Quỳnh Chi
Chuyên gia bình luận, chính quyền Trung Quốc đã lợi dụng tình cảnh bị cấm vận của Iran, nhưng kế hoạch này bị lộ ra đã vấp phải sự phản đối của chính nhân dân Iran và nâng cao khả năng ĐCSTQ bị cô lập hơn nữa bởi cộng đồng quốc tế.
Truyền thông Hoa Kỳ gần đây tiết lộ rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) và Iran đã âm thầm soạn thảo một thỏa thuận hợp tác kinh tế và an ninh toàn diện. Thỏa thuận cho phép Bắc Kinh đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Iran và tiếp tục có được nguồn cung cấp dầu giá rẻ. Hai bên cũng sẽ tăng cường hợp tác quân sự. Các bình luận tin rằng liên minh Trung Quốc-Iran có khả năng tạo ra một điểm bùng phát mới trong quan hệ Mỹ-Trung và kích hoạt phản ứng mạnh mẽ hơn nữa của Mỹ đối với chính quyền Trung Quốc.
Một tài liệu mà Thời báo New York có được cho thấy ĐCSTQ và Iran đã bí mật soạn thảo một thỏa thuận có hiệu lực lên tới 25 năm, bao gồm quân sự, thương mại, đầu tư và nhiều lĩnh vực khác. Thời gian ghi trên văn bản là tháng 6 năm nay và được ghi chú là “phiên bản cuối cùng”.
Theo thỏa thuận, ĐCSTQ sẽ mở rộng ảnh hưởng trong việc xây dựng các cảng, đường sắt và các dự án cơ sở hạ tầng khác của Iran, và tiếp tục thu mua dầu của Iran với giá thấp. Hai bên cũng sẽ tiến hành hợp tác quân sự chuyên sâu, bao gồm các cuộc tập trận quân sự chung, nghiên cứu phát triển vũ khí và chia sẻ thông tin tình báo.
Thỏa thuận bí mật này, chưa được công bố trước công chúng, vẫn chưa được đệ trình lên Quốc hội Iran để bỏ phiếu biểu quyết, và không rõ liệu ĐCSTQ đã ký hay chưa.
Bộ trưởng Ngoại giao Iran ông Zarif tiết lộ, kế hoạch hợp tác này đã được Bắc Kinh đề xuất trước đó vào năm 2016 và đã được nội các của Tổng thống Rouhani phê duyệt vào tháng 6 năm nay.
Nhưng những người chỉ trích các phe phái chính trị ở Iran lo ngại rằng Rouhani sẵn sàng “bán” bí mật quốc gia cho ĐCSTQ trong bối cảnh các lệnh trừng phạt kinh tế, cô lập ngoại giao và căng thẳng quân sự đang bủa vây Iran như hiện nay.
Trong một bài phát biểu vào cuối tháng 6, cựu Tổng thống Manejad đã chỉ trích rằng giao dịch bí mật với ĐCSTQ là rất đáng ngờ, và người dân Iran sẽ không bao giờ đồng ý thỏa thuận này.
Chính phủ Iran đã bị cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Hoa Kỳ trừng phạt trong nhiều năm vì sự đối đầu với văn minh thế giới, ủng hộ chủ nghĩa khủng bố và phát triển vũ khí hạt nhân.
Qin Peng, một nhà phân tích chính trị và kinh tế tại Hoa Kỳ, tin rằng các lệnh trừng phạt của Mỹ đã khiến Iran tuyệt vọng. Vì lợi ích kinh tế, quyền lực chính trị và tiếp tục mở rộng cuộc Cách mạng Hồi giáo, Tehran đã chọn đầu quân cho ĐCSTQ và chấp nhận hiệp ước làm nhục nước này ở một mức độ nhất định.
Ông nói: “Đối với chính quyền Iran, họ bị ĐCSTQ kiểm soát ở mức độ lớn hơn và bị nghi ngờ là bán nước. Nó giống như việc ĐCSTQ nghiêng về Liên Xô năm đó, nên rất có thể đã vấp phải sự chèn ép lớn hơn từ Mỹ. Trên thực tế, đối với ĐCSTQ cũng tồn tại một vấn đề như vậy, cho nên họ không muốn tiết lộ quá sớm.”
Thỏa thuận liệt kê gần một trăm dự án đầu tư, bao gồm sân bay, đường sắt cao tốc và các dự án xây dựng cảng, cơ sở hạ tầng truyền thông 5G và giúp Tehran xây dựng “Bức tường lửa vĩ đại” của Internet. Tổng vốn đầu tư dự kiến sẽ lên tới hơn 400 tỷ USD.
Tang Jingyuan, một nhà bình luận về các vấn đề thời sự ở Hoa Kỳ: “Nhìn bề ngoài, Trung Quốc và Iran là một loại liên minh chính trị, bổ sung về mặt kinh tế và cùng có lợi, nhưng về bản chất, ĐCSTQ đang lợi dụng việc Iran đã bị trừng phạt trong nhiều năm, đang trong tình thế bị cô lập chưa từng thấy. Trung Quốc đã lợi dụng tình thế khó khăn của Iran để kiểm soát và điều khiển Iran trong lòng bàn tay. Ví dụ rõ ràng nhất là chúng ta đã thấy ĐCSTQ sử dụng mồi nhử “Vành đai và Con đường”, và sau đó làm điều kiện trao đổi 2 cảng khẩu có vai trò chiến lược của Iran“.
Dưới lệnh trừng phạt liên tục của cộng đồng quốc tế, ĐCSTQ là quốc gia duy nhất sẵn sàng cung cấp tài chính, ngoại giao và tài trợ quân sự cho Tehran.
Tang Jingyuan tin rằng khoản đầu tư khổng lồ của ĐCSTQ vào Iran theo thỏa thuận chắc chắn sẽ dẫn đến việc nhiều công ty Trung Quốc tham gia và trở thành mục tiêu trừng phạt của Hoa Kỳ. Điều này cũng sẽ khơi dậy cuộc tấn công mạnh mẽ hơn của chính quyền Trump vào chính quyền Trung Quốc.
Tang Jingyuan: “Kể từ khi Trump lên nắm quyền, Hoa Kỳ đã áp dụng các biện pháp trừng phạt rất nghiêm khắc đối với Iran. ĐCSTQ đã thực hiện rất nhiều hành vi trong thỏa thuận này và đã bị nghi ngờ vi phạm lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ. Có nhiều hơn một công ty Trung Quốc đã bị Hoa Kỳ trừng phạt vì vi phạm lệnh trừng phạt khi thực hiện các giao dịch bất hợp pháp đó với Iran. Vì vậy, từ quan điểm này, ĐCSTQ đang phá hủy các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đối với Iran và là bàn tay đen lớn nhất bí mật hỗ trợ Iran phát triển các chương trình hạt nhân“.
Các ý kiến cũng cho rằng, việc liên minh với Iran sẽ khiến Trung Quốc không những phải đón nhận những đòn tấn công lớn hơn nữa từ Hoa Kỳ mà chính sách ngoại giao tổng thể của ĐCSTQ ở Trung Đông cũng sẽ chịu thiệt hại đáng kể.
Trong nhiều thập kỷ nay, ĐCSTQ đã có được công nghệ quân sự tiên tiến từ Israel, nhưng kẻ thù lớn nhất của Israel là Iran. Hợp tác Trung Quốc-Iran sẽ dẫn đến sự xa cách của Israel. Tình trạng tương tự cũng sẽ xảy ra ở các quốc gia có phái Sunni là chủ yếu do Ả Rập Xê-út lãnh đạo, khiến ĐCSTQ mất cơ hội làm ăn với các quốc gia này.
Theo NTDTV
Quỳnh Chi biên dịch