Antonio Graceffo
Bắc Kinh có thể giải quyết tình trạng dư thừa công suất bằng cách cho phép các ngành công nghiệp đang gặp khó khăn hợp nhất hóa hoặc chuyển đổi sản xuất để đáp ứng nhu cầu thực tế.
Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu đã đưa ra quan ngại về tình trạng dư thừa công suất của Trung Quốc trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau, từ thép và nhôm đến pin lithium, sản phẩm năng lượng mới, xe điện (EV) và tấm pin mặt trời.
Để giảm bớt tình trạng dư thừa này, Trung Quốc thường sử dụng biện pháp “bán phá giá” – xuất khẩu hàng hóa dư thừa với giá thấp hơn giá bán trong nước hoặc chi phí sản xuất. Hành động này làm suy yếu các ngành công nghiệp ở các quốc gia khác, những bên đang cố gắng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu bằng cách bán sản phẩm với giá phù hợp để đảm bảo lợi nhuận hợp lý.
Vào tháng 4, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen và Thủ tướng Đức Olaf Scholz đã đến thăm Bắc Kinh để bày tỏ mối quan ngại của họ về tình trạng dư thừa công suất của Trung Quốc và tác động tiêu cực tiềm tàng của nó đối với các công ty Mỹ và châu Âu.
Một số người cho rằng việc bán phá giá không tồn tại, cho rằng các sản phẩm của Trung Quốc có giá rẻ hơn là do chi phí lao động được giảm bớt và hiệu suất được cải thiện. Một quan điểm khác cho rằng việc bán phá giá mang lại lợi ích cho người tiêu dùng ở các nước khác bằng cách cung cấp các sản phẩm giảm giá. Tuy nhiên, những người phản đối cho rằng việc bán phá giá có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho các ngành công nghiệp nội địa của các quốc gia, khiến các công ty phá sản và làm gia tăng sự phụ thuộc vào ngành sản xuất Trung Quốc.
Về thị trường tự do, đúng là các công ty có quyền bán sản phẩm với giá rẻ hoặc thậm chí bán dưới giá thành. Tuy nhiên, trong nền kinh tế thị trường tự do, một công ty không thể tồn tại nếu kiếm được dòng tiền âm. Và đây là chỗ các khoản trợ cấp của chính phủ xuất hiện. EU và Hoa Kỳ đã tiến hành các cuộc điều tra về lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc để xác định xem liệu Bắc Kinh có đang trợ cấp cho các ngành công nghiệp hay không, điều cho phép các công ty của họ bán sản phẩm với giá thấp hơn. Trợ cấp không công bằng là vi phạm các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới. Các quốc gia có quyền đánh thuế đối với các sản phẩm được chính phủ nước ngoài trợ cấp. Trợ cấp là một trong nhiều lý do khiến chính quyền Trump ban hành nhiều mức thuế đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc, gây ra cuộc chiến thương mại.
Lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) Tập Cận Bình có một số lựa chọn nếu muốn khắc phục tình trạng dư thừa công suất và giao thương công bằng với thế giới. Tuy nhiên, hầu hết các lựa chọn đều gây thiệt hại về ngắn hạn. Bắc Kinh có thể giải quyết tình trạng dư thừa công suất bằng cách cho phép các ngành công nghiệp đang gặp khó khăn hợp nhất hóa hoặc chuyển đổi sản xuất để đáp ứng nhu cầu thực tế. Điều này sẽ dẫn đến một nền kinh tế hiệu quả hơn về lâu dài. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, việc tái cơ cấu có thể sẽ dẫn đến mất việc làm. Những thay đổi trong chính sách công nghiệp dẫn đến mất việc làm sẽ không phải là tin tức đáng mừng đối với một quốc gia đang phải vật lộn với tình trạng thất nghiệp ở thanh niên. Vấn đề còn nghiêm trọng hơn bởi thực tế là 11,7 triệu sinh viên sẽ tốt nghiệp đại học vào tháng tới và tham gia thị trường việc làm.
Để giảm nhẹ vấn đề về dư thừa công suất và ngăn chặn tình trạng hiện tại tái diễn, Trung Quốc phải tái cơ cấu các ngành công nghiệp, loại bỏ trợ cấp của chính phủ và trao quyền cho các công ty để thực hiện đổi mới. Ông Tập ủng hộ sự thay đổi theo hướng đề cao đổi mới và hoạt động sản xuất có giá trị cao hơn, tuy nhiên ông vẫn tiếp tục quản lý đất nước như một bàn cờ. Ông không nhận ra sự cần thiết phải rút bớt ảnh hưởng của chính phủ khỏi thị trường, tạo điều kiện cho các doanh nhân hoạt động vì lợi nhuận giải quyết vấn đề cạnh tranh.
Việc cho phép các lực lượng thị trường hoạt động mà không bị cản trở bởi sự kiểm soát của chính phủ là điều cần thiết. Hiện nay, các công ty đang sản xuất nhiều hàng hóa hơn nhu cầu, dẫn đến việc phân bổ nguồn lực không đúng cách. Các doanh nghiệp nhà nước thường được ưu tiên tiếp cận các nguồn lực, trong khi các doanh nghiệp tư nhân xứng đáng cùng với các ý tưởng hiệu quả, tạo ra lợi nhuận thường bị tụt hậu trong việc tiếp cận nguồn lực. Bình đẳng hóa khả năng tiếp cận đối với khu vực tư nhân đòi hỏi phải cải cách thị trường toàn diện, giảm bớt sự thống trị của các doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế và chấp nhận cạnh tranh toàn cầu bằng cách mở cửa nền kinh tế Trung Quốc. Điều này sẽ đòi hỏi phải nới lỏng các hạn chế đối với đầu tư nước ngoài, kể cả trong các lĩnh vực “nhạy cảm”. Trong khi tất cả các quốc gia đều áp đặt một số hạn chế đối với đầu tư nước ngoài do lo ngại về an ninh quốc gia, định nghĩa mở rộng của Trung Quốc về lĩnh vực “nhạy cảm” lại hạn chế quá mức đầu tư nước ngoài, đóng cửa một phần đáng kể của nền kinh tế.
Về lâu dài, trợ cấp sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế Trung Quốc. Dữ liệu thương mại gần đây nhất chứng minh rằng mặc dù khối lượng xuất khẩu tăng nhưng doanh thu lại giảm do giá xuất khẩu thấp. Một vấn đề khác với các khoản trợ cấp là chúng chuyển tiền của người nộp thuế hoặc doanh thu của chính phủ sang các công ty thiếu khả năng cạnh tranh toàn cầu. Họ cũng loại bỏ các động lực khuyến khích các công ty cải tiến. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các khoản trợ cấp của Bắc Kinh không thúc đẩy năng suất.
Liên hệ nền kinh tế Trung Quốc với một gia đình, ở Hoa Kỳ, nhiều bậc cha mẹ theo tư tưởng bảo thủ tin rằng con cái họ nên đảm nhận công việc bán thời gian. Họ lo lắng rằng nếu trẻ em phụ thuộc quá nhiều vào tiền bạc của cha mẹ, chúng sẽ không học được cách cạnh tranh hiệu quả trong thế giới thực. Tương tự, các công ty từ Trung Quốc cũng đối mặt với một thực tế khác so với các công ty từ các nước khác, nơi mà sự cạnh tranh rất khốc liệt. Cạnh tranh về giá buộc các công ty phải nâng cao hiệu quả, từ đó giảm chi phí. Ngược lại, việc dựa vào sự hỗ trợ của chính phủ sẽ làm giảm động lực cải tiến sản phẩm hoặc quy trình sản xuất.
Nó hơi giống chủ nghĩa Darwin về kinh tế. Các công ty sống sót qua thực tế khắc nghiệt của thị trường có xu hướng nổi lên mạnh mẽ và đổi mới hơn những công ty được chính phủ che chở. Các công ty được chính phủ che chở thường sản xuất các sản phẩm kém chất lượng với chi phí cao hơn và dựa vào trợ cấp của chính phủ để kiếm lợi nhuận.
Một số quốc gia có thể thực hiện tẩy chay hoặc áp hạn ngạch để phản ứng lại hành vi bán phá giá của Trung Quốc. Hoa Kỳ và EU nên tăng cường các mức thuế nhằm đưa giá hàng nhập khẩu của Trung Quốc lên ngang bằng với các sản phẩm nội địa tương ứng. Cách tiếp cận này sẽ không chỉ làm giảm doanh số bán hàng của Bắc Kinh mà còn cho phép phương Tây phát triển hơn nữa cơ sở công nghiệp của mình đồng thời giảm dần sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng do Trung Quốc thống trị.
Đáp lại cáo buộc bán phá giá của Mỹ và EU, tờ China Daily của nhà nước Trung Quốc viết: “Trung Quốc phản đối cái cớ của EU để thực hiện các hoạt động chống bán phá giá”. Như một điển hình của ĐCSTQ, nếu Hoa Kỳ và EU thể hiện sự phòng thủ trước hành vi gian lận thương mại của Trung Quốc, ĐCSTQ sẽ lên án và cáo buộc thế giới âm mưu chống lại họ một cách bất công, phớt lờ sự thật rằng họ có tội.