Đã có thời, chứng khoán Trung Quốc được hưởng một đặc quyền nhất định ở Hoa Kỳ, một hành lang tránh khỏi sự giám sát của Ban Giám sát Kế toán Công ty Đại chúng (PCAOB), sự giám sát mà tất cả các công ty ngoại quốc niêm yết tại Hoa Kỳ cần phải trải qua.
Giờ đây, chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) kiên quyết rằng các công ty Trung Quốc sẽ chỉ được phép tiếp tục kinh doanh trên thị trường Hoa Kỳ nếu họ tuân thủ đầy đủ các cuộc kiểm tra kiểm toán của Hoa Kỳ.
Sự thay đổi 180 độ này được cho là do Hoa Kỳ thực hiện Đạo luật về Trách nhiệm giải trình của các Công ty Ngoại quốc (HFCAA).
Tính đến hôm 28/05, ít nhất 128 cổ phiếu Trung Quốc đã được đưa vào danh sách kết luận của SEC, trong đó có Weibo, một nền tảng truyền thông xã hội giống Twitter, Baidu, một công cụ tìm kiếm giống Google, Jingdong, một nền tảng thương mại điện tử, Pinduoduo, một nền tảng lấy nông nghiệp làm trung tâm, Bilibili, một trang web chia sẻ video, NetEase, một nhà cung cấp dịch vụ internet, Ctrip.com, đại lý du lịch trực tuyến, Sinovac, một công ty dược sinh học, Huaneng Power, một công ty điện lực, Chalco, một công ty nhôm đa quốc gia, và nhiều lĩnh vực hàng đầu khác của Trung Quốc.
Theo HFCAA, nếu một công ty có tên trong danh sách kết luận trong ba năm liên tiếp, thì công ty đó sẽ chính thức bị hủy niêm yết sau năm thứ ba (sớm nhất là vào năm 2024). Hơn nữa, khoảng thời gian ba năm có thể sẽ được rút ngắn xuống còn hai năm như được chỉ ra trong một bản tin của tờ Wall Street Journal hôm 24/05.
Hướng tới một sự áp chế đối với bất kỳ việc niêm yết gian lận nào, HFCAA đã được Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ John Kennedy, Cộng Hòa-Louisiana, đệ trình lần đầu tiên vào ngày 28/03/2019, và được Thượng viện và Hạ viện đồng thuận. Sau đó, cựu Tổng thống Donald Trump đã ký dự luật vào ngày 18/12/2020.
Trước đây, Hoa Kỳ đã kiên nhẫn thúc giục các công ty Trung Quốc tuân thủ yêu cầu nộp các bản tóm tắt kiểm toán.
Kể từ khi dự luật có hiệu lực như một phần quyết tâm của Hoa Kỳ để bảo vệ lợi ích của các nhà đầu tư Mỹ, tình hình đã thay đổi đáng kể khi Trung Quốc vội vàng can thiệp, lo ngại chứng khoán Trung Quốc bị hủy niêm yết hàng loạt.
Tổn thất lớn đối với Trung Quốc nếu Hoa Kỳ cắt nguồn vốn ngoại quốc đối với cổ phiếu Trung Quốc
Với thời điểm chứng khoán Trung Quốc chính thức bị hủy niêm yết đang đến gần, các nhà chức trách Trung Quốc đang trở nên lo lắng hơn. Vào tháng Tư, Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc (CSRC) thông báo rằng họ sắp sửa đổi các quy định quản lý hồ sơ và bảo mật liên quan đối với các doanh nghiệp trong nước niêm yết ở ngoại quốc.
Hôm 24/05, CSRC đã đưa ra một tuyên bố khác bày tỏ mong muốn liên lạc với Hoa Kỳ để “đáp ứng các yêu cầu pháp lý và quy định của cả hai bên.”
Tuy nhiên, phía Hoa Kỳ không quá lạc quan về một hiệp ước hòa hợp, PCAOB cho biết vẫn còn quá sớm để suy đoán về một thỏa thuận cuối cùng với Trung Quốc.
PCAOB cho biết thêm rằng ngay cả khi đạt được một thỏa thuận, thì thỏa thuận đó sẽ không đáp ứng các yêu cầu của luật pháp Hoa Kỳ nếu không được thực hiện thành công.
Cựu đàm phán thương mại của chính phủ ông Trump, ông Clete Willems, nói với tờ Wall Street Journal hôm 26/05 rằng, “trừ khi Trung Quốc thể hiện sự linh hoạt hơn những gì họ đã thể hiện hiện nay, [nếu không] việc hủy niêm yết một số hoặc tất cả các công ty của Trung Quốc là không thể tránh khỏi.”
Ông Deng Zhidong, nhà kinh tế cao cấp kiêm Giám đốc Diễn đàn CFO Trung Quốc, nói với một hãng thông tấn Trung Quốc rằng hầu hết các công ty Trung Quốc niêm yết tại Hoa Kỳ là những doanh nghiệp đổi mới công nghệ nổi bật không thể đáp ứng các điều kiện niêm yết tại Trung Quốc do đầu tư rất lớn và thua lỗ tài chính, vì vậy họ cần thu thập các khoản đầu tư trên thị trường chứng khoán toàn cầu.
Hôm 08/05, hãng thông tấn Sina dẫn lời ông Deng nói rằng, do đó, việc một công ty như vậy không niêm yết tại Hoa Kỳ sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng huy động vốn của công ty ấy, từ đó sẽ kìm hãm sự tăng trưởng bền vững của công ty này.
Đối với ĐCSTQ, việc cổ phiếu Trung Quốc bị hủy niêm yết hàng loạt khỏi Hoa Kỳ sẽ là một tổn thất đáng kể.
Ông Xu Yuan, một nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Tài chính Kỹ thuật số tại Đại học Bắc Kinh, cho biết trong một bài đăng trên blog hôm 30/03 trên Caixin, một hãng truyền thông tài chính của Trung Quốc, rằng chứng khoán Trung Quốc là “sợi dây liên kết giữ cho mối bang giao Trung-Mỹ đấu tranh nhưng không đổ vỡ” và là “chỗ dựa quan trọng trong mối quan hệ của Trung Quốc với thế giới bên ngoài.”
Ông Xu thừa nhận rằng trong mô hình quan hệ kinh tế Tây-Trung hiện nay, tầng lớp trung lưu và bình dân phương Tây là các nạn nhân, trong khi giới tinh hoa ở Wall Street và Thung lũng Silicon mới là người hưởng lợi. Đó là lý do tại sao các ngân hàng đầu tư và luật sư phục vụ chứng khoán của Trung Quốc, cũng như các công ty công nghệ hợp tác chặt chẽ với chứng khoán Trung Quốc, đã trở thành một “lực lượng ngoài thể chế” đáng tin cậy để duy trì mối bang giao giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Nhưng nếu chứng khoán Trung Quốc bị hủy niêm yết khỏi Hoa Kỳ, thì mối liên kết quan trọng này giữa Trung Quốc và phương Tây sẽ bị cắt đứt và nền kinh tế Trung Quốc sẽ rơi vào tình thế nguy hiểm, ông Xu nói.
Các công ty niêm yết của Trung Quốc đã vượt qua được Cơ quan giám sát tài chính của Hoa Kỳ trong nhiều thập kỷ
Việc niêm yết gian lận trên các sàn giao dịch của Hoa Kỳ đã khiến các nhà đầu tư thiệt hại hàng trăm tỷ USD trong thập niên qua.
Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ John Neely Kennedy nói với FOX Business hồi tháng 12/2020: “Chính sách hiện tại cho phép các công ty Trung Quốc không áp dụng các quy tắc mà các công ty Mỹ tuân theo là độc hại … Nó khiến các gia đình và những người lao động Mỹ gặp rủi ro thông qua việc gây nguy hiểm cho khoản tiết kiệm để học đại học và nghỉ hưu của họ.”
Trở lại năm 2002, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua Đạo luật Sarbanes-Oxley, đạo luật này yêu cầu bất kỳ công ty phát hành chứng khoán đại chúng nào ở Hoa Kỳ phải có công ty kiểm toán của họ được PCAOB kiểm tra.
Tuy nhiên, chính quyền Trung Quốc đã phớt lờ Đạo luật này và cản trở việc PCAOB kiểm tra các công ty Trung Quốc, dẫn đến việc một số công ty Trung Quốc thực hiện hành vi gian lận và lừa dối vô độ đối với các cổ phiếu niêm yết của họ.
Ngày 02/03/2011, Muddy Waters Research đã cung cấp “bằng chứng không thể chối cãi” cáo buộc China MediaExpress Holdings (NASDAQ: CCME), một nhà điều hành quảng cáo truyền hình ở miền Nam Trung Quốc, ngụy tạo dữ liệu tài chính sai để đáp ứng các tiêu chuẩn IPO và thổi phồng vốn của công ty lên hàng trăm hàng triệu USD.
Ngày 26/04/2011, Citron Research đã bắt đầu với một câu châm ngôn của Trung Quốc “Tiền kiếm được thông qua các hoạt động không trung thực sẽ không bền lâu”, khi chất vấn Longtop Financial’s (NYSE: LFT), một nhà cung cấp dịch vụ CNTT tài chính tích hợp của Trung Quốc, [đã] gian lận tài chính phi thường với biên lợi nhuận của công ty này vượt trội các đối thủ. Bốn tháng sau, hôm 31/08/2011, Longtop Financial tuyên bố giải thể do bị cáo buộc.
Tháng 10/2013, Muddy Waters Research đã trình bày chi tiết về một “vụ gian lận lớn” của NQ Mobile (NYSE: NQ), một công ty bảo mật internet của Trung Quốc, bao gồm việc làm sai lệch ít nhất 72% doanh thu và phóng đại thị phần của công ty, Muddy cho rằng thị phần của công ty này chỉ là 1.5% thay vì 55% như công ty đã báo cáo. Năm 2018, NQ Mobile (NYSE: NQ) được đổi tên thành Link Motion (NYSE: LKM). Ngày 09/01/2019, NYSE đã chính thức hủy niêm yết Link Motion (NYSE: LKM).
Năm 2013, PCAOB đã ký Biên bản ghi nhớ (MOU) với cơ quan kiểm toán của Trung Quốc. Theo Biên bản ghi nhớ này, PCAOB đã được cấp quyền truy cập vào thông tin kiểm toán các công ty Trung Quốc của cơ quan có thẩm quyền Trung Quốc.
Tuy nhiên, phát ngôn viên của CSRC cho biết dựa trên MOU, “trong phạm vi những giới hạn nhất định”, Trung Quốc sẽ cho phép Hoa Kỳ tiếp cận hồ sơ kế toán của các công ty Trung Quốc niêm yết tại Hoa Kỳ.
Cái gọi là các giới hạn nhất định có thể cho phép ĐCSTQ sử dụng “an ninh quốc gia” và “bí mật nhà nước” làm lý do để cấm cung cấp hồ sơ kiểm toán của các công ty Trung Quốc niêm yết tại Hoa Kỳ. Nghĩa là PCAOB thực sự vẫn không thể quản lý các công ty Trung Quốc và các công ty kế toán Trung Quốc đã kiểm toán chúng, theo một bài bình luận được đăng trên United Daily News có trụ sở tại Đài Loan hôm 02/12/2020.
Trong phiên tòa năm 2016, ĐCSTQ đã giao nộp một phần bản kiểm toán đã bị sửa chữa và cấm PCAOB tiếp cận hồ sơ của những đại công ty Trung Quốc niêm yết tại Hoa Kỳ, kể cả Alibaba và các quan chức Trung Quốc đã có mặt trong các đợt kiểm tra của PCAOB.
Tháng 12/2021, PCAOB nhận thấy rằng việc dành thời gian và nguồn lực đáng kể để làm việc với phía Trung Quốc là vô ích, khi cho rằng “Thật không may, từ khi ký MOU vào năm 2013, sự hợp tác từ phía Trung Quốc đã là không đủ để PCAOB tiếp cận kịp thời các tài liệu và bằng chứng cần thiết để thực hiện sứ mệnh của chúng tôi phù hợp với các nguyên tắc cốt lõi đã xác định ở trên, cũng như việc tham vấn được thực hiện thông qua Biên bản Ghi nhớ đã không dẫn đến những tiến bộ.”
Do đó, Hoa Kỳ quyết tâm hủy niêm yết những cổ phiếu Trung Quốc bị nghi ngờ là giả mạo.
Theo SEC, Kể từ hôm 01/06, “danh sách kết luận” của các tổ chức phát hành được xác định theo HFCAA đã bao gồm gần một nửa số cổ phiếu Trung Quốc được niêm yết tại Hoa Kỳ.
Cô Jenny Li đã viết bài cho The Epoch Times từ năm 2010. Cô đã đưa tin về các vấn đề chính trị, kinh tế, nhân quyền, và quan hệ giữa Hoa Kỳ-Trung Quốc. Cô đã phỏng vấn sâu rộng các học giả, nhà kinh tế, luật sư, và các nhà hoạt động nhân quyền Trung Quốc ở Trung Quốc và hải ngoại.
Vân Du biên dịch