Luật An toàn hàng hải sửa đổi của Trung Quốc vừa có hiệu lực từ hôm qua đã dấy lên một làn sóng phản ứng dữ dội, không chỉ với các nước đang tranh chấp với Trung Quốc mà cả cộng đồng quốc tế cũng lên án.
PLO đưa tin, theo luật mới này, Cơ quan an toàn hàng hải Trung Quốc có quyền yêu cầu tàu nước ngoài vào vùng biển mà Bắc Kinh tự cho là của mình phải báo cáo thông tin về tàu và hàng hóa cho các cơ quan quản lý Trung Quốc.
Trao đổi với báo chí trong nước về vấn đề này, TS Ngô Hữu Phước, ĐH Kinh tế – Luật, ĐH Quốc gia TP.HCM nhận xét, Trung Quốc là thành viên của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 nhưng cường quốc này đã không gương mẫu tôn trọng, tuân thủ thực thi luật pháp quốc tế.
Theo TS Phước, Điều 54 của luật này nhắm vào các tàu thuyền có quốc tịch nước ngoài, gồm tàu lặn, tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân, tàu chở chất phóng xạ hoặc các chất độc hại khác, các tàu khác có thể gây nguy hiểm cho an toàn giao thông hàng hải của Trung Quốc.
Theo đó, nếu các loại tàu nói trên “ra vào lãnh hải”, tức là để thực hiện các hoạt động trong lãnh hải của Trung Quốc thì phải báo cáo cho cơ quan quản lý an toàn hàng hải của Trung Quốc. Nếu tàu chỉ “đi qua lãnh hải”, tức là thực hiện quyền “đi qua không gây hại” thì không có nghĩa vụ phải “báo cáo” với cơ quan quản lý an toàn hàng hải Trung Quốc. Tuy nhiên, khi “đi qua lãnh hải” của Trung Quốc thì các tàu đó phải có các chứng chỉ liên quan, phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phải tuân thủ pháp luật, quy định hành chính và quy tắc khác của Trung Quốc cũng như chấp nhận các hướng dẫn và giám sát về an toàn hàng hải.
Nếu yêu sách Biển Đông của Trung Quốc, cụ thể là việc xác định đâu là vùng lãnh hải của Trung Quốc phù hợp với UNCLOS thì các quy định vừa nêu là phù hợp với Điều 23 của UNCLOS quy định và các nước phải ủng hộ. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại nhất đối với Việt Nam cũng như các quốc gia trong khu vực và thế giới chính là cái Trung Quốc gọi là vùng “lãnh hải” thực tế không phù hợp luật pháp quốc tế.
Cụ thể, theo Tuyên bố về lãnh hải năm 1958, TQ khẳng định: Bề rộng lãnh hải của TQ là 12 hải lý. Ðiều lệ này áp dụng cho toàn lãnh thổ Trung Quốc mà nước này xác định là gồm phần đất TQ trên đất liền và các hải đảo ngoài khơi.
Tuyên bố nói trên đã được luật hóa tại Luật Lãnh hải và vùng tiếp giáp năm 1992 của Trung Quốc. Theo đó, Điều 2 của luật này định nghĩa “vùng lãnh hải” là vùng nước nằm tiếp giáp với lãnh thổ TQ. Phần lãnh thổ được Trung Quốc đơn phương xác định cũng bao gồm đất liền và các đảo ngoài khơi xa, Đài Loan và các quần đảo Điếu Ngư, Bành Hồ, Đông Sa, Tây Sa (Hoàng Sa của Việt Nam), Nam Sa (Trường Sa của Việt Nam) như trong tuyên bố năm 1958.
Như vậy, về phương diện pháp lý quốc tế, với cách hiểu và xác định lãnh thổ nói chung và lãnh hải nói riêng một cách mơ hồ và phi pháp của Trung Quốc theo Tuyên bố 1958 và Luật Lãnh hải 1992 của nước họ, Bắc Kinh đã xâm phạm chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
TS Phước nhấn mạnh Việt Nam phải kiên quyết phản đối việc Trung Quốc áp dụng Luật An toàn hàng hải trên các vùng biển của hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Luật này là phi lý, là vi phạm chủ quyền quốc gia của Việt Nam và trái với luật pháp quốc tế.
Mỹ chỉ trích luật an toàn giao thông hàng hải Trung Quốc
Theo VnExpress dẫn tin từ SCMP cho hay, Lầu Năm Góc chỉ trích việc Trung Quốc yêu cầu tàu nước ngoài khai báo ở Biển Đông, nói rằng động thái này “đe dọa tự do hàng hải”.
“Mỹ kiên định với lập trường rằng bất kỳ luật hay quy định hàng hải quốc gia nào cũng không được vi phạm quyền tự do hàng hải, hàng không mà tất cả các nước được hưởng theo luật quốc tế”, John Supple, phát ngôn viên Lầu Năm Góc, hôm 1/9 nói về quy định hàng hải mới của Trung Quốc.
“Các tuyên bố chủ quyền biển phi pháp, trong đó có ở Biển Đông, đe dọa nghiêm trọng đến các quyền tự do trên biển, bao gồm quyền tự do hàng hải và hàng không, tự do thương mại và thương mại hợp pháp không bị cản trở, quyền và lợi ích của các nước ở Biển Đông cũng như các quốc gia ven biển khác”, Supple nhấn mạnh.
Theo UNCLOS, tàu thuyền của tất cả các quốc gia đều được hưởng quyền đi qua vô hại trong lãnh hải mà không làm phương hại đến hòa bình, trật tự hay an ninh của quốc gia ven biển. Các quốc gia ven biển không được quyền cản trở việc đi qua không gây hại của tàu thuyền nước ngoài, không được phép yêu cầu tàu thuyền nước ngoài đi qua lãnh hải của mình phải xin phép hoặc thông báo trước.
Trung Quốc ngang nhiên tuyên bố nhiều khu vực rộng lớn ở Biển Đông là “lãnh hải” của mình, bất chấp quy định của luật pháp quốc tế và phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực, bác bỏ yêu sách “đường 9 đoạn” nước này đơn phương vẽ ra trên Biển Đông.
Quốc gia này gần đây cũng thông qua luật hải cảnh mới, cho phép lực lượng này nổ súng vào tàu thuyền nước ngoài để “ngăn chặn mối đe dọa”. Luật hải cảnh này được các chuyên gia ví như “bom hẹn giờ”, có thể làm gia tăng căng thẳng ở khu vực.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price từ chối cho biết liệu chính phủ Trung Quốc có trao đổi trực tiếp với Mỹ về luật mới hay không. Tuy nhiên, ông khẳng định Mỹ đã nói rõ quan điểm với Bắc Kinh rằng yêu sách lãnh thổ quá mức của họ là bất hợp pháp.
“Chúng tôi không ngần ngại phản đối và đã cùng với các đối tác và đồng minh chống lại các yêu sách hàng hải bất hợp pháp, quá mức”, Price nói. “Chúng tôi sẽ tiếp tục làm như thế”.
“Trung Quốc đang thử phản ứng của cộng đồng quốc tế về luật mới”, ông Raul Pedrozo, giáo sư về luật xung đột vũ trang kiêm giáo sư luật quốc tế Đại học Chiến tranh Hải quân Mỹ nói.