Văn Sơn
Trong một video độc quyền của CNN trên chiến trường, người ta thấy một cảnh lính đánh thuê của Nga đang gom thi thể của những người lính Ukraine trên bãi cỏ bên cạnh một hố bom.
Một người lên tiếng với chất giọng Nga khàn khàn “Hãy gài một quả lựu đạn vào đống thi thể đó”, nghe có vẻ họ muốn gài bẫy, khi những người Ukraine khác đến lấy xác.
“Không cần lựu đạn đâu, chúng tao sẽ bắn trực tiếp luôn”. Tuy nhiên ngay sau đó họ nhớ ra rằng đã hết đạn.
Ngoài video tiếp cận các tân binh Wagner này, thì còn có các video khác về những cuộc phỏng vấn hiếm hoi và cũng rất thẳng thắn với một cựu chỉ huy của Wagner, ông này hiện đang xin tị nạn ở châu Âu. Những video này được tập hợp nhằm phản ánh một cách chân thực hoàn cảnh của lực lượng lính đánh thuê hàng đầu của Nga – Wagner.
Trong khi cả thế giới đang lên án lính Nga vì các tội ác chiến tranh, cũng như việc xuất hiện nhiều báo cáo làm rõ các bế tắc về nguồn lực và tinh thần chiến đấu suy kiệt của lính Nga; thì một điều tương tự đang xảy ra đối với những tay lính đánh thuê Wagner, vốn được coi là một trong những nhóm quân khét tiếng và gây sốc của Tổng thống Putin – đã từng được coi là một điềm báo chẳng lành cho quân đội Ukraine.
Cái bóng của điện Kremlin
Trong vài năm trở lại đây, lực lượng Wagner đã nổi tiếng toàn cầu. Nhưng khi “hoạt động quân sự đặc biệt” của Putin ở Ukraine có những bất cập và lệnh “điều động một phần” những lính nghĩa vụ cần thiết đã khiến hơn 200.000 công dân Nga phải chạy sang các nước láng giềng. Và rõ ràng là những điều này đang chứng minh các điểm yếu hiện tại của nhóm quân tinh nhuệ Wagner này.
Kể từ khi thành lập vào năm 2014, dấu ấn quốc tế và danh tiếng của Wagner đã tăng lên rất nhiều. Các nhà phân tích coi đây là một công ty quân sự tư nhân, và được Điện Kremlin chấp thuận, các máy bay chiến đấu của họ đã chiến đấu ở Ukraine kể từ cuộc xâm lược của Nga vào năm 2014 và ở Syria, cũng như hội này đã hoạt động ở một số quốc gia châu Phi, bao gồm Sudan, Libya, Mozambique, Mali và miền Trung Cộng hòa Châu Phi.
Còn ở Nga, được mệnh danh là một lực lượng quân sự đáng tin cậy và có giá trị, binh nhì Wagner đã hỗ trợ và trở thành nguồn lực quân sự của Moscow. Như CNN đã đưa tin, việc triển khai của họ thường là phương thức chủ yếu để Nga kiểm soát các nguồn tài nguyên sinh lợi, từ vàng của Sudan đến dầu của Syria.
Trong các video tuyển mộ, người ta có thể nhầm tưởng đây là Lực lượng Đặc nhiệm Hoa Kỳ, khi họ được trang bị vũ khí hạng nặng và thậm chí cả trực thăng.
“Tôi cho rằng nếu Nga không sử dụng các nhóm lính đánh thuê với quy mô lớn như thế, thì sẽ không có thành công mà quân đội Nga đã đạt được như hiện nay”, Marat Gabidullin – một cựu chỉ huy của Wagner từng phụ trách đội 95 cho biết trong một cuộc phỏng vấn với CNN.
Liên lạc với các đồng đội cũ hiện đang chiến đấu ở Ukraine, Gabidullin nói rằng việc Nga sử dụng lính đánh thuê ngày một nhiều hơn, do việc chỉ huy cuộc chiến của Điện Kremlin rơi vào tình trạng hỗn loạn. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, Oleksiy Reznikov nói với CNN rằng quân đội Wagner đang được triển khai trong “những nhiệm vụ khó khăn và then chốt nhất” ở Ukraine, đóng vai trò tối quan trọng trong chiến thắng của Nga ở Mariupol và Kherson.
Điện Kremlin đã từ chối trả lời yêu cầu bình luận của CNN.
Từ việc có các thông tin rất ít và chính thức về Wagner cho đến việc Điện Kremlin liên tục phủ nhận sự tồn tại và mối liên hệ của Wagner với chính phủ Nga. Tất cả những điều này chỉ làm tăng thêm sự khét tiếng cũng như sự mờ ám của các hoạt động quân sự có liên quan; song nó cũng giúp nhóm phân tích dữ liệu đám mây có thêm nỗ lực hơn nữa trong việc xác định các hoạt động này.
Tuy nhiên, trên thực tế theo những tiết lộ từ nội bộ của nhóm, thì Wagner – cũng giống như lính Nga – đang gặp khó khăn ở Ukraine.
Yếu tố then chốt nằm ở chỗ thiếu kinh nghiệm
Bảy tháng thực chiến tại Ukraine đã làm hé lộ những điểm yếu và thất bại cay đắng của quân đội Nga. Những mục tiêu đầy tham vọng ban đầu của Putin có thể coi là hoàn toàn không đạt được, và ngay cả những thành công nhỏ nhoi cũng phải trả những cái giá quá đắt. Đầu tiên là phải kể đến việc các đơn vị tuyến đầu đều có thể coi là các ‘hình nhân thế mạng’, rồi đến sự thiếu hụt nguồn lực và một điểm yếu được phơi bày rõ ràng hơn cả là về sự thiếu kinh nghiệm trong chiến đấu.
Theo cựu chỉ huy của Wagner, Gabidulin – người đã rời nhóm vào năm 2019 – nói rằng có hai yếu tố mà quân đội Nga không thể sánh được với họ: thứ nhất là kinh nghiệm chiến trường và thứ hai là tiền.
Tiếp lời với CNN, chỉ huy này cho hay “xương sống của hội này luôn là những người rất giàu kinh nghiệm, những người đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh”.
Trong những ngày tàn của Liên Xô, Gabidullin đã tham gia quân đội với vai trò là một sĩ quan. Về sau, ông tiếp tục cuộc sống quân ngũ của mình khi gia nhập Wagner, khoảng năm 2014 khi Nga xâm lược miền Đông Ukraine. Ông cho biết nhiều nhân viên chủ chốt của Wagner có thể, giống như ông, trước đây đã từng chiến đấu ở Ukraine hoặc ở Syria, có được những kinh nghiệm chiến đấu quý giá, điều dường như chỉ là mơ ước đối với hầu hết quân đội chính quy của Nga.
“Họ có nhiều kinh nghiệm thực chiến quan trọng hơn so với quân đội Nga. Quân nhân Nga hầu hết là những người lính trẻ buộc phải cam kết ra trận và họ không có kinh nghiệm chiến đấu”.
Quả thực kinh nghiệm chiến trường chính là yếu tố khiến các lực lượng bán quân sự, trong đó có Wagner, trở thành một nguồn lực cực kỳ có giá trị đối với Nga trong cuộc chiến xâm lược Ukraine.
“Quân đội Nga không thể tác chiến mà không có lính đánh thuê,” theo Gabidullin, và nói thêm rằng có “một huyền thoại hoành tráng, song cũng có một sự hỗn loạn rất lớn về quân đội Nga lớn mạnh”.
Hiện nay, con số binh lính của Wagner đang được Nga thuê để chiến đấu ở Ukraine ít nhất là 5000. Đó là thông tin do người phát ngôn của cơ quan tình báo quốc phòng Ukraine, ông Andrii Yusov tiết lộ khi trả lời phỏng vấn của CNN. Con số này cũng được cơ quan tình báo Pháp xác nhận. Cơ quan tình báo Pháp cũng lưu ý rằng một số chiến binh Wagner đã rời châu Phi để đến hỗ trợ lực lượng ở Ukraine.
Theo Bộ Quốc phòng Ukraine, Điện Kremlin ngày càng dựa vào Wagner với vai trò là quân xung kích. Hiện không có một con số chính xác về thương vong của nhóm Wagner. Con số đó được che giấu cùng với con số tử trận của quân lính Nga, đó cũng là một thông tin vô cùng nhạy cảm về mặt chính trị đối với ‘Sa hoàng’ Putin ngay trong chính đất nước Nga.
Một thực tế là “Wagner đã chịu tổn thất rất lớn ở Ukraine, ngay cả khi phải đối mặt với các chiến binh trẻ và thiếu kinh nghiệm của nước này và đó hoàn toàn không có gì đáng ngạc nhiên” theo một nguồn tin quốc phòng cấp cao của Mỹ trong tháng 9 vừa qua.
Theo Gabidullin, lý do cơ bản nhất cho việc triển khai lực lượng của Wagner ở Ukraine, đối với nhóm này mà nói là vì tiền “Hòa bình của Nga bằng đô la Mỹ.”
Những người lính đánh thuê có thể kiếm được tới 5.000 đô la mỗi tháng.
Thậm chí họ còn được treo thưởng để các máy bay chiến đấu của họ tiêu diệt các xe tăng hoặc đơn vị Ukraine – và tất cả đều được trả bằng đô la Mỹ. Đó là theo một nguồn tin quốc phòng Ukraine cấp cao, dựa trên thông tin tình báo thu thập được về Wagner kể từ khi bắt đầu cuộc chiến của chính quyền Ukraine.
Theo Bộ Quốc phòng Anh, các máy bay chiến đấu Wagner cũng đã được phân bổ đến các khu vực cụ thể của tiền tuyến, hoạt động giống như các đơn vị quân đội bình thường. Đó là một sự thay đổi to lớn, khi mà hầu hết các hoạt động của nhóm này là các nhiệm vụ rất riêng biệt và có yêu cầu cao so với thời kỳ đầu ở Ukraine.
Yusov cũng khẳng định rằng Wagner ngày càng được sử dụng để vá các ‘lỗ hổng’ của lực lượng tiền tuyến Nga. Điều này cũng được một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ xác nhận, và vị này cũng nói thêm rằng Wagner đang được sử dụng trên các chiến tuyến khác nhau, chẳng hạn như các máy bay chiến đấu Chechnya, đây là nhóm tập trung tác chiến tại Bakhmut.
Theo ông, điều đó đã dẫn đến những thách thức đáng kể về mặt hậu cần với nhu cầu cung cấp đạn dược, lương thực và hỗ trợ cho các chiến dịch kéo dài của quân đội Wagner; vì thực tế Ukraine đang tăng cường các cuộc tấn công vào lĩnh vực hậu cần của Nga.
Một đoạn video được cho là của binh lính Wagner, vào tháng 8 đã được Bộ Quốc phòng Ukraine chuyển cho hãng tin CNN. Trong video người ta thấy binh lính Wagner phàn nàn về việc thiếu áo giáp và mũ bảo hiểm. Trong một video khác, một máy bay chiến đấu của nhóm lính đánh thuê này phàn nàn về lệnh tấn công vào các vị trí của Ukraine khi mà họ không còn viên đạn nào.
Cốt để lấp đầy quân số
Hình ảnh cũng như thứ bậc của Wagner bị rớt thảm hại do những tổn thất trên chiến trường. Không còn cách nào khác, họ buộc phải tuyển mộ binh lính một cách công khai và bất thường.
Các biển quảng cáo đã mọc lên ở Nga để kêu gọi những tân binh cho Wagner. Được tô điểm bằng số điện thoại và hình ảnh của các chiến binh mặc áo ngụy trang, khẩu hiệu của họ – “Orchestra ‘W’ Awaits You” – ám chỉ đến biệt danh một thời của Wagner là “Orchestra – dàn nhạc giao hưởng”.
Sự tuyển mộ rầm rộ trên mạng truyền thông đã làm lộ rõ sự thay đổi cực kỳ táo bạo đi từ việc hoạt động bí mật đến công khai của Wagner. Trong tháng 9 vừa qua, ngay cả thủ lĩnh của nhóm là Yevgeny Prigozhin, một đồng minh thân cận của Putin, cũng phải thừa nhận tầm quan trọng về vai trò thủ lĩnh của hắn sau rất nhiều lần phủ nhận có liên quan đến nhóm và thậm chí đã từng kiện các hãng truyền thông ra tòa vì đưa những tin này.
CNN đã liên hệ với một đại diện tuyển dụng của Wagner và đã được đề nghị mức lương hàng tháng “ít nhất 240.000 rúp” (khoảng 4.000 đô la) với thời gian của một “chuyến công tác” ít nhất là bốn tháng. Tất nhiên cũng cần phải có những tiêu chuẩn nhất định, các điều kiện sức khỏe không đạt đều được liệt kê từ ung thư đến viên gan C và làm dụng chất kích thích.
Một điều khiến người ta phải giật mình kinh hãi là các ứng viên không cần có kinh nghiệm quân sự (đó là khi một nhà báo của CNN đã liên lạc và hỏi một đại diện tuyển dụng của Wagner). Đáng nói ở đây là rõ ràng điều này hoàn toàn trái ngược với hình ảnh của một tổ chức quân sự tinh nhuệ của Wagner.
Thông điệp kết thúc bằng một từ mật mã – “Morgan” – điều mà ứng viên cần phải nói ra khi nộp đơn tại cổng của cơ sở Wagner ở Krasnodar, Nga.
Thậm chí tuyển mộ cả tù nhân
Vào tháng 9, xuất hiện video cho thấy Prigozhin tuyển dụng tù nhân từ các nhà tù Nga. Lời đề nghị là sẽ được khoan hồng với chỉ sáu tháng phục vụ chiến đấu ở Ukraine, ủng hộ cuộc xâm lược do Nga khơi mào.
Đó là một bước đi không thể tưởng tượng được đối với một công ty quân sự tư nhân đã từng được coi là một trong những đơn vị chuyên nghiệp nhất trong nguồn lực của Điện Kremlin.
“Đó thực sự là một hạ sách”, Gabidullin cho hay. Tuy nhiên, một mặt nào đó, nó cũng phù hợp những nỗ lực của Nga trong việc huy động nhiều tù nhân tham gia chiến đấu. Và đương nhiên điều đó cũng có nghĩa là chính phủ sẽ phải chi trả mức lương hàng tháng là hàng nghìn đô la và các khoản chi trả tử vong là hàng chục nghìn đô la cho gia đình của một lính đánh thuê được tuyển mộ.
Điều này thực sự làm dấy lên lo ngại cho cả Wagner và phía Ukraine.
“[Wagner] sẵn sàng cử bất kỳ ai” Công tố viên Ukraine Yuriy Belousov, nói với CNN. “Không còn tiêu chí cho sự chuyên nghiệp nữa.”
Thực hiện các cuộc điều tra của Ukraine về các tội ác chiến tranh có thể có của Nga, Belousov lo ngại rằng việc tuyển mộ lỏng lẻo này sẽ khiến quy mô tội phạm chiến tranh gia tăng.
Gabidullin cho rằng mặc dù tuyển dụng trực tiếp từ các nhà tù là một cách thức, và đương nhiên tiền án không phải là trở ngại để ngăn họ làm việc cho Wagner. Bản thân anh ta nói rằng anh ta đã phải ngồi tù ba năm vì tội giết người và nói với CNN rằng các chỉ huy nổi tiếng của Wagner cũng đã từng ngồi tù.
Kẻ thù nội tại
Cuộc chiến tại Ukraine đã đặt Wagner vào một tính thế khá hóc búa: sự tụt dốc về thanh danh và vị thế của nhóm. Điều này rất quan trọng vì đó là một hội chém giết vì tiền
Từ các cuộc điện thoại bị chặn, vào tháng 8, tình báo Ukraine đã ghi nhận “sự kiệt quệ tinh thần và tâm lý hoảng loạn trong chiến đấu” của hội quân Wagner, phát ngôn viên tình báo quốc phòng Ukraine, Yusov cho biết. Và theo ông, thì xu hướng này còn phổ biến hơn nhiều trong nội bộ quân đội Nga.
Ông nói, việc giảm các yêu cầu tuyển dụng của Wagner cũng dẫn đến tình trạng mất tinh thần, và số lượng “quân nhân chuyên nghiệp thực sự sẵn sàng tình nguyện chiến đấu với Wagner” cũng đang giảm xuống.
Cựu chỉ huy Gabidullin cho biết ông nói chuyện với các đồng đội cũ của mình gần như hàng ngày, giải thích rằng sự mất tinh thần này là do sự bất mãn của họ đối “với cách tổ chức và triển khai chiến đấu; [lãnh đạo Nga] không có khả năng để tổ chức các trận giao tranh. ”
Một người lính đánh thuê đã liên hệ với Gabidullin để xin lời khuyên và nói rằng sự yếu kém của chỉ huy Nga là quá nhiều. “Anh ấy gọi cho tôi và nói: Vậy đó, tôi sẽ không ở đây nữa. Tôi bỏ cuộc”, Gabidullin nói với CNN.
Và khi triển vọng chiến thắng của Nga ở Ukraine ngày một mong manh hơn, thì việc trở thành một lính đánh thuê cho Nga không còn là điều gì hấp dẫn nữa.
“Có thể khoản tiền lớn đó không còn đáng giá nữa,” công tố viên Ukraine, Belousov nói.
Một trong nhiều video phát trực tuyến ngoài tiền tuyến của Ukraine, cho thấy rất nhiều cảnh thực tế nghiệt ngã, và nhiều cảnh chiến đấu của binh lính Wagner cùng các hoạt động của họ. Đó là một đoạn video do CNN cung cấp.
Trong một đoạn clip, người ta thấy một người lính đánh thuê Wagner đã nằm xuống, trong cái chết, gần như bình an vô sự, tay trái nhẹ nhàng nắm lấy một nắm đất. Xung quanh là chiến trường ngổn ngang xác chết, lửa cháy âm ỉ với những đống đống đổ nát của những chiếc xe bọc thép. Rồi trong những làn khói, liên tục các loạt đạn được nã bắn.
“Xin lỗi, anh bạn, tôi rất tiếc,” một người lính đánh thuê khác nói và vỗ nhẹ vào tấm lưng trần của anh ta, vì cái áo đã bị rách do trận công phá vừa rồi. Và anh ta hét lớn “Hãy ra khỏi đây ngay, nếu họ bắn chúng ta, chúng ta cũng sẽ phải nằm lại đây.”
Nguồn: CNN
Văn Sơn biên dịch