Cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Úc có nguy cơ càng lúc càng bùng nổ lớn. Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Hoa Kỳ và China hiện đang nắm giữa hơn 50% tổng sản lượng của thế giới. Do đó nếu xảy ra chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc thì bất cứ quốc gia nào cũng sẽ bị ảnh hưởng, kể cả nước Úc.
Hiện tại Hoa Kỳ đã tăng thuế đánh trên 50 tỷ đô là hàng nhập cảng từ Trung Quốc và có thể tổng số hàng từ Trung Quốc bị đánh thuế khi vào Mỹ sẽ lên đến 500 tỷ Mỹ kim. Trước đó Mỹ đã tăng thuế đánh trên nhôm và thép nhập từ các nước như Canada, Mexico, và các nước Châu Âu.
Các chuyên viên kinh tế Úc cho rằng nước Úc được hưởng lợi nhiều từ việc tự do thương mại. Chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong ngắn hạn có thể làm nước Úc có lợi, vì tiếp cận được những thị trường lớn ở Mỹ và Trung Quốc với các sản phẩm như thịt bò Úc. Nhưng về lâu dài nền kinh tế Úc sẽ bị ảnh hưởng.
Ví dụ những hàng hóa của Úc sản xuất từ Trung Quốc sẽ gặp nhiều khó khăn để đi vào thị trường Mỹ. Nhiều công ty xuất rượu vào Trung Quốc đã gặp khó khăn về thủ tục do Trung Quốc đang tìm cách có những biện pháp trả đũa.
Một phần ba mức phát triển của tổng sản lượng quốc gia của Úc là từ những nguồn xuất khẩu đến những thị trường kinh tế tự do như Singapore, Trung Quốc, Nhật, Nam Hàn, Hong Kong và các nước Châu Âu.
Tuy nhiên cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đang de dọa nghiêm trọng nền kinh tế của Úc.
Trong 40 năm qua, kể từ khi Đặng Tiểu Bình quyết định mở cửa Trung Quốc và phát triển kinh tế thị trường, Trung Quốc đã có một giai đoạn phát triển thần kỳ chưa từng có trong lịch sử. Trung Quốc trở nên giàu về kinh tế và mạnh hẳn lên về quân sự. Tuy nhiên có thể sự phát triển thần kỳ này đang đi đến hồi kết thúc khi Hoa Kỳ bắt đầu một cuộc chiến kinh tế với Trung Quốc.
Thoạt đầu Trung Quốc nghĩ rằng họ có thể thương lượng được với Trump. Nhưng họ đã nhầm và Trump đang có ý định leo thang cuộc chiến tranh này với Trung Quốc, chứ không muốn một cuộc chiến tranh hạn chế nhưng các đời tổng thống trước trong chiến tranh Việt Nam. Vì thế hậu quả của cuộc chiến tranh kinh tế này sẽ rất tàn khốc cho Trung Quốc, và có thể cho cả thế giới.
Trước đây Trung Quốc từng tuyên bố rằng họ sợ bà Hillary Clinton lên làm tổng thống chứ không sợ ông Donald Trump, vì họ cho rằng họ sẽ dễ đối phó với Trump hơn là bà Hillary. Tuy nhiên Trung Quốc đã lầm. Nay họ đã phải thành lập cơ quan chuyên trách toàn quốc để nghiên cứu về Trump. Chứng tỏ ông Trump là một tổng thống Mỹ chưa bao giờ có trong lịch sử và Trung Quốc đã không hiểu được ông tổng thống này muốn gì hay sắp làm cái gì.
Theo nhận định ban đầu của giới chuyên gia của Trung Quốc thì cuộc chiến kinh tế này sẽ kéo dài và có thể trở thành chính sách của nhiều tổng thống tiếp theo sau Donald Trump, đẩy nước Mỹ quay trở lại với chính sách bảo hộ mậu dịch. Chính trị và kinh tế là hai lĩnh vực không thể tách rời nhau và một cuộc chiến kinh tế có thể gây ra khủng hoảng chính trị và khủng hoảng chính trị có thể dẫn đến chiến tranh.
Ngày 6/7/18 Trump tuyên bố đánh thuế 34 tỷ đô la hàng năm trên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và sẽ đánh thêm 16 tỷ nữa cho đủ 50 tỷ đô la. Bốn ngày sau đó Trump tuyên bố sẽ đánh thuế thêm trên 200 tỷ đô la hàng xuất khẩu của Trung Quốc. Trước đó ông Trump đã đánh mạnh thuế trên nhôm và thép từ mọi quốc gia xuất vào Mỹ, trên sản phẩm năng lượng mặt trời chủ yếu từ Trung Quốc và máy giặt chủ yếu từ Nam Triều Tiên.
Ông Trump cho biết ông cần phải tạo ra sự cân bằng mậu dịch giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc và Hong Kong, để trừng phạt việc Trung Quốc ăn cắp bản quyền trí tuệ của Hoa Kỳ, các chính sách trợ giúp của chính quyền Trung Quốc cho các doanh nghiệp xuất khẩu và một số chính sách bất công của Trung quốc đối với các doanh nghiệp Hoa Kỳ. Hiện tại mức thâm thủng mậu dịch giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ lên đến 370 tỷ đô la hàng năm.
Theo quan điểm của các chuyên gia kinh tế thế giới thì Trung Quốc không nên tìm cách trả đũa Hoa Kỳ. Tuy nhien quan điểm này càng gây thêm tranh cãi. Trung Quốc đặt câu hỏi rằng vì sao Trung Quốc phải chấp nhận các biện pháp trừng phạt kinh tế của Hoa Kỳ mà không có quyền trả đũa. Các chuyên gia kinh tế cho rằng nếu Trung Quốc trả đũa thì càng gây thêm tình trạng mất lòng tin của giới đầu tư và việc này còn gây hại hơn cho Trung Quốc là việc bị Hoa Kỳ tăng thuế trừng phạt.
Các chuyên gia cũng cho rằng những việc làm của Trump xuất phát từ động cơ chính trị nhiều hơn là các chính sách về kinh tế. Nếu Trung Quốc trả đủa thì đã rơi vào cái bẫy của Trump và càng làm cho nhiều người Mỹ và cả thế giới ủng hộ Trump thêm mà thôi.
Hiện nay Hoa Kỳ yêu cầu Trung Quốc phải đáp ứng những đòi hỏi về cân bằng mậu dịch của Hoa Kỳ. Nếu Trung Quốc chịu chấp nhận làm theo yêu cầu của Hoa Kỳ thì đây là một sự sĩ nhục cho Tập Cận Bình và tham vọng xác lập một vị trí chính trị lớn trên thế giới. Còn tại Hoa Kỳ thì những người ủng hộ Trump vô cùng thích thú thấy Trump tấn công và gây khó khăn cho Trung Quốc. Với Trump không ai biết rằng liệu Trung Quốc phản ứng như thế nào thì gọi là làm cho Trump hài lòng.
Trong khi đó về đối nội, Tập Cận Bình có thể gặp phản ứng không thuận lợi của thành phần lãnh đạo của đảng cộng sản Trung Quốc nếu ông Tập không khéo đối phó với cuộc chiến kinh tế của Hoa Kỳ.
Một giáo sư của Trung Quốc là ong Huang cho rằng Hoa Kỳ sản xuất iphone tại Trung Quốc nhưng thật ra Trung Quốc chỉ làm cho 5% tất cả mọi công đoạn của iphone, còn những phần khác được chế tạo từ các nước như Taiwan, Korea, Malaysia. Nhưng khi đánh thuế Hoa Kỳ cố tình đánh 100% thuế lên iphone giống như iphone được chế tạo hoàn toàn tại Trung Quốc.
Cũng theo ông giáo sư này thì Trung Quốc chủ yếu là lắp ráp. Cho nên nếu Hoa Kỳ đánh thuế lên hàng xuất cảng từ Trung Quốc thì cũng có thể làm tổn thương những quốc gia khác có liên quan.
Khách quan mà nói, thương mại thế giới không thể nào lúc nào cũng phải cân bằng. Co nước mua ít, có nước mua nhiều, có nước xuất ít, có nước xuất nhiều. Do đó việc Hoa Kỳ đối xử phân biệt với hàng hóa của Trung Quốc chỉ vì Trung Quốc mua ít hơn là bán sang Hoa Kỳ, thì đó là không công bằng. Ví dụ trong năm 2017 Úc xuất siêu 60 tỷ hàng hóa sang Trung Quốc và Hong Kong. Nhưng Úc nhập siêu 25 tỷ trong mua bán với Hoa Kỳ. Nếu theo Hoa Kỳ thì có nghĩa là Trung Quốc có quyền tăng thuế với hàng Úc và Úc có quyền tăng thuế với Hoa Kỳ.
Hiện Trung Quốc cũng đã đáp ứng yêu cầu từ Hoa Kỳ về các vụ ăn cắp bản quyền trí tuệ. Trong 100 vụ kiện ăn cắp bản quyền của công ty nước ngoài, thì có 85 vụ tòa án Trung Quốc xử các doanh nghiệp Trung Quốc tội ăn cắp. Dĩ nhiên Trump chưa hài lòng về vấn đề này nhưng Trung Quốc có hứa là sẽ làm tốt hơn trong tương lai. Trung Quốc cũng cho biết là trong tương lai họ cũng sẽ trở thành quốc gia có nhiều phát minh kỹ thuật cao và họ nói là họ chấp hành luật bảo vệ bản quyền trí tuệ quốc tế để trong tương lai kỹ thuật Trung Quốc cũng sẽ không bị ai ăn cắp.
Donald Trump nói rằng các công ty quốc doanh của Trung Quốc luôn được ưu đãi trong việc vay vốn ngân hàng với những số tiền khổng lồ, nhưng chỉ sản xuất được 8% hàng xuất khẩu của Trung Quốc. Ngược lại các công ty sản xuất kỹ thuật cao ( như các công ty của Hoa Kỳ ) thì lại không được những ưu đãi đó.
Hoa Kỳ rõ ràng lo ngại trước sự phát triển như vũ bão của nền kinh tế Trung Quốc và đang tìm cách kìm hãm sự phát triển của Trung Quốc, để làm giảm sự phát triển nhanh và mạnh của lực lượng vũ trang của quốc gia này.
Theo tính toán thì Trung Quốc sẽ trở thành một quốc gia có lợi tức cao trong năm 2025 và vĩnh viễn bỏ lại quá khứ nghèo đói phía sau. Trung Quốc đang và sẽ có năng suất lao động phát triển nhanh hơn Hoa Kỳ do cải cách giáo dục nhanh, có hiệu quả. Vốn là một nền kinh tế lớn, Trung Quốc đủ khả năng nhảy vào bất cứ lĩnh vực nghiên cứu hay sản xuất nào.
Một nghiên cứu quốc tế cho thấy trong 50 công ty kỹ thuật cao nhất thế giới hiện nay trị giá hơn 1 tỷ đô la, thì có đến 26 công ty của Trung Quốc. Thế giới dự đoán kinh tế Trung Quốc sẽ phát triển 8% mỗi năm trong 10 năm đến mà nếu có bị chậm lại thì cũng đạt mức 6.5% từ đây cho đến năm 2025 và sau đó sẽ ổn định ở mức 5%.
Hiện nay GDP bình quân đầu người của Trung Quốc là $18,066 tức là chỉ dưới mức bình quân thế giới theo Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế là $18,087, và đã đạt được một phần ba thu nhập bình quân đầu người của 39 quốc gia giàu nhấ thế giới với GDP bình quân đầu người là $55,004.
Nếu vẫn giữ mức phát triển này thì vào năm 2023 GDP bình quân của đầu người ở Trung Quốc là $26,086 vào năm 2023. Vào lúc đó GDP bình quân đầu người của 39 nước giàu đã tăng lên thành $60,294. Do đó vào thời điểm đó các nước như Hy Lạp, Nga, Turkey và nhiều nước khác cũng vẫn còn giàu hơn Trung Quốc.
Trung Quốc hiện tại là nền kinh tế lớn nhất thế giới chứ không phải là Hoa Kỳ nữa, và điều đó là một sĩ nhục cho Hoa Kỳ về mặt chính trị. Không ai quên rằng chính Hoa Kỳ đã giúp Trung Quốc trở thành một cường quốc về kinh tế như hôm nay và điều đó càng làm cho Hoa Kỳ thêm bẽ mặt, và quyết định gây chiến tranh kinh tế với Trung Quốc.
Nếu không có chiến tranh kinh tế với Hoa Kỳ thì triễn vọng giàu có như các nước phương Tây của Trung Quốc vẫn còn rất xa vời. Với dân số đông gấp bốn lần Hoa Kỳ nhưng GDP bình quân đầu người của Trung Quốc cũng chỉ bằng một phần ba của Hoa kỳ. Cho dù một thập niên nữa qua đi và nền kinh tế của Trung Quốc gấp hai lần nền kinh tế của Hoa Kỳ thì người Trung Quốc vẫn chưa có được mức sống như của người dân Hoa Kỳ và các nước giàu có khác.
Hiện nay đã có nhiều thông tin cho rằng Trung Quốc đang chịu đựng những hậu quả của chiến tranh thương mại với Hoa Kỳ, và rằng chỉ số phát triển của Trung Quốc không phải là 6.5% như mọi người vẫn tin vào. Thực tế có thể mức phát triển của Trung Quốc đã xuống dưới 1%. Nếu tin này là đúng thì hiện nay Tập Cận Bình đang đối diện với khả năng mất chức tổng bí thư trong kỳ đại hội đảng sắp đến.
Ls Lê Đức Minh