Lê Học Lãnh Vân
1) Tấm hình chụp bà Trương Mỹ Lan trong tư cách bị can với dáng vẻ lôi thôi được báo chính thống tung lên rộng rãi. Phải chăng để chứng tỏ hiệu quả và sức mạnh của cách quản trị xã hội xã hội chủ nghĩa, kẻ có tội, dù thế lực nghiêng thành (Thành phố HCM), nghiêng nước đi nữa cũng không thể đứng ngoài phép nước?
Bài viết này không bình luận về thế lực kinh tế, xã hội của bà Trương Mỹ Lan, không đề cập tới các “tội” còn trong vòng điều tra và xét xử, chỉ xin nhìn sự việc từ góc độ tôn trọng quyền riêng tư cá nhân, và từ đó suy nghĩ về nền tảng đạo đức của quản trị xã hội, quốc gia…
Không đợi tới tấm hình này, trước kia từng có những tấm hình khác được tung lên như hình của nữ doanh nhân Nguyễn Phương Hằng khi bị tạm giam…
2) Trước khi đặt câu hỏi luật pháp có cho phép đăng tải những tấm hình đó khi chưa được sự ưng thuận của cá nhân, bài viết xin hỏi: nếu vợ, con gái của các vị đăng hình lâm vào trường hợp đó, các vị thấy sao?
Hai ngàn rưỡi năm trước, nhà triết học Khổng Tử đã nói “Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân”, nghĩa là điều gì mình không muốn thì đừng làm cho người khác. Quan niệm rất nhân bản và đầy tình người đó có nên giữ gìn không?
Tấm hình người phụ nữ dáng vẻ hốt hoảng, chưa chuẩn bị được đăng lên rõ ràng khác hẳn tấm hình bà đã trang điểm khả ái và sang trọng. Sự khác biệt được bàn tán bởi không ít người …
3) Với tôi, sự khác biệt đó khắc hoạ tính xấu của xã hội hiện nay!
Tính xấu đó là tâm lý trả thù!
Tính xấu đó là thích bêu xấu người khác!
Tính xấu đó là thừa nước đục thả câu!
Tính xấu đó là hả hê một cách nhỏ nhen trước hoàn cảnh sa cơ của người khác!
Tính xấu đó là bưng bô khi người được thời, vùi đạp khi người thất thế!
Bình tâm xét cho kỹ, có phải những tính xấu trên đều là thể hiện của ác tính, vô nhân đạo, thiếu văn minh, không tôn trọng con người?
Pháp luật có nên có biện pháp ngăn chặn thói xấu đó không?
4) Có người cho rằng bêu xấu người có tội là một cách chặn tội sắp xảy ra. Lập luận đó không phân biệt việc xét xử nghiêm minh với việc bêu xấu!
Bà Trương Mỹ Lan hoạt động kinh doanh đã lâu. Người trong thiên hạ đồn đãi những câu hỏi về tính bất minh trong hoạt động của bà, trong các mối liên hệ làm ăn với đối tác của bà cũng đã vài chục năm nay. Toàn bộ hệ thống quản trị xã hội gần như im tiếng, giờ đây mới có lệnh bắt để tạm giam và khởi tố!
Hệ thống tư pháp của xã hội nhằm giúp xã hội hoạt động nhịp nhàng trong tinh thần cộng tác và hướng thiện. Do đó, xử phạt người là biện pháp sau cùng, phòng ngừa phạm pháp và hướng dẫn thành viên xã hội sống lương thiện, hợp pháp mới là mục tiêu chánh yếu.
5) Bài viết này nghĩ rằng nhiều người không đồng tình với cách làm ăn của bà Trương Mỹ Lan, nếu các đồn đãi về cách làm ăn của bà được chứng minh là xác thực. Nhưng nó cũng xót xa trước việc phải đợi tới vài chục năm sau mới bắt bà khi sự việc có thể đã quá mức trầm trọng, thiệt hại xã hội đã quá lớn! Nỗi xót xa có thể dành cho bà Trương Mỹ Lan, nhưng cao hơn nữa là dành cho cả xã hội chúng ta. Tin tức và hình ảnh về bắt tạm giam, khởi tố trưng bày tính thiếu hữu hiệu của hệ thống phòng chống tội phạm và những tật xấu trong tâm hồn xã hội!
Thay vì hả hê trước những con người thất thế vì phạm tội, xin cùng nhau đòi hỏi và hoạt động cho một cơ chế quản lý xã hội mà số người phạm tội ít hẳn đi.
Xin cùng nhau đòi hỏi và hoạt động cho một xã hội với các giá trị đạo đức cốt lõi tốt đẹp làm chất keo liên kết con người với nhau: Nhân Ái, Trung Thực, Tôn Trọng Con Người, Tin Tưởng Lẫn Nhau… Nếu những giá trị đó không được bảo vệ, e rằng xã hội chúng ta sẽ như vùng đất Hoả Diệm Sơn nơi thiêu tàn tất cả chớ không phải thiên đường nơi hoa cỏ tươi tốt sinh sôi!
Những giá trị đó phải chăng chỉ có thể được xây dựng trên nền tảng xã hội trong đó mọi thành viên bình đẳng, có quyền lợi và có tiếng nói ngang nhau?
Ngày 08 tháng 10 năm 2022