- Lâm Thi Viễn
Dự án Đường sắt tiêu chuẩn Mombasa–Nairobi của “Vành đai và Con đường” mà Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) thúc đẩy tại nước châu Phi Kenya đã khiến người nộp thuế nước này đối mặt với khoản nợ hàng tỷ USD (đô la Mỹ). Gần đây, Tòa phúc thẩm Kenya đã lật lại phán quyết trước đó của Tòa án Tối cao Kenya, cho rằng hợp đồng dự án là bất hợp pháp.
Ngày 23/6, tờ South China Morning Post (SCMP) Hồng Kông đưa tin rằng vào ngày 19/6, Tòa phúc thẩm Kenya đã đưa ra phán quyết nêu trên, phán quyết cho rằng Công ty Đường sắt Kenya đã vi phạm luật pháp quốc gia trong quá trình mua sắm liên quan đến dự án này, hợp đồng với Tập đoàn Xây dựng Cầu đường Trung Quốc (China Road and Bridge Corporation) là bất hợp pháp. Công ty Đường sắt Kenya là một doanh nghiệp nhà nước của Chính phủ Kenya, còn Tập đoàn Xây dựng Cầu đường Trung Quốc trực thuộc Tập đoàn Xây dựng giao thông Trung ương Trung Quốc.
Trước đó Chính phủ Kenya đã ký hợp đồng “Vành đai và Con đường” với ĐCSTQ và từ năm 2014 bắt đầu hợp tác xây dựng Tuyến đường sắt tiêu chuẩn Mombasa-Nairobi. Phía Kenya đã mượn tiền của Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc để chi trả cho những chi phí.
Phán quyết của Tòa phúc thẩm Kenya đã đảo ngược quyết định trước đó của Tòa án tối cao Kenya. Ngay từ khi bắt đầu xây dựng đường sắt, nhà hoạt động Okiya Omtatah của Kenya và Hiệp hội Luật pháp Kenya (LSK) đã đệ đơn kiện lên Tòa án tối cao Kenya để ngăn chặn việc xây dựng dự án. Nhưng Tòa án Tối cao phán quyết họ thua kiện, sau đó họ đã nộp đơn kháng cáo.
Họ cho biết Đường sắt tiêu chuẩn Mombasa-Nairobi là một dự án xây dựng công cộng, các hoạt động mua sắm và đấu thầu phải tuân theo các thủ tục công bằng minh bạch. Nhưng Công ty Đường sắt Kenya đã không công khai đấu thầu, dự án đã khiến Kenya phải đối mặt với các khoản nợ cao, tất cả điều này cuối cùng đều do người dân Kenya nộp thuế phải gánh chịu.
Sau khi kết quả kháng cáo được công bố, Chủ tịch Hiệp hội Luật pháp Kenya là ông Nelson Harvey cho biết Tòa phúc thẩm đã mang đến niềm vui bất ngờ, đây là một phán quyết dũng cảm nhưng quá muộn vì đã có quá nhiều tiền công đầu tư vào dự án đường sắt này. Vì dự án đã hoàn thành hai giai đoạn xây dựng, với chi phí lần lượt là 3,2 tỷ USD và 1,5 tỷ USD. Chi phí cho giai đoạn thứ ba của dự án là 3,5 tỷ USD, nhưng hiện nay Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc lại tạm thời đóng băng quỹ với lý do chờ đánh giá tính khả thi. Phía Chính phủ Kenya đã ký hợp đồng với ĐCSTQ liên quan đến hoạt động vận chuyển hành khách và vận chuyển hàng hóa của đường sắt do phía Trung Quốc phụ trách.
Dự án đã khiến Kenya lâm cảnh nợ nần. Năm 2019 tổng doanh thu vận tải hàng hóa và vận chuyển hành khách của Đường sắt Mombasa–Nairobi là 136 triệu USD, nhưng tháng này Quốc hội Kenya tiết lộ rằng khoản nợ phí quản lý mà Công ty Đường sắt Kenya nợ lên tới 380 triệu USD.
Dự án cũng bị người dân Kenya liên tục lên tiếng phản đối. Theo hợp đồng, mỗi năm Kenya phải cung cấp lượng hàng hóa vận chuyển đường sắt là 1 triệu tấn, và đến năm 2024 tăng lên 6 triệu tấn. Tháng 10 năm ngoái, Chính phủ Kenya yêu cầu các nhà nhập khẩu phải sử dụng tuyến đường sắt này, có nghĩa là chi phí sẽ tăng thêm 50%, gây làn sóng phản đối từ các nhà nhập khẩu và chủ sở hữu xe tải.
Các nước tham gia sáng kiến “Vành đai và Con đường” của ĐCSTQ đã bị nhiều cảnh báo rơi vào “bẫy nợ”, đồng thời làm suy yếu chủ quyền quốc gia tham gia khiến họ phụ thuộc nhiều hơn vào ĐCSTQ. Trong một lần trả lời phỏng vấn Hãng Thông tấn Trung ương Đài Loan (CNA) vào ngày 24/6, chuyên gia về các vấn đề Trung Quốc là Clive Hamilton người Úc cho biết “Vành đai và Con đường” không chỉ là chiến lược kinh tế mà còn là một công cụ để ĐCSTQ “kiểm soát quyền phát ngôn”.
Lâm Thi Viễn (Theo Epoch Times)