hủy bỏ và cảm giác bình tĩnh dù còn khó chịu đã quay trở lại các thành phố lớn.
Phát biểu tại một cuộc họp chính phủ được truyền hình trực tiếp, ông Mikhail Mishustin, Thủ tướng Nga, cho biết Nga đã phải đối mặt với “thách thức đối với sự ổn định của mình” và người dân phải đoàn kết với Putin.
“Việc đoàn kết toàn xã hội là đặc biệt quan trọng; chúng ta cần hành động cùng nhau, như một đội nhóm và duy trì sự thống nhất của tất cả các lực lượng, tập hợp xung quanh Tổng thống”, ông nói.
Trước đó vào thứ Hai, Shoigu xuất hiện trở lại trong một đoạn video cho thấy ông “thăm sở chỉ huy tiền phương của một trong những đội hình của nhóm quân ‘phía Tây’”. Trong video, Shoigu ngồi trên xe và đến một sở chỉ huy, tại đó ông lắng nghe báo cáo từ các sĩ quan và xem bản đồ chiến trường.
Tuy nhiên, video đã được phát mà không có âm thanh và không rõ nó được quay khi nào và ở đâu.
Các quan chức ở thành phố Matxcơva, khu vực Matxcơva và khu vực Voronezh tuyên bố họ sẽ chấm dứt các chế độ chống khủng bố được đưa ra vào thứ Sáu, lúc mà xung đột quy mô lớn giữa lính đánh thuê và quân đội chính quy có thể xảy ra.
Các cơ quan thực thi pháp luật Nga đã ra lệnh sơ tán các địa điểm văn hóa lớn bao gồm Bảo tàng Pushkin và các trung tâm văn hóa GES-2, và Công viên Gorky, hủy bỏ các sự kiện văn hóa và âm nhạc, đồng thời ban hành lệnh cấm toàn diện đối với các sự kiện công cộng.
Quân đội Nga cũng đang dỡ bỏ các chướng ngại vật và sửa chữa những con đường bị chặn bằng bẫy chống tăng được thiết lập để ngăn chặn đoàn xe Wagner. Ngày thứ hai 26/6 đã được chính phủ tuyên bố là một ngày nghỉ lễ để giảm số lượng người tụ tập trên đường phố.