Ngày 22/9/2021, Đài Loan đã chính thức nộp đơn xin gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), chỉ chưa đầy một tuần sau khi Trung Quốc có động thái tương tự. Nhật Bản ngay lập tức ‘hoan nghênh’ nỗ lực của Đài Loan trong khi Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc dán nhãn hành động này là ‘gây rắc rối’.
CPTPP được ký kết vào năm 2018 tại thành phố Santiago, Chile. Hiệp định này giúp xóa bỏ 95% thuế quan giữa 11 nước thành viên với tổng cộng 495 triệu dân, đóng góp 13,5% GDP toàn cầu với tổng kim ngạch thương mại hơn 10.000 tỷ USD.
Trước đó vào ngày 01/02/2021, Vương quốc Anh đã nộp đơn xin gia nhập CPTTT nhằm tăng cường liên kết thương mại với khu vực này hậu Brexit, và đến đầu tháng 6, quá trình đàm phán mới bắt đầu.
Sau Anh, đến lượt Trung Quốc cũng gửi đơn gia nhập đến New Zealand vào ngày 16/09/2021. Hiện tại, New Zealand là quốc gia có nhiệm vụ xử lý các công việc hành chính liên quan đến CPTPP, trong đó có việc tiếp nhận các đơn xin gia nhập.
Tiếp đến, Ủy ban CPTPP – cơ quan ra quyết định hiện do Nhật Bản giữ chức chủ tịch – sẽ quyết định có kích hoạt quá trình đàm phán kết nạp thành viên mới hay không.
Để trở thành thành viên mới, Anh, Trung Quốc, và Đài Loan bắt buộc phải nhận được sự đồng ý của tất cả thành viên CPTPP, hiện gồm: Canada, Úc, Brunei, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, và Việt Nam.
Ông John Deng, trưởng đoàn đàm phán Đài Loan, thừa nhận rằng nguyên tắc đồng thuận trên sẽ tạo “rủi ro” cho phía Đài Loan nếu Trung Quốc được đồng ý gia nhập trước. Ông nói: “Trung Quốc đã và đang cản trở sự hiện diện quốc tế của Đài Loan. Nếu Trung Quốc được gia nhập trước, họ chắc chắn sẽ ngăn chặn sự tham gia của Đài Loan. Đó là một thực tế rất rõ ràng”, theo Nikkei Asia.
Reuters đưa tin, Đài Loan đã sớm có ý định xin gia nhập CPTPP và đã thảo luận một cách không chính thức với các thành viên của hiệp định.
Đài Loan hiện đã có các thỏa thuận thương mại tự do với New Zealand và Singapore (2 trong tổng số 11 thành viên). Nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn coi đây là mục tiêu chính trong nhiệm kỳ cuối của mình.
“Đơn xin gia nhập CPTPP của Đài Loan chủ yếu là vì lợi ích của đất nước, lợi ích của các công ty, và phù hợp với kế hoạch kinh tế dài hạn của Đài Loan. Nó không liên quan gì đến mục tiêu của nước khác, và cũng không liên quan đến bất kỳ nhận xét nào từ phía Trung Quốc”, ông John Deng cho biết thêm.
Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Toshimitsu Motegi cho biết đất nước của ông “hoan nghênh” bước đi của Đài Loan. “Đài Loan chia sẻ các giá trị cơ bản của tự do, dân chủ, nhân quyền, pháp quyền, và là một đối tác kinh tế cực kỳ quan trọng”, ông Motegi đã phát biểu như vậy tại một cuộc họp báo trực tuyến ở Mỹ vào tối thứ Tư ngày 22/09.
Trong những bình luận trước đó về đơn xin của Trung Quốc, ông Motegi nói rằng cần phải xác định chắc chắn liệu nước này có thể đáp ứng các tiêu chuẩn cao của CPTPP hay không.
Đài Loan đã bị loại khỏi nhiều cơ quan quốc tế vì Trung Quốc tuyên bố đây là một tỉnh của nước này, chứ không phải là một quốc gia riêng biệt.
Mặc dù vậy, Đài Loan hiện đang là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC).
Đài Loan đã nộp đơn xin gia nhập CPTPP bằng tên sử dụng trong đàm phán gia nhập WTO là “Vùng lãnh thổ thuế quan riêng biệt Đài Loan – Bành Hồ – Kim Môn – Mã Tổ”.
Chi Anh