Cổ Nhuế
Vào đầu tuần này, New Zealand nhảy mừng vì qua 100 ngày mà không có thêm ai bị dính con Corona. Đúng vào hôm ấy, bác sỹ trưởng Ashley Bloomfield ở bển lên tiếng: gần như chắc ở New Zealand sẽ có thêm người bị dính con Corona. Chuyện này sẽ xảy ra trong ngày nào đó chưa ai biết mà thôi.
Được biết, New Zealand là một trong những nước hiếm hoi trên thế giới xem như khử trừ được con Corona. Vì thế, tuần này Việt Luận mời bạn đọc dành chút thời giờ để mắt xem ở bển đã làm gì mà được vậy.
Đập thật nhanh, đập thật mạnh
Ngày 2.2.2020 con Corona đã len lén xông vào đất nước hiền hoà này. Nhưng đã bị đập thật nhanh và thật mạnh. Thật vậy, nổi bật ở New Zealand trong thời gian bị dịch độc là ‘đánh nhanh, đánh mạnh’. Chính phủ rất nhanh tay và xuống tay thật mạnh. Nhờ thế, con Corona cũng nhanh chóng bị diệt. Nó chỉ chỉ hoành hành mạnh chừng 1 tháng (từ ngày 26.3 cho đến 20.4) là … tan.
Khi có ai bị dính thì phải cô lập và chỉ trong hai ngày là chính phủ biết được đường đi nước bước của con Corona trong con bệnh ấy. Giới chức y tế bên đó cẩn thận hỏi han người mắc dịch đã đi đâu, tiếp xúc với ai, và còn xin dân chúng lấy chương trình tương tự như COVIDSafe ở Úc mà gắn vào máy điện thoại di động. Ở bển gọi chương trình này là NZ COVID Tracer. 600 ngàn người New Zealand đã lấy về máy điện thoại của mình. Nhờ đó, chỉ trong bốn tuần lễ của tháng Ba New Zealand đã hạ thấp tỷ lệ lây dịch từ 2.5 xuống còn 1.5. Nghĩa là từ 10 người mắc dịch lây cho 25 người — xuống chỉ lây cho 15 người khác.
Chưa nghiệt ngã bằng Melbourne
Cũng như nhiều nước khác, New Zealand buộc người dân giữ khoảng cách an toàn và ra nhiều hạn chế. Nhưng ở bển vẫn chưa nghiệt ngã bằng Melbourne hôm nay. Đã không có giới nghiêm và cũng không bắt buộc đeo mặt mạ. Nhưng chính phủ New Zealand nhanh tay hơn Úc.
Vào đầu tháng Ba, chính phủ ban lệnh giới hạn cấp 4. Theo đó, dân chúng phải ở trong nhà, huỷ bỏ tất cả tụ tập đông người, đóng cửa hàng quán và trường học và giới hạn hàng hoá mỗi người dân được mua… Trong tháng Ba, ở New Zealand người chết không được làm đám tang; người sống không được mua take-away về nhà ăn. Chính phủ coi mỗi nhà như một cái ‘bong bóng, bubble’. Người trong một nhà thở hít không khí, ăn uống và vui chơi lẩn quẩn trong cái ‘bong bóng’ đó mà thôi.
Chỉ một ngày sau khi con Corona chui vào, New Zealand liền thử con Corona. Đến nay, chừng 500 ngàn người được thử. Đặc biệt, New Zealand thường xuyên thử con Corona lớp người làm việc ở tuyến đầu. Tuyến đầu ở New Zealand được hiểu không những chỉ là nhân viên y tế mà ngay cả người canh gác khách sạn và nhân viên phi trường. Thí dụ: ai canh gác khách sạn ở Rotorua và Hamilton cứ hai tuần lễ là phải thử con Corona.
Cùng với thử để coi ai đã dính, New Zealand còn bám sát đường đi nước bước của người dính. Nhờ vậy, ở New Zealand ai dính con Corona thì chính phủ biết ngay đã dính từ đâu. Đây là những trường hợp bị coi là ‘mystery, mù mờ’ ở Victoria (Úc) hay ‘unknown, under investigation, chưa rõ xuất xứ, đang được điều tra’ ở NSW (Úc). Chính những trường hợp mù mờ hay đang được điều tra làm cho con Corona tung hoành ngoài tầm kiểm soát của giới chức y tế. Ở bển, số trường hợp chưa biết xuất xứ là 0.
Bế quan toả cảng
Với người trong nước, chính phủ New Zealand rất nghiêm ngặt. Với người ở bên ngoài thì … bế quan toả cảng.
Ngành y tế nước này có nhiệm vụ chận con Corona ở ngay đường biên giới. Trong tháng Ba, hành khách xuống phi trường ở New Zealand đến bị đo nhiệt độ không phải một mà đến hai lần. Từ ngày 19.3.2020 New Zealand đóng biên giới và đến nay vẫn còn đóng. Úc nhiều lần xin cho du khách hai nước qua lại, New Zealand đều lắc đầu. Họ chỉ nhận người nước mình trở về mà thôi. Đến nay, mỗi ngày New Zealand chỉ nhận 400 người xuống phi trường mặc dù cơ quan y tế ở bển đủ sức đón mỗi ngày 20 ngàn người. Ai xuống phi trường cũng bị cách ly nghiêm ngặt. Phải ở trong khách sạn do chính phủ chỉ định. Trong thời gian 14 ngày cách ly, họ phải ít nhất hai lần bị thử con Corona. Và không được về nhà nếu chưa có kết quả ‘negative, không dính’.
Không êm xuôi
Hiển nhiên, không phải mọi chuyện đều êm xuôi ở New Zealand. Nước nào cũng có khó khăn và vấp ngã khi chống chọi với con Corona. Trong mấy tháng qua, ở New Zealand đã có 1,548 người mắc dịch. Trong số này 22 người cưỡi con Corona quy tiên.
Như ở Úc, chính phủ New Zealand rất khó thuyết phục dân cày ở nhà khi thấy trong người không được khoẻ. Ở Úc, vì đông người làm việc bán thời, tuỳ thời hay ‘ăn tiến mặt’ nên sợ ở nhà thì mất lương. Trong khi đó, luật lao động New Zealand chỉ cho dân cày nghỉ 5 ngày bệnh ‘có lương’. Vậy mà con Corona cột giò người nhuốm bệnh đến 14 ngày. Ai trả lương 9 ngày còn lại cho dân cày?
Một khó khăn khác đến từ người từ ngoại quốc về nước. Tất cả phải qua 14 ngày sống cô lập. Ở Úc — đặc biệt ở Melbourne, Vic. đã có những kẽ hở trong khách sạn làm cho con Corona chui ra và đang hoành hành ở thành phố Ngày Bốn Mùa. Còn bên New Zealand, đã có ít nhất 4 người từ ngoại quốc về tránh cô lập.
Ngày vui qua mau
Buồn thay, khi đất nước hiền hoà này vui được 101 ngày không có ai bị dính con Corona thì tất cả phải sa sầm mặt. Sáng sớm thứ Ba tuần này, bốn người trong một gia đình ở phía Nam Auckland đã dính con Corona. Ngay lập tức, bà thủ tướng Jacinda Ardern đẩy lệnh giới hạn tại thành phố trên hòn đảo phía Bắc lên cấp 3. Lệnh này có hiệu lực liền trong ngày hôm sau. Một lần nữa, bà Jacinda Ardern quyết liệt nói dân chúng phải ‘ở trong nhà… phải coi mình như đã mắc dịch rồi, phải coi như mọi người chung quanh mình đều dính con Corona rồi!’.
Với lệnh giới hạn cấp ba, hãng xưởng, trường học, và hàng quán ở Auckland đóng cửa; và cảnh sát khoá chặt các ngả đường ra vào thành phố này. Tuy nhiên, lệnh giới hạn cấp ba ở Auckland chỉ kéo dài ba ngày vì bà thủ tướng chủ trương ‘go hard go early, đánh nhanh đánh mạnh’. Hy vọng trong ba ngày cột giò hơn 1 triệu 600 ngàn người dân trong nhà, giới chức y tế có thể tìm ra từ đâu bốn người dân Auckland bị lây con Corona; và con Corona đã lây ra cho những ai…
Khi Cổ Nhuế viết bài này, có tin ở bển tìm ra thêm bốn người khác dính. Trong bốn người mới dính có hai liên hệ với gia đình ở Auckland đã nói trên. Một người làm chung sở với người đã dính vào hôm trước. Và người cuối cùng là khách du lịch mới về nước. Vì dịch trở lại, bà thủ tướng Jacinda Ardern cho biết: nội các sẽ họp vào thứ Sáu hôm nay và sẽ ra thêm biện pháp bao trùm toàn nước New Zealand. Một lần nữa dân New Zealand sẽ lãnh đủ những biện pháp rất mạnh tay.
New Zealand đã là tấm gương cho thế giới soi vào khi chống lại con Corona. Có người Úc mơ bà Jacinda Ardern sang làm thủ tướng Úc nhưng ở bển không phải không có người chỉ trích. Thủ lãnh đối lập Michael Woodhouse cho rằng bà Jacinda Ardern lăm le đưa dân New Zealand vào quyền cai trị của cảnh sát và tự biến mình thành nhà độc tài.
Vào lúc này, người dân phải chọn: được thoải mái trên đường đi tới chỗ chết hay là ép mình vào khuôn khổ để sống còn. Ai ai cũng được quyền lựa chọn.
Cổ Nhuế