Petr Svab
Với việc Giao Thừa trôi qua, năm 2021 hiện là năm thứ hai được định nghĩa bởi đại dịch virus Trung Cộng và phản ứng của toàn cầu trước biến cố này. So với năm 2020, năm ngoái không chỉ có nhiều ca tử vong hơn mà còn phức tạp hơn. Các vấn đề như các biến thể của virus, khả năng kháng vaccine, và hiệu quả của vaccine đã trở thành những vấn đề nổi cộm.
Chích ngừa bắt buộc đã chuyển từ “thuyết âm mưu” thành chính sách chính thức chỉ trong vòng vài tháng. [Trong bối cảnh này], điều ngày càng trở nên nổi bật là các cuộc chiến pháp lý về các hạn chế của chính phủ đối với người dân, và các phương pháp tiếp cận của các tiểu bang khác nhau đang ngày càng có sự cách biệt.
Mặc dù năm 2021 bắt đầu với một làn sóng lớn các ca nhập viện liên quan đến COVID-19, nhưng cũng có một niềm hy vọng rằng đại dịch sẽ sớm kết thúc hoặc chí ít cũng giảm nhẹ dần. Chích ngừa được coi là tấm vé để quay trở lại cuộc sống bình thường, và ban đầu nó trông có vẻ là như vậy. Đến giữa tháng Sáu, khoảng 180 triệu người Mỹ đã chích ít nhất một liều trong những loại vaccine được chấp thuận và ngay cả các tiểu bang có cách tiếp cận độc tài nhất, chẳng hạn như New York, đã dỡ bỏ hầu hết các hạn chế của mình.
Delta
Tuy nhiên, giai đoạn dịch bệnh lắng xuống đã rất ngắn ngủi. Trong tháng Bảy, số ca nhiễm bắt đầu tăng vọt trở lại. Virus Trung Cộng đột biến thành một biến thể mới, được gọi tên là Delta, có vẻ ít gây tử vong hơn nhưng lại dễ lây lan hơn. Sự tiếp nhận đối với vaccine trở nên chậm lại và Delta dường như có phần kháng thuốc hơn. Giải pháp được các nhà chức trách đưa ra là chích thêm một mũi vaccine khác — một “mũi bổ sung”.
Virus cũng có dấu hiệu hoạt động theo mùa. Vào mùa đông, nó bùng phát liên tiếp ở phía đông bắc, nhưng không quá nhiều ở phía nam. Đến mùa hè, tình hình dường như lại đảo ngược.
Tháng Tám, Tổng thống Joe Biden, lúc đó bị bủa vây bởi những gì bị chỉ trích rộng rãi là một cuộc rút lui thất bại khỏi Afghanistan, đã thông báo về một thay đổi lớn trong chính sách — chích ngừa bắt buộc cho nhân viên cùng nhà thầu chính phủ, và thậm chí cả chủ lao động tư nhân có hơn 100 nhân viên. Chỉ vài tháng trước đó, chính phủ đã bác bỏ ý tưởng về chích ngừa bắt buộc. Bất kỳ gợi ý nào về việc chính phủ có thể buộc mọi người sử dụng loại vaccine mới, vẫn đang trong quá trình thử nghiệm lâm sàng dài hạn này, thậm chí còn bị một số người chế giễu là “thuyết âm mưu”.
Ngay sau thông báo của Tổng thống Biden, một số tiểu bang và địa phương thiên về Đảng Dân Chủ đã ban hành các quy định bắt buộc khác nhau của riêng họ, trong đó thành phố New York đã dẫn đầu nỗ lực này. Từng bước từng bước, New York đã bắt buộc nhân viên chính phủ, nhân viên trường tư thục, hầu hết người lao động trong nhà, và thậm chí cả những khách quen của các phòng tập thể dục, địa điểm giải trí, và nhà hàng phải chích ngừa. Để xem phim, tập thể dục, hoặc dùng bữa trong nhà, người dân New York giờ đây phải có bằng chứng về việc đã chích ngừa “đầy đủ”, mà hiện chưa bao gồm các mũi chích bổ sung cũng như giấy tờ tùy thân có ảnh. Thị trưởng sắp mãn nhiệm Bill de Blasio cũng bổ sung một quy định bắt buộc đối với tất cả các chủ lao động tư nhân và tiểu bang về việc yêu cầu chích vaccine cho tất cả nhân viên y tế.
Các thách thức pháp lý đối với các lệnh chích ngừa bắt buộc là một mớ hỗn độn của thất bại và phần nào chiến thắng. Thông thường, các tòa án sẽ chỉ chặn lệnh này để rồi sau đó lại cho phép nó có hiệu lực. Những thách thức đối với lệnh bắt buộc của Tổng thống Biden dành cho các chủ lao động tư nhân dự kiến sẽ được Tối cao Pháp viện xét xử.
Một hiện tượng khác liên quan đến Delta là sự gia tăng các ca bệnh nặng và thậm chí là tử vong ở trẻ em. Theo CDC, trong khi năm 2020 có khoảng 0.05% trong tổng số ca tử vong do COVID-19 là ở trẻ em, thì con số này đã tăng lên 0.1% vào năm 2021, gây ra tổng cộng 678 ca tử vong liên quan đến COVID-19. Để so sánh, cơ quan này đã ghi nhận 358 trường hợp trẻ em tử vong trong đại dịch cúm năm 2009-2010.
Omicron
Khi mùa đông đang dần cận kề, khoảng 50 triệu người dân Hoa Kỳ đã chích mũi bổ sung. Tuy nhiên, nếu điều đó mang lại cho họ cảm giác an toàn, thì nó sẽ chỉ có hiệu quả trong thời gian ngắn. Một biến thể mới có khả năng lây lan rộng, tên là Omicron đã xuất hiện từ Nam Phi. Có những dấu hiệu cho thấy rằng vaccine và miễn dịch tự nhiên có được nhờ bị bệnh trước đó, dù ở một mức độ thấp hơn, chỉ cung cấp khả năng đề kháng hạn chế trước Omicron. Mặt khác, biến thể này dường như có khả năng lây lan mạnh hơn, nhưng lại ít gây tử vong hơn Delta, với các báo cáo về các triệu chứng nhẹ hơn và ít gây tử vong hơn nhiều trên toàn thế giới.
Tuy nhiên, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh ước tính rằng Omicron đã chiếm khoảng một nửa số ca nhiễm COVID-19 trong tuần lễ kết thúc vào ngày 25/12. Đó là những dự báo được mô hình hóa, vì dữ liệu từ hệ thống giám sát biến thể của cơ quan này có độ trễ khoảng ba tuần.
Dù có phải là Omicron hay không, các ca nhập viện do COVID-19 đã tăng lên ở phía đông bắc. Thống đốc New York Kathy Hochul đã phản ứng bằng cách lại yêu cầu người dân đeo khẩu trang trong các cơ sở trong nhà, bất kể tình trạng chích ngừa.
Các tiểu bang do Đảng Cộng Hòa lãnh đạo nhìn chung đã đi theo hướng ngược lại, không chỉ từ chối áp đặt các lệnh bắt buộc, mà đôi khi thậm chí còn quy định những lệnh đó là bất hợp pháp [ở tiểu bang]. Florida đã đi xa đến mức cấm chính quyền địa phương và các học khu áp đặt các quy định bắt buộc về khẩu trang và vaccine đối với nhân viên hoặc trong các cơ sở của họ. Tiểu bang do Thống đốc Đảng Cộng Hòa Ron DeSantis lãnh đạo này cũng đã hạn chế việc các doanh nghiệp tư nhân áp đặt các yêu cầu về vaccine bằng cách đưa ra một số trường hợp được miễn trừ, bao gồm cả miễn trừ vì những lo ngại về sức khỏe và miễn trừ vì từng nhiễm bệnh trước đó. Cơ quan lập pháp Florida thậm chí còn trao quyền cho tiểu bang bỏ qua Cơ quan Quản lý Sức khỏe và An toàn Lao động (OSHA) của liên bang để thành lập cơ quan của riêng mình nhằm ngăn chặn lệnh bắt buộc chích ngừa của Tổng thống Biden, điều mà OSHA cần thực thi.
Cuộc chiến thông tin
Năm ngoái cũng được ghi dấu bởi một số tiết lộ liên quan đến những gì dường như là sự thiếu trung thực của một số chuyên gia và quan chức chính phủ.
Một loạt tài liệu được công bố theo yêu cầu của Đạo luật Tự do Thông tin cho thấy một nhóm chuyên gia, bao gồm cả người đứng đầu NIH Anthony Fauci, đã điều phối các nỗ lực để làm mất uy tín giả thuyết rằng virus ban đầu thoát ra từ một phòng thí nghiệm ở Vũ Hán, Trung Quốc. Trên thực tế, các bằng chứng dường như nghiêng về hướng đó. Nhưng ông Fauci và các cộng sự có động cơ cá nhân trong việc che giấu các bằng chứng đó vì họ tham gia vào việc cung cấp tài chính hoặc thực hiện các thí nghiệm “tăng chức năng” nguy hiểm trên các virus corona tại Viện Virus học Vũ Hán. Ông Fauci đã phủ nhận công khai trước Quốc hội về việc NIH của ông đã tài trợ cho loại hình nghiên cứu này, chỉ để [không lâu sau] một loạt bằng chứng cho thấy điều ngược lại ngày càng chồng chất.
Cuộc chiến thông tin xung quanh các phương pháp điều trị tiềm năng đã mở rộng vào năm ngoái. Ngoài hydroxychloroquine, một số bác sĩ cũng đã thử kê đơn thuốc chống ký sinh trùng ivermectin không theo hướng dẫn trên nhãn. Trong một vụ việc, người dẫn chương trình talkshow nổi tiếng Joe Rogan vừa được khen ngợi vừa bị bêu riếu vì đã dùng ivermectin khi thông báo rằng ông có kết quả xét nghiệm dương tính với virus. Sau đó, ông Rogan đã mời ông Sanja Gupta của CNN đến tham gia chương trình của mình và chỉ trích mạng truyền hình của ông ấy vì đã đưa tin rằng ông uống thuốc “tẩy giun cho ngựa”, trong khi thực tế ông đã sử dụng công thức thuốc dành cho người theo chỉ định của bác sĩ.
Các nghiên cứu về cả hydroxychloroquine và ivermectin vẫn mang lại những kết quả trái chiều. Một số nghiên cứu cho thấy kết quả cải thiện ở bệnh nhân tại một số hoàn cảnh nhất định, trong khi những nghiên cứu khác thì không.
Các thông điệp liên quan đến sự an toàn của vaccine cũng đã thay đổi. Sau những tuyên bố ban đầu về việc không có tác dụng phụ nghiêm trọng, các nhà chức trách đã dần dần chuyển sang thừa nhận rằng một số tác dụng phụ nghiêm trọng có xảy ra, chẳng hạn như viêm cơ tim.
Chính phủ
Việc ứng phó với đại dịch của chính phủ Tổng thống Biden có những thăng trầm. Chính phủ đã khai triển vaccine một cách suôn sẻ, nhưng sau làn sóng đầu tiên, sự tiếp nhận [của công chúng đối với vaccine] đã chậm lại. Gallup đã báo cáo vào tháng 11 rằng tỷ lệ người trưởng thành đang hoặc sẽ đi chích ngừa đã đạt bình ổn duy trì ở mức 80%. Tính đến ngày 30/12, hơn 205 triệu người đã chích ngừa “đầy đủ”, nghĩa là họ phải chích hai mũi vaccine. Hơn 68 triệu người cũng đã chích mũi bổ sung, chiếm khoảng 23% dân số trưởng thành.
Một cuộc thăm dò hồi tháng 12 của Trafalgar Group cho thấy đa số cử tri Mỹ có khả năng phản đối các quy định bắt buộc và hạn chế mới, bất chấp các biến thể mới (pdf).
Sau nhiều tháng hứa hẹn sẽ giải quyết đại dịch, Tổng thống Biden gần đây đã thừa nhận rằng “không có giải pháp liên bang nào” cho nó. Năm [2020] đã kết thúc với hơn 450,000 ca tử vong do COVID-19 và hơn 33 triệu ca nhiễm được phát hiện. Các con số này tăng lần lượt là 27% và 67% so với năm trước đó.
Ông Petr Svab là một phóng viên chuyên đưa tin về New York. Trước đây, ông từng đưa tin về các chủ đề quốc gia bao gồm chính trị, kinh tế, giáo dục và việc thực thi pháp luật.
Minh Ngọc biên dịch