Liên Thành
Các cuộc không kích của Israel đã vô hiệu hoá radar S-300 của Iran. Chuyên gia chỉ ra rằng, không chỉ Iran và Nga, Trung Quốc, với tư cách là nước sử dụng S-300 nhiều nhất bên ngoài Nga, cũng phải lo ngại. Quân đội Trung Quốc đang nóng lòng chuẩn bị chiến đấu chống lại lực lượng Mỹ và liên minh, nhưng sự thất bại của hệ thống phòng không S-300 của Iran phản ánh hệ thống phòng không của Trung Quốc cũng có thể rất mỏng manh. S-300 và các biến thể của nó hiện là lực lượng phòng không chủ lực của quân đội Trung Quốc.
Sau khi Israel tiến hành một cuộc không kích hạn chế vào Iran vào ngày 18 tháng 4, hiện tại không có dấu hiệu nào cho thấy cả hai bên sẽ leo thang trả đũa thêm. Ngoại giới tin rằng, Israel đã phá hủy ít nhất một radar hỏa tiễn đất đối không S-300 gần một trong các cơ sở hạt nhân của Iran, ám chỉ rằng nước này có khả năng tấn công thêm các cơ sở hạt nhân của Iran.
Iran cố gắng che đậy và nói rằng sẽ không trả đũa. Theo nhà bình luận Thẩm Chu (沈舟) chuyên phân tích về các vấn đề Trung Quốc chỉ ra rằng, Iran biết khả năng phòng không và tấn công của họ kém xa Israel nên họ phải từ bỏ.
Các hệ thống hỏa tiễn phòng không của Iran đều vô dụng. Các hệ thống tương tự của Trung Quốc cũng gặp phải vấn đề tương tự. Một khi chiến tranh nổ ra, chúng có thể không chống chọi được với các cuộc không kích của quân đội Mỹ hoặc lực lượng liên minh.
Iran không thể ngăn chặn các cuộc không kích của Israel
Ngày 13/4, Iran tiến hành một cuộc không kích hỗn hợp gồm hơn 300 máy bay không người lái và hỏa tiễn quy mô lớn nhằm vào Israel nhưng 99% trong số đó đã bị lực lượng liên minh và Israel đánh chặn. Vào ngày 18 tháng 4, Israel đã tiến hành các cuộc không kích trả đũa tương đối hạn chế.
Một số phương tiện truyền thông đưa tin rằng, chiến đấu cơ của Israel đã phóng ít nhất ba hỏa tiễn đất đối không vào không phận không xác định bên ngoài Iran, nhắm vào một căn cứ không quân của Iran. Theo phân tích hình ảnh vệ tinh, Iran đã khai triển tổ hợp hỏa tiễn đất đối không S-300PMU2 tại đây, và cuộc không kích của Israel có khả năng đã làm hỏng radar tấn công của hỏa tiễn S-300 này của Iran.
Khẩu đội hỏa tiễn phòng không này được đặt tại Isfahan, miền trung Iran và là một phần của hệ thống phòng không của các cơ sở hạt nhân gần đó, nơi đặt cơ sở làm giàu uranium chính của Iran. Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, truyền thông phương Tây và Iran đều khẳng định, Israel không tấn công bất kỳ cơ sở hạt nhân nào ở Iran.
Israel có khả năng phá hủy radar hỏa tiễn phòng không tốt nhất của Iran, và tất nhiên nước này cũng có khả năng tiến hành các cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Theo nhà bình luận Thẩm Chu, Israel nên dùng điều này để cảnh báo Iran rằng, nếu Tehran dám hành động liều lĩnh một lần nữa, các cơ sở hạt nhân của Iran có thể không còn an toàn.
Sau lời kêu gọi từ Hoa Kỳ và phương Tây, Israel cuối cùng đã tiến hành các cuộc không kích hạn chế để đáp trả các cuộc không kích hỗn hợp quy mô lớn của Iran nhằm vào Israel. Bằng cách này, hai bên không cần phải leo thang xung đột, điều này có lợi cho cả hai bên và tất cả các bên.
Iran phủ nhận kết quả cuộc không kích của Israel nhưng nhiều người đã nghe thấy ít nhất ba vụ nổ. Iran tuyên bố rằng hệ thống phòng không đã bắn hạ một máy bay không người lái nhỏ trên Isfahan chứ không phải hỏa tiễn, gây ra vụ nổ giữa không trung. Iran thậm chí còn chưa xác nhận bất kỳ cuộc tấn công từ bên ngoài nào, chỉ có sự xâm nhập vào bên trong.
Nhà bình luận Thẩm Chu cho rằng, rất khó có khả năng Israel sẽ phóng một máy bay không người lái nhỏ để tấn công Iran. Khoảng cách giữa hai nước là hơn 900 km. Chiến đấu cơ tàng hình và hỏa tiễn đất đối không của Israel phải đủ tự tin xuyên thủng hệ thống phòng không của Iran mà không cần sử dụng máy bay không người lái chậm để dọn đường hoặc gây nhầm lẫn cho đối thủ. Lực lượng Không quân Israel không nên áp dụng cách tiếp cận tương tự, điều này tương đương với việc bị lộ kế hoạch trước cuộc không kích và đánh mất khả năng che giấu cũng như tính bất ngờ của cuộc tấn công.
Iran đang phát triển vũ khí hạt nhân, điều khiến Mỹ và phương Tây lo lắng. Nhà bình luận Thẩm Chu chỉ ra rằng, điều khó chấp nhận nhất là vũ khí hạt nhân của Iran tạm thời không thể tấn công Mỹ nhưng có thể tấn công Israel. Israel luôn cố gắng ngăn chặn dự án vũ khí hạt nhân của Iran. Cuộc không kích này chọn cách phá hủy radar hỏa tiễn phòng không gần các cơ sở hạt nhân của Iran để chứng minh rằng, họ có đầy đủ khả năng tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran.
Giới chức Mỹ tiết lộ họ đã nhận được thông báo trước từ Israel và xác nhận mục tiêu của cuộc không kích không phải là cơ sở hạt nhân. Theo chuyên gia Thẩm, Iran tạm thời mất hệ thống phòng không nhưng cơ sở hạt nhân của nước này không bị hư hại, là Israel đã giúp Iran giữ thể diện.
Israel “không có bình luận” về việc này và hai bên nên tạm thời rút quân sau cuộc đọ súng.
Hỏa tiễn phòng không S-300 của Iran bị vô hiệu hóa
Nhà bình luận Thẩm Chu chỉ ra rằng, khoảng cách giữa hai bên trong vòng giao tranh vừa qua là rất rõ ràng. Các cuộc không kích bằng máy bay không người lái và hỏa tiễn quy mô lớn của Iran rất khó xuyên thủng mạng lưới phòng không của Israel và đồng minh; hỏa tiễn phòng không S-300 tốt nhất của Iran chưa được sử dụng không hiệu quả, thay vào đó radar của nó đã bị phá hủy, điều này thực sự rất đáng xấu hổ.
S-300 là dòng hỏa tiễn đất đối không tầm xa do Liên Xô phát triển. Nga tiếp tục nâng cấp và xuất khẩu sang nhiều nước, trong đó có Algeria, Armenia, Azerbaijan, Belarus, Bulgaria, Ai Cập, Hy Lạp, Iran, Kazakhstan,Triều Tiên, Syria, Venezuela, và Việt Nam.
Trung Quốc là khách hàng nước ngoài mua S-300 lớn nhất. Kể từ những năm 1990, Bắc Kinh đã nhập khẩu 2 tiểu đoàn mẫu S-300PMU cơ bản, 8 tiểu đoàn mẫu S-300PMU1 và 15 tiểu đoàn mẫu S-300PMU2, với tổng số khoảng 2.500 viên đạn; mỗi tiểu đoàn hỏa tiễn phòng không S-300 gồm 4 bộ bệ phóng và 16 xe phóng. Nhà bình luận Thẩm Chu chỉ ra rằng, Bắc Kinh đã phải trả số tiền khá lớn, với giao dịch cuối cùng được cho là lên tới 4 tỷ USD.
Iran đã nhận được trang thiết bị 4 khẩu đội hỏa tiễn S-300PMU2 vào năm 2016. Mỗi khẩu đội bao gồm 1 radar thu thập mục tiêu, 1 radar tấn công và 4 bệ phóng. Iran cũng có hệ thống hỏa tiễn phòng không trong nước nhưng tương đối lạc hậu. S-300 là hỏa tiễn phòng không tốt nhất của Iran.
Israel đã vô hiệu hoá radar tấn công của S-300, vô hiệu hóa một khẩu đội hỏa tiễn.
Hỏa tiễn phòng không S-300 đã hơn một lần bị chỉ trích. Năm 2020, quân đội Syria tuyên bố radar của hệ thống phòng không S-300 có khả năng phát hiện hạn chế và không thể chống chọi lại các cuộc không kích của Israel.
Ngày 17/5/2022, trong một cuộc không kích của Israel vào Syria, hỏa tiễn S-300 do quân đội Nga vận hành đã phóng hỏa tiễn vào chiến đấu cơ F-16 của Israel. Nhà bình luận Thẩm Chu cho biết, đây được coi là kỷ lục thực chiến đầu tiên của S – 300. Một số phương tiện truyền thông cho biết, phía Syria đã phóng tổng cộng 13 hỏa tiễn phòng không nhưng không có máy bay nào bị bắn trúng.
Israel sau đó xác nhận hệ thống phòng không S-300 của Nga đã phóng hỏa tiễn nhưng không gây ra mối đe dọa cho máy bay Israel và tuyên bố rằng, chiến đấu cơ của Israel thậm chí không có mặt trong khu vực.
Theo ông Thẩm, sau cuộc xâm lược Ukraina năm 2022, S-300 của quân đội Nga gần như không có hiệu suất, còn phiên bản nâng cấp của S-300 là S-400 về cơ bản không có danh tiếng gì. Ngày 13/4/2022, tàu tuần dương Matxcova, soái hạm của Hạm đội Biển Đen của Nga, bị hỏa tiễn chống hạm Ukraina đánh chìm.
Hỏa tiễn phòng không S-300 trên tàu không hoạt động. Quân đội Nga đã thay thế hoàn toàn thành S-400. Quân đội Nga thường sử dụng S-300 làm hỏa tiễn đất đối đất để tấn công cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraina.
Iran đang cung cấp viện trợ quân sự cho Nga và cam kết sẽ cung cấp cho nước này hỏa tiễn phòng không S-400 và chiến đấu cơ Su-35, nhưng tạm thời khó chuyển giao chúng. Nhà bình luận Thẩm Chu cho hay, năng lực phòng không của Iran yếu và không thể ngăn chặn các cuộc không kích của Israel. Để bảo vệ các cơ sở hạt nhân và không gây leo thang xung đột với Israel, nước này chỉ có thể dừng hành động và che đậy sự yếu kém bằng những lời nói quá lên.
S-300 và các biến thể là lực lượng phòng không chủ lực của Trung Quốc
Các cuộc không kích của Israel đã vô hiệu hoá radar hỏa tiễn S-300. Nhà bình luận Thẩm Chu chỉ ra rằng, không chỉ Iran và Nga, Trung Quốc, với tư cách là nước sử dụng S-300 lớn nhất bên ngoài Nga, cũng phải xấu hổ. Quân đội Trung Quốc đang nóng lòng chuẩn bị chiến đấu chống lại lực lượng Mỹ và liên minh, nhưng sự thất bại của hệ thống phòng không S-300 của Iran phản ánh hệ thống phòng không của Trung Quốc cũng có thể rất mỏng manh. S-300 và các biến thể của nó hiện là lực lượng phòng không chủ lực của quân đội Trung Quốc.
Hỏa tiễn S-300 của Trung Quốc nhập khẩu từ Nga nên được trang bị cho 25 tiểu đoàn, đầu tiên được khai triển ở Bắc Kinh, sau đó được khai triển gần eo biển Đài Loan rồi đến các thành phố lớn ven biển như Thượng Hải, Quảng Châu, Thâm Quyến, Đại Liên, Thanh Đảo và Tam Á.
Nhà bình luận Thẩm Chu chuyên phân tích về các vấn đề Trung Quốc cho hay, hỏa tiễn phòng không Hồng Kỳ 9 (Hongqi-9) mà Bắc Kinh nhiều lần khoe là hàng nhái của S-300; Hồng Kỳ 9B cải tiến có tầm bắn tăng lên 250 km, nhưng hình dáng bên ngoài vẫn giống S-300.
Bắc Kinh có thể đã khai triển tổng cộng 60 tiểu đoàn S-300 và Hồng Kỳ 9B. Phiên bản Hồng Kỳ 9 của hải quân Trung Quốc cũng là vũ khí phòng không chính của các tàu khu trục 055 và 052D.
Hỏa tiễn đất đối không do Israel tự sản xuất, một phần vay mượn công nghệ hỏa tiễn của quân đội Mỹ, dễ dàng xuyên thủng hệ thống phòng không S-300. Theo nhà bình luận Thẩm Chu, nếu ĐCSTQ hấp tấp phát động chiến tranh và quân đội Hoa Kỳ tiến hành phản công, cho dù đó là hỏa tiễn không đối đất AGM-158 do chiến đấu cơ phóng đi, hay hỏa tiễn hành trình Tomahawk do chiến hạm và lực lượng mặt đất phóng đi, thì hỏa tiễn S-300 và Hồng Kỳ của ĐCSTQ có thể đều không có khả năng đánh chặn.
Giống như Israel, các cuộc không kích của quân đội Mỹ sẽ đi đầu trong việc vô hiệu hoá các radar phòng không khác nhau của Trung Quốc, khiến hệ thống phòng không của quân đội Trung Quốc trở nên kém hiệu quả, sau đó tiến hành các cuộc không kích tiếp cận quy mô lớn hơn.
Theo nhà bình luận Thẩm Chu, ĐCSTQ từng thừa nhận rằng để tránh sự tiếp cận với máy bay trinh sát của quân đội Mỹ, radar của hỏa tiễn Trung Quốc đã cố tình không bật, cho thấy Bắc Kinh biết rằng radar chỉ mới đo được một nửa quãng đường.
S-300 và Hồng Kỳ 9B có khả năng phòng không hạn chế nhưng quân đội Trung Quốc vẫn chưa thể trang bị chúng. Dựa trên hỏa tiễn phòng không BUK của Liên Xô và có tham khảo S-300, Bắc Kinh đã phát triển hỏa tiễn phòng không Hồng Kỳ 16. Nhà bình luận Thẩm Chu chỉ ra rằng, đây là phiên bản cấp thấp của S-300 và Hồng Kỳ 9, nhưng Bắc Kinh tuyên bố chúng sẽ lấp đầy khoảng cách giữa hỏa tiễn phòng không tầm ngắn, tầm trung và tầm xa.
Phiên bản Hồng Kỳ 16 của Hải quân Trung Quốc được lắp đặt trong 32 bệ phóng thẳng đứng của tàu khu trục Type 054A làm vũ khí phòng không chính. Theo nhà bình luận Thẩm Chu, 054A được gọi là tàu khu trục nhưng trên thực tế, nó thậm chí còn không thể tự bảo vệ mình.
Bắc Kinh biết rằng hỏa tiễn phòng không S-300, Hồng Kỳ 9 và Hồng Kỳ 16 bị áp đảo nên phải nhập khẩu S-400 của Nga. S-400 là phiên bản nâng cấp của S-300, còn được gọi là S-300PMU-3. Nó bắt đầu phục vụ trong quân đội Nga vào năm 2007 và Bắc Kinh là khách hàng bên ngoài đầu tiên. Năm 2014, Matxcova và Bắc Kinh ký hợp đồng cung cấp hỏa tiễn phòng không S-400. Tổng giá thiết bị cho lô 6 tiểu đoàn hỏa tiễn đầu tiên là khoảng 3 tỷ USD.
Nga bắt đầu giao hỏa tiễn S-400 vào năm 2017 và cố gắng bán lô thứ hai nhưng bị ĐCSTQ từ chối. Có thông tin cho rằng Bắc Kinh đã phát hiện S-400 không tiên tiến hơn S-300 là mấy. Trong quá trình sao chép S-300, ĐCSTQ cũng đã tiếp tục sao chép công nghệ hỏa tiễn phòng không của quân đội Mỹ và phương Tây, đồng thời không còn hứng thú với S-400.
Nhà bình luận Thẩm Chu chỉ ra rằng, Ukraina tiếp tục sử dụng tên lửa để tấn công các mục tiêu quân sự của Nga nhưng S-400 gặp khó khăn và đang mất đi những khách hàng nước ngoài tiềm năng.
S-300 gặp khó khăn trong việc xác định tiêm kích tàng hình
S-300 được tuyên bố có khả năng đánh chặn một phần hỏa tiễn, nhưng xét từ kết quả thực chiến, việc dựa vào S-300 để đánh chặn hỏa tiễn là không đáng tin cậy. Nhà bình luận Thẩm Chu cho rằng, có nhiều khả năng S-300 được sử dụng để tấn công chiến đấu cơ của đối phương, nhưng nó có vẻ không hiệu quả với tiêm kích tàng hình.
Không quân Israel đã có được tiêm kích tàng hình F-35 vào năm 2017 và nhanh chóng đưa vào thực chiến. Theo báo cáo, 3 chiến đấu cơ F-35 của Israel đã thực hiện nhiệm vụ thử nghiệm, bay vòng quanh thủ đô Tehran của Iran và thành phố Tel Aviv của Israel. Tham mưu trưởng Không quân và Tư lệnh Vệ binh Cách mạng Iran bị sa thải sau khi Iran biết tin này.
Nhà bình luận Thẩm Chu chỉ ra rằng, các chiến đấu cơ F-35 của Israel được cho là đã thực hiện nhiều cuộc không kích vào các mục tiêu vũ trang thân Iran ở Syria, Li-băng và Iraq. Các hệ thống phòng không, bao gồm cả hỏa tiễn S-300, đã không thể xác định được chúng một cách hiệu quả.
Về cơ bản, còi báo động không kích chỉ vang lên sau tiếng nổ của các cuộc không kích và hệ thống phòng không bắn bừa bãi vào không trung.
Theo nhà bình luận Thẩm Chu, nếu Israel chuẩn bị tiến hành một cuộc không kích nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran, rất có thể nước này sẽ sử dụng chiến đấu cơ F-35. Israel có hỏa tiễn đất đối không tầm xa, nhưng trọng lượng đầu đạn dù sao cũng có hạn, đủ để phá hủy radar S-300, nhưng có thể không đủ để tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran.
Băng đạn tích hợp của F-35 có thể mang theo hai hỏa tiễn không đối không và bom dẫn đường chính xác nặng 1.000 pound (gần 500kg). Quân đội Mỹ cũng đã thử nghiệm thành công khả năng thả bom nặng 2.000 pound của F-35, có thể tiêu diệt các mục tiêu mặt đất hiệu quả hơn.
Theo nhà bình luận Thẩm Chu, quy mô của cuộc không kích của Israel lần này bị hạn chế và F-35 không nên được điều động để vào bên trong Iran, nhưng nếu xung đột leo thang, nhiều F-35 có thể được điều động hơn, khiến hệ thống phòng không của Iran không thể tự vệ.
S-300, Hồng Kỳ 9 và các hỏa tiễn phòng không khác của Trung Quốc cũng rất khó để xác định chiến đấu cơ tàng hình của quân đội Mỹ. Bất kể các căn cứ quân sự ven biển, điểm tập kết hay chiến hạm trên biển của Bắc Kinh, đều khó có thể bảo vệ trước các chiến đấu cơ tàng hình của quân đội Hoa Kỳ.
F-35 của quân đội Mỹ cũng có thể mang bom hạt nhân chiến thuật B-61, máy bay ném bom B-2 và máy bay ném bom B-21 đang được sản xuất. Nó cũng có thể thực hiện các cuộc không kích chuyên sâu, phá hủy các căn cứ hỏa tiễn của quân đội Trung Quốc và thậm chí có thể thực hiện các nhiệm vụ phủ đầu.
Theo nhà bình luận Thẩm Chu, các cuộc không kích của Israel vào Iran một lần nữa bộc lộ khả năng thực sự của hỏa tiễn phòng không S-300, đồng thời cũng bộc lộ khả năng phòng không của quân đội Trung Quốc. Sau Iran và Nga, ĐCSTQ đã trở thành kẻ thua cuộc tiềm tàng lớn nhất.