Ngay từ những ngày đầu bùng phát đại dịch viêm phổi Vũ Hán (COVID-19), ông Trump đã dẫn lời một số bác sĩ, khuyến nghị sử dụng hydroxychloroquine cho điều trị COVID-19, nhưng nó đã sớm trở thành chủ đề chính trị và gây ra tranh cãi lớn trong chính trường và xã hội Mỹ.
Ngày 1/7, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cảnh báo chống lại việc sử dụng hydroxychloroquine hoặc chloroquine bên ngoài bệnh viện hoặc thử nghiệm lâm sàng trong điều trị sớm COVID-19 do nguy cơ mắc các vấn đề về nhịp tim. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày 4/7 cũng tuyên bố sẽ ngừng thử nghiệm thuốc chống sốt rét hydroxychloroquine trên người bệnh COVID-19 phải nhập viện do những loại thuốc này không thể hạn chế được tỷ lệ tử vong.
Tuy nhiên vào 28/7, ông Trump vẫn cho biết mình tin rằng hydroxychloroquine có tác dụng chống lại Covid-19 trong giai đoạn đầu. “Tôi đã không đưa ra tuyên bố,” Trump nói, lưu ý rằng ông chỉ đang chuyển các khuyến nghị từ những người khác, bao gồm các bác sĩ.
Ông nói: “Nhiều bác sĩ cho rằng nó cực kỳ thành công, hydroxychloroquine kết hợp với kẽm và có lẽ là azithromycin. Nhiều bác sĩ cho rằng nó cực kỳ tốt, và một số người thì không”.
Ông Trump cho biết bản thân đã dùng loại thuốc này và khẳng định nó an toàn.
“Nó an toàn, nó không gây ra vấn đề,” ông nói. “Tôi không có vấn đề gì, tôi hoàn toàn không có vấn đề gì. Tôi không cảm thấy khác biệt…”
Ngày 1/10 (theo giờ Mỹ), ông Trump đã đích thân xác nhận trên mạng xã hội của mình, ông và phu nhân đã dương tính với nCoV và bắt đầu quá trình cách ly, sau khi nhân viên thân cận Hope Hicks của ông Trump bị dương tính với virus này.
Vậy liệu ông Trump có thể sử dụng hydroxychloroquine để điều trị COVID-19 cho bản thân hay không? Và vì sao lại có những khuyến nghị về việc sử dụng loại thuốc thường được dùng chữa sốt rét cho điều trị bệnh dịch lần này?
Vì sao hydroxychloroquine được đề xuất cho chữa trị COVID-19?
Hydroxychloroquine và thuốc “chị em” của nó là chloroquine đều là thuốc trị sốt rét, có hoạt tính kháng virus nổi tiếng, chống lại được nhiều loại virus bao gồm cả SARS và MERS. Ít nhất thì chúng cũng có tác dụng chống lại những loại virus đó trong các đĩa thí nghiệm, theo Sciencenews.
Trong các thử nghiệm tại phòng thí nghiệm, hydroxychloroquine cũng có thể ngăn SARS-CoV-2, loại virus gây ra COVID-19, lây nhiễm vào tế bào và giảm sự nhân lên của virus xâm nhập vào bên trong tế bào, các nhà nghiên cứu cho biết ngày 18/3 trên tạp chí Cell Research. Một báo cáo khác trên tạp chí Cell Research ngày 4/2 cũng cho thấy chloroquine có thể ức chế virus.
Các loại thuốc này được cho là ngăn chặn virus xâm nhập vào tế bào bằng cách thay đổi độ pH hoặc độ axit của các ngăn tế bào được gọi là lysosome. Điều đó “tạo ra một môi trường kém thân thiện hơn cho virus, vì vậy virus có thể khó xâm nhập vào tế bào người hơn ngay từ đầu”, Michael Avidan, bác sĩ gây mê tại Đại học Y khoa Washington ở St. Louis cho biết. Avidan tham gia vào một thử nghiệm lâm sàng để kiểm tra xem chloroquine có thể bảo vệ nhân viên y tế khỏi nhiễm trùng hoặc phát triển bệnh nghiêm trọng hay không.
Ngoài ra, hydroxychloroquine và chloroquine phá vỡ sự tương tác giữa một số protein của SARS-CoV-2 với các protein được gọi là thụ thể sigma trong tế bào người, các nhà nghiên cứu đưa tin ngày 30/4 trên tạp chí Nature. Đồng tác giả nghiên cứu Adolfo Garcia-Sastre, một nhà vi sinh vật trực tiếp chỉ đạo Viện Sức khỏe Toàn cầu và Các mầm bệnh mới nổi của Trường Y Icahn tại Mount Sinai, thành phố New York, cho biết.
Cùng với nhau, những khả năng kháng virus đó làm cho các loại thuốc trở nên hấp dẫn để sử dụng chống lại vi rút viêm phổi Vũ Hán. Nhưng có một lý do quan trọng khác khiến chloroquine và hydroxychloroquine là một số loại thuốc đầu tiên có tác dụng, đó là vì chúng có sẵn, không phải điều chế như các vắc-xin mới. Các bác sĩ đã được kê đơn thuốc, đã được FDA phê duyệt trong nhiều thập kỷ và chúng thường an toàn, mặc dù có một số tác dụng phụ nghiêm trọng.
Adam Spivak, bác sĩ bệnh truyền nhiễm tại Đại học Utah ở Thành phố Salt Lake cho biết: “Thời gian là điều cốt yếu. Khi bạn có một loại thuốc mà bạn hiểu và có thể sử dụng một cách an toàn trên kệ, đó là loại thuốc bạn tiếp cận đầu tiên”.
Hầu hết mọi người đều dung nạp hydroxychloroquine tốt hơn, do đó, các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm thường xuyên hơn.
Khả năng gây nguy hiểm?
Nhưng dùng hydroxychloroquine hoặc chloroquine có thể gây nguy hiểm với một số người, chẳng hạn như những người dễ mắc các bệnh về tim hoặc khi dùng kết hợp với các loại thuốc khác có thể làm thay đổi nhịp tim.
Nghiên cứu lớn nhất cho đến nay, được công bố ngày 22/5 trên tạp chí Lancet, cho thấy các loại thuốc này làm tăng nguy cơ tử vong cho bệnh nhân COVID-19 nhập viện. Tuy nhiên đến ngày 4/6, 3 trong số các tác giả nghiên cứu đã rút lại báo cáo của họ trên Lancet do nghiên cứu có thể dựa trên dữ liệu bị lỗi được cung cấp bởi một công ty do đồng tác giả Sapan Desai thành lập.
Ira Baeringer, Giám đốc hoạt động của Rising Pharmaceuticals, một công ty có trụ sở tại East Brunswick, NJ, cho biết, ở những nơi có bệnh sốt rét, mọi người thường dùng thuốc mà không có bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào.
Theo Sciencenews, cho đến nay, các nghiên cứu xem xét việc sử dụng hydroxychloroquine trước hoặc sớm khi bị nhiễm virus đã không tạo ra bất kỳ vấn đề nhịp tim nào được thấy trong các nghiên cứu về bệnh nhân bị bệnh nặng. Sarah Lofgren, bác sĩ bệnh truyền nhiễm tại Đại học Y khoa Minnesota ở Minneapolis, cho biết: “Khi sử dụng một mình, chúng tôi không thấy vấn đề gì lớn, khi các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm khả năng ngăn ngừa COVID-19 của hydroxychloroquine. Trong số hàng nghìn bệnh nhân của chúng tôi, chúng tôi không thấy những thứ mà mọi người khá quan tâm, đặc biệt là chứng loạn nhịp tim”.
Đã có bằng chứng cho thấy hydroxychloroquine không hoạt động chống lại COVID-19?
Có và không.
Rất ít thử nghiệm nghiêm ngặt về thuốc có dữ liệu báo cáo. Ngay cả dữ liệu mới nhất từ nghiên cứu đa quốc gia lớn của Lancet đã kết hợp các nghiên cứu sử dụng thuốc với liều lượng khác nhau và theo những cách khác nhau, không thể so sánh trực tiếp.
Hydroxychloroquine cũng được sử dụng để điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp và bệnh lupus. Nó có hiệu quả chống lại những bệnh đó vì nó giúp điều chỉnh các phản ứng của hệ thống miễn dịch, đẩy lùi các chứng viêm có hại.
“Rõ ràng là hệ thống miễn dịch cũng đóng một vai trò quan trọng trong COVID-19”, Spivak nói. Vì vậy, các nhà nghiên cứu nghĩ rằng hydroxychloroquine có thể làm dịu các phản ứng miễn dịch hoạt động quá mức gây tổn thương cho những người bị COVID-19 nghiêm trọng.
Bằng chứng ban đầu từ các cuộc thử nghiệm thuốc chỉ ra rằng hydroxychloroquine không có tác dụng chống lại bệnh tật ở những bệnh nhân bị bệnh nặng. Đồng thời, nghiên cứu lớn của Lancet không cho thấy bất kỳ lợi ích nào .
Như vậy khẳng định về tác dụng của hydroxychloroquine đối với COVID-19 vẫn còn bỏ ngỏ, nó chưa thực sự được kiểm nghiệm quy mô đủ để đưa ra kết luận tổng quát nhất. Và với sự ủng hộ, tin tưởng vào hydroxychloroquine của ông Trump, liệu ông và phu nhân có sử dụng loại thuốc ông đã khuyến nghị trong thời gian này hay không? Nếu nó thực sự có tác dụng, đây sẽ là một bước ngoặt lớn trong cuộc đua vào chức tổng thống Mỹ. Nếu không, nó cũng không ảnh hưởng lớn, bởi nó đã bị bác bỏ và chính trị hóa theo hướng bất lợi cho ông Trump từ trước đó rồi.