Mỹ không muốn Trung Quốc phô trương thế mạnh
–Minh Anh–
Những đường đua trượt tuyết đang biến thành một mặt trận cạnh tranh mới giữa Mỹ và Trung Quốc. Ngày 06/12/2021, chính quyền Biden đã quyết định « tẩy chay ngoại giao » Thế Vận Hội Mùa Đông lần thứ 24 diễn ra ở Bắc Kinh vào tháng 02/2022.
Hoa Kỳ sẽ không cử một đại diện ngoại giao nào đến tham dự sự kiện. Nhà Trắng giải thích vì các lý do vi phạm nhân quyền, hành động diệt chủng nhắm vào sắc tộc thiểu số người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi ở Tân Cương. Theo giới quan sát, với quyết định này, Hoa Kỳ tìm cách cản trở Trung Quốc « phô trương sức mạnh ».
Quyết định tẩy chay của Mỹ, ngay lập tức đã bị Trung Quốc phản ứng mạnh mẽ. Bắc Kinh cáo buộc Washington vi phạm điều khoản 50 của Ủy ban Olympic Quốc tế liên quan đến tính trung lập về chính trị của Thế Vận Hội, đồng thời cho rằng những cáo buộc của Hoa Kỳ là những lời « dối trá thế kỷ ». Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên không ngần ngại dọa rằng « Hoa Kỳ sẽ trả giá cho những hành vi sai lầm ».
Nhà nghiên cứu địa chính trị Jean-Baptiste Guégan, trên đài Franceinfo nhận định, quyết định tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh của Mỹ là để ngăn cản một tham vọng lớn của Trung Quốc : Đó là, nếu năm 2008 đánh dấu sự trở lại của Trung Quốc, thì năm 2022 sắp tới phải trao cho Trung Quốc vị trí hàng đầu, trên cả nước Mỹ.
« Thế Vận Hội Mùa Đông, trong sự tiếp nối với Thế Vận Hội Mùa Hè Bắc Kinh 2008, được dùng để chứng tỏ vị trí của Trung Quốc trên trường quốc tế. Bắc Kinh sử dụng những kỳ đại hội thể thao này nhằm chứng tỏ sức mạnh, rằng Trung Quốc có khả năng tiếp đón những sự kiện lớn, đồng thời có khả năng cho thấy nước này thống trị về mặt thể thao. Hoa Kỳ chỉ muốn cản trở điều đó, khi biến vấn đề nhân quyền và Tân Cương thành ưu tiên trong lịch trình truyền thông ».
Giới chuyên gia lưu ý, nếu như quyết định tẩy chay ngoại giao được cho là « một tín hiệu mạnh mẽ » thì « biện pháp này vẫn chỉ mang tính biểu tượng ». Đây là một phiên bản nhẹ, một giải pháp thay thế cho sự « tẩy chay toàn diện » như những gì tổng thống Jimmy Carter từng làm hồi năm 1980 đối với Thế Vận Hội Matxcơva, để rồi bốn năm sau bị Liên Xô đáp trả không cử đại diện và phái đoàn thể thao đến dự Olympic Los Angeles năm 1984.
Nhưng chuyên gia về chính trị thể thao người Đức Jürgen Mittag, trả lời kênh truyền hình quốc tế Đức DW cho rằng dù mang tính biểu tượng, biện pháp này cũng có thể có hiệu quả hơn nếu như nhiều chính phủ cùng tham gia, đặc biệt trong trường hợp nước bị nhắm đến là Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên ông cũng cảnh báo, « Trung Quốc có một tầm quan trọng chính trị thế giới, là một cường quốc thế giới. »
Bởi vì, hành động này cũng thể dẫn đến việc hứng lấy những đòn trả đũa nghiêm khắc từ Bắc Kinh, theo như nhận định của ông Tanguy Struye, giáo sư ngành Quan Hệ Quốc tế, trường đại học Công Giáo Louvain, Bỉ với tờ l’Echo. « Những biện pháp đối với Trung Quốc cho đến giờ vẫn chỉ mang nhiều tính tượng trưng bởi vì phương Tây đã bị trói chặt vào nền kinh tế Trung Quốc, do đã không có được những quyết định cần thiết đúng lúc để giải phóng khỏi sự lệ thuộc đó, như lẽ ra họ có thể làm được trong kỳ đại dịch ».
Câu hỏi đặt ra tiếp theo là liệu Liên Hiệp Châu Âu có nên theo Mỹ hay không ? Nếu như cuộc khủng hoảng lần này là một chương mới trong cuộc đọ sức giữa hai siêu cường thế giới để áp đặt mô hình quản trị của mình, giữa một bên là Dân Chủ và bên kia là Chuyên Chế, thì Liên Hiệp Châu Âu một lần nữa lại bị Mỹ đưa vào thế khó xử, phải chọn phe. Nếu đi theo dưới trướng của Mỹ, phạm vi hành động của Liên Hiệp Châu Âu sẽ bị thu hẹp trong việc bảo vệ các lợi ích của mình, đồng thời có nhiều nguy cơ hứng lấy những đòn trả đũa từ Trung Quốc.
Trong kịch bản Liên Hiệp Châu Âu từ chối tẩy chay, hệ quả chính trị cho khối không phải là nhỏ như cảnh báo của nhà địa chính trị học Cyrille Bret trên trang mạng Les Echos. Nhiều rủi ro cho thấy khối này bị chia rẽ do việc có sự cạnh tranh giữa các nước thành viên trong thể thao cũng như thương mại, kể cả mức độ đi theo Hoa Kỳ. « Đồng minh không chung thủy, hoài nghi hay chia rẽ, danh tiếng của Liên Hiệp một lần nữa bị thách thức trong một quyết định mà không do chính họ đưa ra ».
Nhà địa chính trị người Pháp này kết luận, trong mọi trường hợp, Liên Hiệp Châu Âu đều bị đóng vai « phản diện ». Thiếu tự chủ về chính sách đối ngoại, Liên Hiệp Châu Âu đành phải học cách « trượt tuyết ngoài đường đua » trong cuộc cạnh tranh « quyền lực mềm » thể thao này !
Tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh: Thành công tùy thuộc vào số nước theo gương Mỹ
Trọng Nghĩa
Ngay sau khi Hoa Kỳ thông báo quyết định tẩy chay Thế Vận Hội Mùa Đông Bắc Kinh 2022 về mặt ngoại giao, Úc là nước đầu tiên vào hôm 08/12/2021, cho biết sẽ có hành động tương tự. Giới quan sát dự kiến là trong những ngày sắp tới đây, sẽ có thêm nhiều đồng minh của Mỹ tham gia phong trào. Câu hỏi đặt ra là số nước tẩy chay sẽ là bao nhiêu, vì thành công của việc này được cho là tùy thuộc rất nhiều vào số lượng các quốc gia theo gương Mỹ.
Khi quyết định tẩy chay Olympic Bắc Kinh 2022, Mỹ muốn nêu bật tình trạng vi phạm nhân quyền nghiêm trọng tại Trung Quốc, nhất là nạn “diệt chủng và các tội ác chống nhân loại đang diễn ra tại vùng Tân Cương” nhắm vào người Duy Ngô Nhĩ.
Mục tiêu của hành động tẩy chay này là đánh động công luận trong nước và ngoài nước, thu hút sự chú ý của giới lãnh đạo các quốc gia khác đến tình trạng nhân quyền tại Trung Quốc.
Số nước tham gia tẩy chay: Một thước đo thành công
Đối với giới phân tích, thước đo thành công của một quyết định tẩy chay trước hết là sức thu hút của hành động đó đối với số đông. Để có tác động đáng kể, việc tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh phải được đông đảo các nước tiến hành.
Trên hệ thống truyền hình Pháp France-Télévision vào hôm qua, 07/12, bà Carole Gomez, chuyên gia địa chính trị đồng thời là giám đốc nghiên cứu tại Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược Pháp IRIS, đã nhấn mạnh: “Nếu bạn là người duy nhất vắng mặt tại sự kiện, thay vì thu hút sự chú ý và vạch trần một điều gì đó, chính bạn sẽ lâm vào tình trạng bị tẩy chay và gạt ra bên lề”.
Hiệu quả của một hành động tẩy chay cũng tùy thuộc vào phản ứng của quốc gia bị nhắm tới. Trong trường hợp của Trung Quốc, chuyên gia Gomez cho rằng: “Việc Bắc Kinh tuyên bố trả đũa có thể khiến nhiều các quốc gia khác không theo gương tẩy chay của Mỹ”, nhất là khi Trung Quốc, do trọng lượng kinh tế ngày càng tăng, vẫn là đối tác thương mại chính của nhiều nước.
Có lẽ chính vì những lời đe dọa trả đũa đó của Bắc Kinh mà quyết định tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh mà Washington loan báo chưa gây ra được một làn sóng hưởng ứng từ phía các quốc gia khác, kể cả tại các nước đồng minh thân thiết của Hoa Kỳ. Hầu hết đều duy trì một thái độ thận trọng trước khi đưa ra quyết định dứt khoát.
Úc và New Zealand đều “tẩy chay“, nhưng với lý do khác nhau
Ngay sau khi Mỹ loan báo quyết định tẩy chay, Úc và New Zealand là hai nước đầu tiên cho biết quyết định sẽ tẩy chay hay sẽ không cử quan chức chính phủ đi dự Thế Vận Hội Bắc Kinh. Khả năng Canada hay Anh Quốc tẩy chay cũng đã được gợi lên.
Theo hãng tin Anh Reuters, vào sáng nay 08/12, thủ tướng Úc Scott Morrison đã thông báo rằng các quan chức Úc sẽ không đến dự Olympic mùa đông tại Bắc Kinh, và những quan ngại về nhân quyền là một trong các yếu tố được Canberra cân nhắc để đưa ra quyết định tẩy chay ngoại giao Thế Vận Hội Bắc Kinh.
Theo thủ tướng Úc, quyết định của Canberra không có gì là đáng ngạc nhiên căn cứ vào quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh càng lúc càng xấu đi trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, tương tự như trường hợp của Hoa Kỳ, các vận động viên Úc vẫn sẽ đến tranh tài tại Trung Quốc.
Nếu Úc nói rõ lý do tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh về mặt ngoại giao là vấn đề nhân quyền, thì New Zealand, ngay hôm 07/12, lại kín đáo hơn, loan báo việc nước này sẽ không cử đại diện ngoại giao cấp bộ đến Olympic Bắc Kinh 2022, nhưng nhấn mạnh rằng quyết định đó “chủ yếu là do dịch Covid-19”, chứ không liên quan gì đến thông báo của Mỹ, cho dù Wellington cũng từng bày tỏ thái độ quan ngại về tình trạng nhân quyền tại Trung Quốc.
Theo Reuters, phó thủ tướng New Zealand Grant Robertson còn cho biết thêm là quyết định không cử quan chức chính phủ đi dự Thế Vận Hội Bắc Kinh đã được thông báo cho phía Trung Quốc ngay từ tháng 10 vừa qua.
Canada sẽ theo gương Mỹ, Anh Quốc còn dè dặt
Hai quốc gia khác được cho là sẽ theo gương Mỹ trong vấn đề tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh là Canada và Anh Quốc, nhưng với mức độ khác nhau.
Theo báo chí Canada, đại sứ Mỹ tại Ottawa vào hôm qua tỏ ý tin tưởng là Canada sẽ hành động như Mỹ trong vấn đề này. Bản thân thủ tướng Canada Justin Trudeau, hôm 18/11 vừa qua từng tuyên bố là nước ông đang cân nhắc khả năng vừa để cho các vận động viên tham gia thi đấu, vừa biểu thị thái độ quan ngại trước các hành vi của chính quyền Trung Quốc”, một kịch bản hoàn toàn khớp với chủ trương tẩy chay ngoại giao của Mỹ.
Về phần mình, Anh Quốc có vẻ thận trọng hơn. Theo nhật báo Anh The Telegraph số ra hôm nay, 08/12, Luân Đôn đang xem xét khả năng cử quan chức cấp thấp tham dự Thế Vận Hội Bắc Kinh, tức là để đại sứ Anh tại Bắc Kinh đi dự, không đưa quan chức cấp cao đến nơi. Một phương án như vậy sẽ không phải là một cuộc tẩy chay ngoại giao hoàn toàn, cho dù một lệnh cấm hoàn toàn đối với các bộ trưởng và đại diện ngoại giao Anh tại Thế Vận Hội Mùa Đông Bắc Kinh vẫn có khả năng được quyết định.
Theo tin giờ chót, trưa 08/12, thủ tướng Anh Boris Johnson tuyên bố trước Nghị Viện là Luân Đôn sẽ tẩy chay ngoại giao Thế Vận Hội Mùa Đông Bắc Kinh 2022.
Riêng đối với Liên Hiệp Châu Âu, quyết định tẩy chay hay không có vẻ đặc biệt phức tạp, nhất là đối với các quốc gia châu Âu có liên hệ trực tiếp với Thế Vận Hội.
Pháp: Sẽ “phối hợp” với Liên Hiệp Châu Âu
Ngay sau thông báo của Mỹ về việc tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh 2022, mọi con mắt đều đổ dồn vào Pháp, đầu tầu của Liên Hiệp Châu Âu và là nước sẽ tổ chức Thế Vận Hội Paris 2024. Cùng được quan tâm là Ý, nước đăng cai Olympic Mùa Đông 2026.
Trong trường hợp của Pháp, tổng thống Macron sẽ bị ràng buộc vì phải tránh không cho Thế Vận Hội Paris 2024 lâm vào tình trạng bị Trung Quốc tẩy chay để trả đũa vụ Pháp tẩy chay Olympic Bắc Kinh.
Trong bối cảnh đó, theo hãng tin Pháp AFP, vào hôm qua, điện Elysée tức phủ tổng thống Pháp, cho biết là ông Macron đã “ghi nhận kỹ lưỡng” việc Mỹ tẩy chay ngoại giao Thế Vận Hội Bắc Kinh và Pháp sẽ “phối hợp ở cấp độ châu Âu” về vấn đề này.
Ý: Sẽ không tẩy chay Olympic Bắc Kinh như Mỹ
Ý thì có phần rõ ràng hơn Pháp và Đức. Theo nhật báo Mỹ The New York Times, một quan chức chính phủ Ý vào hôm qua khẳng định là Roma sẽ không tham gia cuộc tẩy chay của Mỹ.
Quyết định này cũng dễ hiểu vì trong tư cách là nước tổ chức Thế Vận Hội Mùa Đông 2026, theo truyền thống Olympic, Ý phải cử sứ giả chính thức đến Bắc Kinh đã nhận biểu tượng Thế Vận mà nước đi trước bàn giao cho nước đi sau.
Về phần Đức thì chính phủ mới được cho là sẽ có đường lối cứng rắn hơn với Trung Quốc, ông Olaf Scholz, thủ tướng Đức tân nhiệm, vào hôm qua đã từ chối cho biết ý định của Berlin.
Ủy Ban Châu Âu: Không nên dùng Thế Vận Hội để tuyên truyền chính trị
Ở cấp độ Liên Hiệp Châu Âu, dù toàn khối vừa gia hạn thêm một năm lệnh trừng phạt các quan chức Trung Quốc dính líu đến các vụ đàn áp người Duy Ngô Nhĩ và những người Hồi giáo khác ở Tân Cương, và dù Nghị Viện Châu Âu, tháng 7 vừa qua, đã thông qua một nghị quyết không ràng buộc về việc kêu gọi các quan chức ngoại giao tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh, Ủy Ban Châu Âu đã có quan điểm không ủng hộ việc tẩy chay Thế Vận Hội Bắc Kinh.
Theo New York Times, vào hôm qua, cơ quan hành pháp của Liên Âu này đã ra thông cáo cho rằng châu Âu sẵn sàng đóng góp cho mục tiêu “truyền bá các giá trị tích cực và thúc đẩy tự do và nhân quyền ở cấp độ toàn cầu”, tuy nhiên những sự kiện như Thế Vận Hội “không nên được sử dụng để tuyên truyền chính trị”.