Tân Hoa Xã, hãng thông tấn của chính quyền Trung Quốc, mới đây vừa tung ra một video hoạt hình tuyên truyền cho Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Viện nghiên cứu Lowy có trụ sở ở Úc nhận định, nội dung video cho thấy đây là một vũ khí tuyên truyền mới, phản ánh những điều chỉnh trong chiến lược truyền thông của Bắc Kinh.
Đoạn video dài một phút rưỡi kể một câu chuyện, trong đó các chiến binh Lego đất nung đại diện cho phía Trung Quốc hội thoại với một nhân vật hoạt hình có hình dáng Nữ thần tự do, biểu tượng của Hoa Kỳ. Mở đầu video, các chiến binh đất nung đeo khẩu trang và đồ bảo hộ thông báo cho Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về một “trường hợp nhiễm viêm phổi lạ”.
“Chúng tôi đã phát hiện ra một loại virus mới”, các chiến binh nói. “Vậy thì sao? Nó chỉ là một loại cúm”, Tượng Nữ thần Tự do trả lời trong tạo hình không mang bất kỳ đồ bảo hộ phòng tránh virus nào.
Trong phần tiếp theo của đoạn phim có tiêu đề “Câu chuyện virus”, khắc họa tượng Nữ thần Tự do là một nhân vật ngang ngược và bảo thủ, phủ nhận tất cả những gì mà các chiến binh đất nung nói ra. Ví dụ: Chiến binh đất nung: “Đeo khẩu trang vào”, tượng Nữ thần tự do: “Không đeo”; Chiến binh đất nung: “Hãy ở nhà”, tượng Nữ thần tự do: “Nó vi phạm nhân quyền”, …
Trong khi tượng Nữ thần Tự do “hung hăng” phủ nhận chiến binh đất nung thì sức khỏe trở nên yếu dần. Cảnh cuối cùng của đoạn phim kết thúc bằng hình ảnh tượng Nữ thần Tự do đeo mặt nạ với sức khỏe kiệt quệ nhưng vẫn tiếp tục đổ lỗi cho Trung Quốc với những lời như “ngay cả khi chúng tôi mâu thuẫn, chúng tôi luôn luôn đúng”, chiến binh đất nung trả lời lại với giọng đanh thép nhưng bao hàm ý châm biếm, “Hoa Kỳ, đó là điều chúng tôi yêu quý bạn, bạn rất nhất quán”.
Theo Viện Lowy, qua video này, có thể nhìn ra 3 điều nổi bật thể hiện sự thay đổi trong cách thức tuyên truyền của Bắc Kinh, thứ nhất là chiến lược truyền thông, thứ hai là cách dùng các biểu tượng để truyền tải nội dung, và thứ ba là định hướng sâu và có chọn lọc hơn về nhóm người mà chiến dịch tuyên truyên của ĐCSTQ muốn nhắm đến.
Viện Lowy cho hay, trước đây chính quyền Trung Quốc thường lựa chọn cách tuyên truyền đối ngoại theo hai kiểu, mềm dẻo và tấn công trực diện với ngôn từ có tính sát thương mạnh. Nhưng video “Câu chuyện virus” cho thấy họ đã bổ sung thêm một cách mới, châm biếm và mỉa mai một cách nhẹ nhàng đối thủ.
ĐCSTQ thời gian trước luôn dị ứng với các châm biếm chính trị, ví dụ như họ rất khó chịu với các châm biếm về việc người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương bị đàn áp . Nhưng gần đây có vẻ như Bắc Kinh cho phép thoải mái dùng những cụm từ chống lại họ, như “vi phạm nhân quyền” và “trại tập trung”, mặc dù vậy, đây là một chiêu mới của nhà cầm quyền Trung Quốc. Họ cho phép dùng những cụm từ mà Hoa Kỳ cáo buộc họ nhưng lại cố gắng liên hệ với chính sách phòng chống dịch Covid-19 của Mỹ để làm nổi lên các lỗ hổng và mâu thuẫn, khiến cho đối tượng tuyên truyền của họ thấy rằng Hoa Kỳ cũng không tốt đẹp gì hơn Trung Quốc.
Viện Lowy đánh giá, tượng Nữ thần Tự do được dùng làm biểu tượng cho Mỹ trong video này có dụng ý chễ giễu lớn, khi nó ngụ ý rằng quốc gia tự hào là vùng đất tự do như Hoa Kỳ lại đang ở hoàn cảnh: Người dân không được tự do vì phải chịu cách ly để hạn chế virus Vũ Hán lây lan. Ngoài ra, các nhân vật được làm từ các bộ phận đồ chơi được sáng tạo bởi công ty Lego cũng có ý nghĩa mỉa mai. Vào năm 2016, nghệ sĩ gốc Hoa Ai Weiwei, một nhà hoạt động nhân quyền bất đồng chính trị với chính quyền Trung Quốc, đã đề nghị Lego cho ông sử dụng các bộ phần ghép hình của công ty này để ông thực hiện một dự án nghệ thuật. Nhưng Lego đã từ chối vì cho rằng nghệ sĩ Weiwei có thể dùng hình ảnh của họ để xây dựng các biểu tượng chỉ trích Bắc Kinh.
Viện Lowy nhận định, “Câu chuyện virus” có phụ đề tiếng Anh chứng tỏ được Ban tuyên giáo của Bắc Kinh sản xuất để nhắm tới người nước ngoài. Tuy nhiên, các mạng xã hội Trung Quốc cũng đã chia sẻ rộng rãi video này, kể từ 2/5, sau khoảng hơn một tháng video đã có tới 11 triệu lượt xem.
Viện Lowy cho rằng chính quyền Trung Quốc đang thận trọng thử nghiệm các chiến lược tuyên truyền mới. Điều này phù hợp với chủ trương của chính quyền Trung Quốc dưới thời ông Tập Cận Bình. Vào năm 2013, lực lượng tuyên giáo của Bắc Kinh đã cho phát hành một video có tên “Các nhà lãnh đạo đã được tạo ra như thế nào”, có phong cách tương tự “Câu chuyện virus”, nhưng với giọng điệu châm biếm nhẹ nhàng hơn, vẽ ra một “hình hài” lệch lạc về các nhà lãnh đạo phương Tây.
Hãng phim Phúc Hưng Lạc Thượng, đơn vị sản xuất video “Câu chuyện virus” hiện vẫn chưa để lộ nhiều thông tin, nhưng có nghi vấn rằng đơn vị này trực thuộc phòng Quan hệ quốc tế của ĐCSTQ.