Bùi Văn Phú
Hai tuần sau ngày tổng tuyển cử 3/11, việc đếm phiếu đã gần hoàn tất. Tuy chưa chính thức nhưng cựu Phó Tổng thống Joe Biden coi như thắng cử với 79 triệu phiếu phổ thông và 306 phiếu cử tri đoàn, Tổng thống Donald Trump được 73.3 triệu phiếu và 232 phiếu cử tri đoàn.
Đã và đang có khiếu kiện tại một số tiểu bang từ phía thua cuộc về cách cử tri bỏ phiếu, thời hạn nhận phiếu và cách đếm phiếu, nhưng không hy vọng kết quả sẽ đảo ngược.
Tuy Đảng Dân chủ giành được chiến thắng để làm chủ Bạch Ốc trong bốn năm tới và tại Hạ viện vẫn nắm đa số nhưng không còn cao như trước vì mất 5 ghế về tay Cộng hoà. Thượng viên hiện có kết quả 50 Cộng hoà và 48 Dân chủ, hai ghế còn lại từ tiểu bang Georgia sẽ bầu vòng hai vào ngày 5/1.
Tại Hạ viện, kết quả mới nhất là 219 Dân chủ và 204 Cộng hoà. Ba trong 5 ghế được chuyển từ Dân chủ sang Cộng hoà là từ California nơi có đông người Việt sinh sống.
Khi làn sóng xanh quét qua chính trường Mỹ trong bầu cử 2018, Cộng hoà mất đa số tại Hạ viện và Quận Cam, thành trì của Cộng hoà ở California, cũng nhuộm mầu xanh khi các dân biểu cộng hoà đương nhiệm bị đánh bại.
Hôm 3/11 Cộng hoà đã lấy lại được Đơn vị 39 với dân biểu dân chủ đương nhiệm Gil Cisneros thua phiếu ứng viên cộng hoà gốc Hàn quốc là bà Young Kim. Đơn vị 48 với ứng viên cộng hoà Michelle Steel, cũng gốc Hàn quốc, đánh bại dân biểu dân chủ đương nhiệm Hardy Ronda.
Đơn vị 21 ở miền trung California là vùng nông nghiệp, ứng viên Cộng hoà David Valadao đánh bại dân biểu dân chủ đương nhiệm TJ Cox.
Riêng trong cộng đồng người Việt, cử tri gốc Việt tại nhiều tiểu bang cũng rất quan tâm bầu cử năm nay, từ tranh cử đến vận động cho hai liên danh của Donald Trump và Joe Biden.
Quan điểm chính trị của người Mỹ gốc Việt, theo thăm dò do AAPI và AAJC đưa ra vào cuối hè liên quan đến bầu chọn tổng thống thì 48% ủng hộ Trump, 36% Biden.
Trước ngày bầu cử 3/11, khảo sát của America’s Voice cho thấy người Việt có 61% ủng hộ Biden và 36% ủng hộ Trump. Người Việt ủng hộ Trump cao thứ nhì, sau người gốc Philippines với 38%, trong các sắc dân châu Á. Các sắc dân Hoa, Ấn, Nhật, Hàn ủng hộ Biden ở mức 70% hay cao hơn.
Sau bầu cử, ngày 13/11 Asian American Legal Defense and Education Fund đưa ra kết quả thăm dò những người đã bỏ phiếu thì người Mỹ gốc Việt có 57% chọn Donald Trump và 41% chọn Joe Biden.
Dù các thăm dò đưa ra những kết quả khác nhau, kỳ bầu chọn vừa qua hầu hết ứng viên gốc Việt vào lập pháp tiểu bang tái thắng cử đều là người của Đảng Dân chủ.
Địa hạt 7 Florida, dân biểu Quốc hội Mỹ Stephanie Murphy (Đặng Thị Ngọc Dung) tái đắc cử thêm một nhiệm kỳ nữa.
 |
| H01: Dân biểu Quốc hội Hoa Kỳ Stephanie Murphy |
Bee Nguyễn tái tranh cử dân biểu tiểu bang Georgia và không có đối thủ.
Massachusetts có Trâm Nguyễn, Washington có Thái Mỹ Linh, Texas có Hubert Võ, Nevada có Rochelle Nguyễn đều tái đắc cử và là người Đảng Dân Chủ.
 |
| H02: Dân biểu tiểu bang Massachusetts Trâm Nguyễn |
 |
| H03: Dân biểu tiểu bang Texas Hubert Võ |
 |
| H04: Dân biểu tiểu bang Nevada Rochelle Nguyễn |
Tiểu bang Virginia có Kathy Trần và Washington có Thượng Nghị sĩ Joe Nguyễn là những dân cử đương nhiệm không tranh cử kỳ này cũng thuộc Đảng Dân chủ.
Về phía Cộng hoà, ở Massachusetts có Thượng Nghị sĩ tiểu bang Dean Trần là dân cử cộng hoà gốc Việt trong chính trường từ năm 2017. Ông tái tranh cử và thua trong bầu cử vừa qua.
 |
| H05: Dân biểu tiểu bang California Janet Nguyễn |
Quận Cam, ở miền nam California, Janet Nguyễn của Đảng Cộng hoà thắng Diedre Nguyễn của Đảng Dân chủ để đại diện cho Địa hạt 72 trong Hạ viện Tiểu bang. Janet Nguyễn trước đây từng là thượng nghị sĩ tiểu bang và thất bại trong kỳ tái tranh cử hai năm trước.
Bà sẽ thay Dân biểu Tyer Diệp ở Hạ viện California. Ông Diệp mới vào lập pháp hai năm trước, nhưng thua bà Janet trong bầu cử sơ bộ hôm tháng Ba.
Hai thành phố có đông người Việt ở Quận Cam là Westminster và Garden Grove. Trong số 30 ứng viên gốc Việt trong vùng, có thành công lẫn thất bại.
Kimberly Hồ tái đắc cử nghị viên Westminster Khu vực 3, sau khi thành phố có thay đổi về cách bầu chọn nghị viên.
Khu vực 2 của Westminster có ba người tranh ghế nghị viên, hai người Việt là Nam Quan Nguyễn và Trung Tạ và đã thua ứng viên Carlos Manzo.
Tại thành phố này, với 91 nghìn cư dân và mật độ gốc Việt gần 50%, cao nhất tại Hoa Kỳ, 77% cử tri cũng thông qua luật giới hạn nhiệm kỳ của dân cử thành phố, là nghị viên hay thị trưởng, thời gian trong chính trường tổng cộng tối đa chỉ được 3 nhiệm kỳ, tức 12 năm. Westminster tương lai sẽ có nhiều sôi nổi trong mùa bầu cử.
Bên Garden Grove, dân số 171 nghìn với khoảng 40% gốc Việt, Nghị viên Kim Bernice Nguyễn tái tranh chức nghị viên và đắc cử. Trong khi Nghị viên Phát Bùi tranh chức thị trưởng và Julie Diệp tranh chức nghị viên không thành công.
Hiện nay số dân cử gốc Việt các cấp tập trung đông nhất là ở hai thành phố Westminster và Garden Grove.
Thủ phủ của Quận Cam là thành phố Santa Ana lần đầu tiên sẽ có một người Việt trong hội đồng thành phố là cô Phan Việt Thái, một luật sư, thắng cử trong Khu vực 1. Cô Thái, 32 tuổi, được sinh ra trong một trại tị nạn ở Thái Lan.
Tại cấp quận hạt, giám sát viên đương nhiệm Andrew Đỗ tái thắng cử qua một mùa vận động gặp nhiều khó khăn, đạt 51.8% số phiếu so với đối thủ Sergio Contreras 48.2%.
Fountain Valley cũng có người Việt tranh cử vào hội đồng thành phố. Trong 7 ứng cử viên đã có 4 người Việt. Cử tri chọn hai. Kết quả Ted Bùi về nhì và sẽ là nghị viên của thành phố này. Ngạc nhiên nhất là ứng cử viên Mai Khanh Trần, bác sĩ, từng ứng cử dân biểu liên bang năm 2018 nhưng bà chỉ đạt hạng tư trong số 7 ứng cử viên.
Một số ứng cử viên gốc Việt cũng trúng cử vào hội đồng giáo dục hay uỷ ban tiện ích công cộng về vệ sinh, thuỷ cục địa phương.
Trên Thung lũng Hoa Vàng, kết quả bầu cử là tin không vui cho cộng đồng ở San Jose khi Nghị viên Lân Diệp đại diện Khu vực 4 thất cử.
Như thế không còn người gốc Việt trong nghị trường San Jose, nơi từ năm 2005 có cô Madison Nguyễn là dân cử gốc Việt đầu tiên và có lúc đã có hai người gốc Việt trong hội đồng thành phố, tuy dân gốc Việt chỉ chiếm gần 10%.
Thành phố San Jose từng có các nghị viên Madison Nguyễn, Mạnh Nguyễn, Tâm Nguyễn và Lân Diệp.
Với gần một triệu dân, San Jose là thành phố có đông người Việt nhất tại Hoa Kỳ. Không còn người Việt trong nghị trường, đây là một thất bại chính trị lớn cho cộng đồng người Việt trong khu vực.
Bên cạnh San Jose là thành phố nhỏ Milpitas, dân số 80 nghìn, kết quả bầu cử có những tin vui hơn. Thị trưởng Richard Trần tái tranh cử và thắng vẻ vang. Hội đồng thành phố có nghị viên trẻ Anthony Phan tái đắc cử.
Vài người Việt khác từ vùng San Jose đạt thành công tranh cử vào hội đồng giáo dục địa phương. Bryan Đỗ vào East Side Union High School District, Khoa Nguyễn tái trúng cử vào Berryessa Union School District và Scott Hưng Phạm vào Alum Rock Unified School District.
Bầu cử 3/11 vừa qua là một kỳ bầu cử sôi nổi tuy có nhiều giới hạn vì dịch Covid-19. Con số cử tri tham gia bầu phiếu đạt kỷ lục, tổng cộng 154 triệu, so với năm 2016 là 135 triệu.
Vì Covid-19 nên hầu hết các tiểu bang cho phép cử tri bầu bằng thư nên con số cử tri tham gia bỏ phiếu tăng 19 triệu so với 2016, là điều có lợi cho Đảng Dân chủ. Nhiều ứng viên Dân chủ gốc Việt đã chiến thắng vẻ vang tại nhiều tiểu bang.
Nhưng không phải là một chiến thắng lớn (landslide) cho Đảng Dân chủ. Kết quả 306 phiếu cử tri đoàn cho Biden và 232 cho Trump, cũng giống như Trump đã bất ngờ đạt được số phiếu cử tri đoàn như thế bốn năm trước.
Tới nay Tổng thống Donald Trump và nhiều người ủng hộ Đảng Cộng hoà vẫn không muốn công nhận kết quả bầu cử, chính trị Hoa Kỳ sẽ tiếp tục sôi nổi từ nghị trường xuống đường phố trong hai năm trước mặt, bốn năm sắp tới.
Bốn năm trước, tháng 11 sau bầu cử cũng sôi động làn sóng chống đối. Tình hình năm nay dường như đang lập lại, nhưng có nguy cơ gây khủng hoảng cao hơn.