Cát Duyên
Việc Fed tăng lãi suất tạo ra 3 vấn đề lớn với Trung Quốc: Thời kỳ dòng vốn dễ dàng chảy vào Trung Quốc đã qua; Trung Quốc đứng trước áp lực tăng lãi suất rất lớn vào thời điểm nền kinh tế đang chao đảo; áp lực từ dòng vốn tháo chạy khỏi Trung Quốc gia tăng. 3 vấn đề này đẩy Trung Quốc vào một tình huống khó khăn để đưa ra các quyết định thực sự có ý nghĩa.
Sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 2000 và neo đồng CNY (nhân dân tệ) với đồng USD, Trung Quốc đã liên kết nền kinh tế của mình với Mỹ. Áp dụng chế độ tỷ giá hối đoái cố định với các biện pháp kiểm soát vốn chặt chẽ, Trung Quốc được hưởng lợi từ dòng vốn chảy vào lớn và lãi suất tương đối thấp do phần lớn là môi trường lãi suất thấp ở Mỹ. Điều gì xảy ra với nền kinh tế Trung Quốc khi lãi suất của Mỹ tăng?
Nỗ lực thao túng các quy luật kinh tế của Trung Quốc
Chính sách tiền tệ có chủ quyền đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan khó giải quyết, thứ được các nhà kinh tế học gọi là “bộ ba bất khả thi”. Các quốc gia có thể có một tỷ giá hối đoái cố định, dòng vốn tự do, hoặc chính sách tiền tệ có chủ quyền nhưng chỉ được chọn hai trong ba thứ này. Sách giáo khoa kinh tế đưa ra các định nghĩa rõ ràng cho từng thứ. Tuy nhiên, trên thực tế, Trung Quốc đã cố gắng thao túng mỗi thứ và rốt cuộc trở nên tồi tệ hơn bởi nỗ lực thao túng các quy luật kinh tế.
Các nhà kỹ trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã cố gắng tạo ra một hệ thống mà họ có thể tận hưởng những gì tốt nhất của cả 3 lựa chọn và bỏ lại những phần tồi tệ nhất. Trung Quốc đã thực hiện tỷ giá hối đoái gần như cố định, với dòng vốn được kiểm soát chặt chẽ và chính sách tiền tệ bán chủ quyền.
Điều mà hầu như không ai nhận thấy về sự sáng tạo đầy phức tạp đối với chính sách tiền tệ của Trung Quốc, nhằm tuân thủ ‘bộ ba bất khả thi’ là trong 20 năm qua, Trung Quốc được hưởng lợi từ sự đồng bộ hóa chu kỳ kinh doanh với Mỹ. Do đồng CNY được ràng buộc trực tiếp với USD và Mỹ giữ lãi suất ở mức thấp, nên Trung Quốc có thể giữ lãi suất thấp ở mức thấp.
Hiện Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đang tăng lãi suất, điều này sẽ có tác động gì đến Trung Quốc? Tòa nhà của Hệ thống Dự trữ Liên bang Mỹ Marriner S. Eccles ở Washington hôm 16/03/2022. (Ảnh: Saul Loeb / AFP qua Getty Images)
3 tác động tiêu cực từ việc Fed tăng lãi suất
Thứ nhất, thời kỳ dòng tiền dễ dàng chảy vào Trung Quốc đã qua. Đối với phần lớn thời gain trong 20 năm qua, lãi suất của Trung Quốc cao hơn Mỹ từ 3 – 5%. Với tỷ giá hối đoái cố định hoặc bán cố định, điều này cho phép các nhà đầu tư tại Trung Quốc dễ dàng tiếp cận với lợi nhuận cao hơn. Với việc lợi tức danh mục đầu tư và đầu tư trực tiếp nước ngoài dựa trên chênh lệch lãi suất giữa Mỹ và Trung Quốc, vốn của các nhà đầu tư đã bị thu hút vào Trung Quốc với tỷ giá hối đoái cố định hoặc được quản lý chặt chẽ tạo ra lợi nhuận dễ dàng. Các nhà đầu tư chán ghét Trung Quốc như một điểm đến đầu tư vì nhiều lý do. Nhưng khi lợi nhuận cơ bản cao hơn đối với khoản nợ của chính phủ Mỹ, động lực tài chính sẽ làm tiêu tan lý do lớn nhất để gửi tiền.
Thứ hai, điều này sẽ gây áp lực tăng lãi suất rất lớn lên Trung Quốc ngay khi nền kinh tế Trung Quốc đang chao đảo. Trong phần lớn thời gian kể từ năm 2000, nền kinh tế Trung Quốc và Mỹ có mối tương quan cao. Điều này cho phép lãi suất của Trung Quốc theo sau Mỹ và tận hưởng một thời gian duy trì tiền chi phí thấp. Tuy nhiên, hiện tại khi Fed đang tìm cách kìm hãm lạm phát và nhu cầu quá nóng, Trung Quốc đang phải trải qua giai đoạn kinh tế yếu kém nhất có lẽ là trong lịch sử thời kỳ hậu mở cửa. Lãi suất tăng với khu vực ngân hàng đang chao đảo, nợ tiêu dùng cao và khu vực doanh nghiệp đang trải qua làn sóng vỡ nợ có nguy cơ cao đẩy vấn đề trở thành khủng hoảng. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) phải đối mặt với sự đánh đổi xem có nên giữ đồng CNY gắn với đồng USD và tăng lãi suất hay giảm sự liên kết và để đồng CNY lao dốc. Khách hàng xem iPhone14 mới tại một cửa hàng Apple vào ngày 16/09/2022 ở Vũ Hán, Hồ Bắc, Trung Quốc. (Ảnh: Getty Images)
Thứ ba, việc Mỹ tăng lãi suất sẽ làm trầm trọng thêm áp lực dòng vốn chảy ra từ Trung Quốc. Khi lãi suất của chính phủ Trung Quốc cao hơn 3 – 5% so với Mỹ, tiền đã chảy vào Trung Quốc để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn. Hiện tại trong thời hạn ngắn, nợ của chính phủ Mỹ đem lại lợi tức nhiều hơn so với khoản nợ tương tự của chính phủ Trung Quốc. Thêm vào sự yếu kém của khu vực doanh nghiệp và áp lực bất động sản, các nhà đầu tư Trung Quốc nhận thấy có nhiều lý do để chuyển tiền ra khỏi Trung Quốc.
Đối với các quốc gia như Nhật Bản và Vương Quốc Anh, dòng vốn chảy ra đồng nghĩa với đồng tiền bị suy yếu. Trong khi Trung Quốc tự hào có 3 ngàn tỷ USD dự trữ, dựa trên quy mô nền kinh tế và thị trường tài chính địa phương, thì 3 ngàn tỷ USD đó thực sự nhỏ hơn rất nhiều so với vẻ bề ngoài. Mỹ hiện kiếm được tỷ suất lợi nhuận tài sản an toàn cao hơn với rủi ro ít hơn đáng kể, và ta có thể thấy rõ lý do tại sao các cơ quan quản lý Trung Quốc cảnh báo các ngân hàng và nhà đầu tư về việc chuyển vốn ra khỏi Trung Quốc.
Lựa chọn khó khăn cho Bắc Kinh
Trung Quốc cố gắng thực thi một điều không tưởng qua chính sách tài chính bằng cách phớt lờ những thực tế của chính sách kinh tế. Ngay cả khi các nhà quản lý Trung Quốc nhận ra rằng giá chốt hàng ngày của PBOC đối với đồng CNY đã sai lệch đáng kể so với công thức tính tỷ trọng dựa trên giá của đồng USD, họ chỉ có thể làm một việc là cầu xin các ngân hàng không thay đổi giá chính thức. Nếu lãi suất của Mỹ vẫn cao hơn lãi suất của Trung Quốc trong một thời gian dài, điều này sẽ buộc Bắc Kinh phải thay đổi chính sách trước một loạt các tình huống chưa từng chứng kiến trong lịch sử hiện đại. Hiện tại, Bắc Kinh đang hướng dẫn các thị trường về cách hành động và định giá tài sản. Điều đó chỉ có thể xảy ra trước khi thị trường tìm ra cách chuyển tiền hoặc tìm đến một thị trường chợ đen trả giá tốt hơn.
Với chu kỳ lãi suất dự kiến kéo dài nhiều năm và sức mạnh của đồng USD dựa trên chu kỳ này, Bắc Kinh phải đối mặt với một số quyết định khó khăn. Liệu họ có tăng lãi suất để ngăn chặn sự sụt giảm của đồng CNY trong khi đối mặt với nền kinh tế đang chao đảo? Liệu họ có bảo vệ đồng CNY và kìm hãm dòng tài chính quốc tế thậm chí một cách mạnh mẽ hơn, trong bối cảnh tất cả những rò rỉ của dòng vốn ra bên ngoài?
Trên thực tế, chúng ta nên chờ đợi rằng, Bắc Kinh sẽ trì hoãn bất kỳ loại quyết định thực sự nào càng lâu càng tốt, với những đánh đổi rất tiêu cực mà họ phải đối mặt. Việc kìm hãm dòng vốn mạnh mẽ hơn sẽ chỉ khiến đầu tư quốc tế rời xa thêm một điểm đến vốn đã kém hấp dẫn. Tăng lãi suất có nguy cơ ảnh hưởng đến nền kinh tế Trung Quốc. Tuy nhiên, không làm gì cũng mang lại rủi ro nếu thị trường hoảng sợ trước các ngân hàng chao đảo, giá tài sản giảm và cách tiếp cận không làm gì từ Bắc Kinh.
Thực tế là không có lựa chọn nào tốt, và Bắc Kinh sẽ né tránh thực tế đó càng lâu càng tốt.
Cát Duyên