Antonio Graceffo
Ngày càng có nhiều công ty công nghệ sinh học, gene, và công nghệ y tế có liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đang hoạt động ở Hoa Kỳ, làm dấy lên lo ngại về bảo mật dữ liệu di truyền và y tế.
Với hơn 1 ngàn tỷ USD được sử dụng của mình, quỹ đầu tư nhà nước của Trung Quốc chiếm hơn 33% tài sản các quỹ đầu tư nhà nước trên thế giới. Kể từ năm 2017, phần lớn số tiền này đã đang đổ vào các công ty công nghệ sinh học của Hoa Kỳ, như một phần của chương trình Sản xuất tại Trung Quốc 2025 (Made in China 2025) của ĐCSTQ. Chính sách công nghiệp xác định một cách cụ thể công nghệ sinh học là một ngành chiến lược, được chính phủ hỗ trợ tài chính. Do đó, Bắc Kinh đã phân bổ 100 tỷ USD để đầu tư vào lĩnh vực này.
Năm 2018, Trung Quốc đã đầu tư 5.1 tỷ USD vào các công ty công nghệ sinh học của Hoa Kỳ, tăng 25% so với năm trước đó. Để theo đúng với “chiến lược kết hợp quân sự-dân sự” của ĐCSTQ, Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) tham gia vào nghiên cứu công nghệ sinh học để phát triển vũ khí sinh học nhắm vào các nhóm sắc tộc cụ thể. Năm 2019, một nửa vốn đầu tư của Trung Quốc vào Hoa Kỳ là trong các lĩnh vực y tế, dược phẩm, và công nghệ sinh học, tiếp theo là các dịch vụ tài chính và kinh doanh, rồi công nghệ thông tin và truyền thông. Năm 2021, số lượng hồ sơ đệ trình của các nhà sản xuất dược phẩm Trung Quốc để được FDA chấp thuận là cao nhất từ trước đến nay.
Số lượng các công ty công nghệ sinh học và công ty liên doanh của Trung Quốc tại Hoa Kỳ đang tăng đều đặn. Innocube Bioscience Inc., đặt tại Texas, là trụ sở chính ở Hoa Kỳ của Công ty Lepu Biopharma của Trung Quốc, công ty này được đầu tư mạnh tay bởi quỹ đầu tư nhà nước của Bắc Kinh, Tổng công ty Đầu tư và Phát triển Quốc doanh (SDIC). BeiGene, một hãng nghiên cứu và dược phẩm Trung Quốc đặt tại San Mateo, California, tiến hành nghiên cứu trên các tác nhân mục tiêu ở mức phân tử liên quan đến trình tự gene. Trung tâm nghiên cứu ở Trung Quốc của công ty này, vốn đã nhận được nguồn tài trợ đáng kể của chính quyền địa phương, nghiên cứu về công nghệ di truyền.
Phần lớn sự xâm nhập của ĐCSTQ vào các ngành công nghiệp sinh học và y tế của Hoa Kỳ là do những công dân Hoa Kỳ và thậm chí cả chính phủ hỗ trợ. Tháng trước (01/2022), công ty Andon Health Co. của Trung Quốc đã nhận được hợp đồng trị giá 1.28 tỷ USD từ Bộ Tư lệnh Hợp đồng Quân đội Hoa Kỳ để cung cấp bộ dụng cụ tự xét nghiệm COVID-19. Một công ty con của Andon, iHealth Labs, đã ký một hợp đồng với Bộ Y tế Tiểu bang New York hồi tháng 12 để cung cấp các bộ dụng cụ tự xét nghiệm trị giá 120 triệu USD.
Những thương vụ này gây ra phản ứng gay gắt từ các nhà lập pháp Đảng Cộng Hòa. Đảng Cộng Hòa đưa ra một dự luật, đã bị Đảng Dân Chủ chặn lại, quy định cấm mua các bộ dụng cụ xét nghiệm COVID do Trung Quốc sản xuất. Tờ Thời báo Hoàn Cầu lá cải (Global Times) của Trung Quốc đã quảng cáo những thương vụ này là Hoa Kỳ dựa vào Trung Quốc để lấp đầy các khoảng trống trong chuỗi cung ứng của mình.
Tập đoàn BGI có liên kết với PLA, trước đây được gọi là Viện Genomics Bắc Kinh, đã mua Complete Genomics, một công ty có trụ sở tại California nắm giữ thông tin di truyền của công dân Hoa Kỳ. Năm ngoái (2021), một quỹ đầu tư nhà nước của chính phủ Trung Quốc đã mua 1.4 triệu cổ phiếu của BGI Genomics. Một quỹ đầu tư nhà nước khác, Tổng công ty Đầu tư và Phát triển Quốc doanh (SDIC), sở hữu hơn 33% BGI. Hai công ty chứng khoán quốc doanh khác của Trung Quốc cũng mua cổ phần, trong đó Huatai Securities trở thành cổ đông lớn thứ năm của BGI.
Công ty Công nghệ Dược phẩm WuXi của Trung Quốc đã mua lại công ty NextCODE Health của Mỹ vào năm 2015, thành lập WuXi NextCODE Genomics. Đến năm 2019, đã có 15 công ty xét nghiệm gene hoặc giải trình tự gene của Trung Quốc có các hoạt động tại Hoa Kỳ.
WuXi Biologics, đã mua một nhà máy sản xuất của Pfizer ở Trung Quốc, việc này sẽ cấp cho công ty này quyền truy cập vào một số dữ liệu của Pfizer. Năm 2015, công ty này cũng đã mua cổ phần của một công ty xét nghiệm DNA của Mỹ là 23andMe. WuXi Biologics hiện có các trụ sở tại Massachusetts và New Jersey. Nhà máy dược phẩm của công ty này ở Delaware được xây dựng bằng tiền tài trợ của chính phủ Trung Quốc. Tháng 11/2021, WuXi Advanced Therapies (WuXi ATU) thông báo khai trương một cơ sở thử nghiệm liệu pháp gene và tế bào, được đặt tại khu đô thị Navy Yard của Philadelphia.
Đạo luật Hiện đại hóa Rà soát Rủi ro Đầu tư Nước ngoài năm 2018 (FIRRMA) đã mở rộng thẩm quyền của Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Hoa Kỳ (CFIUS) để phong tỏa các khoản đầu tư mà chính phủ cho là đặt ra mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. CFIUS ngày càng sử dụng quyền hạn của mình để ngăn chặn các khoản đầu tư vào công nghệ sinh học của Trung Quốc.
Trong tương lai không xa, Hoa Kỳ dự kiến sẽ đưa vào danh sách đen một số công ty công nghệ sinh học của Trung Quốc. Trong khi đó, nhiều công ty công nghệ sinh học Trung Quốc đang hoạt động tại Hoa Kỳ trong khi thu thập dữ liệu di truyền của công dân Mỹ.
Tiến sĩ Antonio Graceffo đã có hơn 20 năm làm việc tại Á Châu. Ông tốt nghiệp Đại học Thể thao Thượng Hải và có bằng Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh của Đại học Giao thông Thượng Hải Trung Quốc. Ông Antonio là giáo sư kinh tế và là nhà phân tích kinh tế Trung Quốc, từng viết bài cho nhiều kênh truyền thông quốc tế. Một số cuốn sách về Trung Quốc của ông bao gồm “Beyond the Belt and Road: China’s Global Economic Expansion” (“Vượt Ra Ngoài Vành Đai và Con Đường: Sự Mở Rộng Kinh Tế Toàn Cầu của Trung Quốc”) và “A Short Course on the Chinese Economy” (“Một Khóa Học Ngắn Hạn về Kinh Tế Trung Quốc.”)
Hoàng Nhi biên dịch