Chiến tranh đã gây ra những lo ngại trên khắp châu Âu, và điều này đặc biệt được cảm nhận ở các quốc gia như Ba Lan và Rumani giáp biên giới với Ukraine. Hai nước sẽ rất dễ bị tổn thương trong trường hợp xảy ra thảm họa phóng xạ.
Hai tầng bên dưới một nhà máy sản xuất thép hiện đại ở rìa phía bắc của thủ đô Warsaw, Ba Lan là một di tích thời Chiến tranh Lạnh còn nguyên sơ: một hầm trú ẩn chứa mặt nạ phòng độc, cáng, bộ sơ cứu và các vật dụng khác nhằm giúp các nhà lãnh đạo dân phòng sống sót và hướng dẫn các hoạt động cứu hộ trong trường hợp bị tấn công hạt nhân hoặc các thảm họa khác. Những đôi ủng và áo khoác cũ có mùi mốc. Tấm Bản đồ châu Âu trên tường cho thấy hình ảnh Liên Xô.
Cho đến nay, không ai nghĩ rằng những căn phòng được xây dựng từ những năm 1950 – và hiện được duy trì như một chứng tích lịch sử của nhà máy ArcelorMittal Warszawa – một ngày nào đó lại có thể được sử dụng làm nơi trú ẩn.
Nhưng khi Nga tấn công Ukraine, bằng cách pháo kích xung quanh một nhà máy điện hạt nhân và liên tục đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân, chính phủ Ba Lan đã ra lệnh kiểm kê trong tháng này đối với 62.000 hầm trú ẩn trên khắp đất nước.
Sau lệnh của chính phủ Ba Lan, các nhân viên cứu hỏa đã đến nơi trú ẩn của nhà máy thép vào tuần trước và liệt kê nó vào sổ đăng ký của họ. Các nhà lãnh đạo của Warsaw cho biết tàu điện ngầm và các hầm trú ẩn khác của thành phố có thể chứa tất cả 1,8 triệu cư dân và hơn thế nữa trong trường hợp bị tấn công bằng vũ khí thông thường.
Trong bối cảnh giao tranh xung quanh nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia của Ukraine, Ba Lan cũng đã lên kế hoạch cung cấp các viên nén i-ốt kali cho các trạm cứu hỏa địa phương, nơi sẽ phân phát chúng cho người dân nếu cần. Ở những nơi khác ở châu Âu, đã có một cơn sốt về i-ốt kali – chất bảo vệ tuyến giáp ở cổ trong trường hợp phơi nhiễm phóng xạ – bao gồm cả ở Phần Lan, nơi chính phủ kêu gọi người dân mua chúng.
Trong Chiến tranh Lạnh, có hàng trăm nghìn nơi trú ẩn ở châu Âu. Một số có niên đại từ khi xây dựng đến Thế chiến thứ hai, trong khi các chính quyền thời cộng sản cũng ra lệnh rằng các cơ sở sản xuất và dân cư mới phải bao gồm các hầm trú ẩn dưới lòng đất.
Phần Lan, có biên giới với Nga, cùng với Thụy Điển và Đan Mạch, đã tiếp tục duy trì các nơi trú ẩn của mình. Ví dụ, Phần Lan đã duy trì các nơi trú ẩn ở các thành phố và các khu vực đông dân cư khác có khả năng chứa khoảng 2/3 dân số. Một vài trong số chúng được thiết kế để chống lại sự phát nổ của một quả bom hạt nhân 100 kilotonne.
Trong khi một số quốc gia vẫn duy trì các hầm trú ẩn dưới lòng đất thời Chiến tranh Lạnh, thì sau khi Liên Xô sụp đổ, một số quốc gia đã chuyển chúng thành viện bảo tàng.
Ở Rumani, một mỏ muối khổng lồ trước đây, Salina Turda, hiện là một điểm thu hút khách du lịch, nằm trong danh sách các nơi trú ẩn tiềm năng của chính phủ.
Nhiều người dân thành thị cũng đi qua các nơi trú ẩn hàng ngày mà không nhận ra khi họ đi tàu điện ngầm ở các thành phố như Warsaw, Prague và Budapest.
Michal Domaradzki, giám đốc an ninh và quản lý khủng hoảng của thành phố Warsaw cho biết: “Chúng tôi đã đo lường xem có bao nhiêu người có thể ngồi trong các chuyến tàu dọc theo toàn bộ chiều dài của tàu điện ngầm, trong các ga tàu điện ngầm và các không gian ngầm khác. “Có đủ không gian cho toàn bộ dân số.”
Attila Gulyas, chủ tịch của Liên minh Công nhân Giao thông Đô thị của thủ đô Hungary, đã tham gia vào các cuộc diễn tập thường xuyên về các tuyến tàu điện ngầm của thành phố. Ông được đào tạo để cung cấp nơi trú ẩn cho hàng nghìn người với tư cách là trưởng ga Astoria tại tuyến tàu điện ngầm số 2 của Budapest.
“Hệ thống này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay, nó hoạt động hoàn hảo; nó có thể được triển khai trong bất kỳ trường hợp khẩn cấp nào,” ông Gulyas nói. “Có thể bảo vệ tới 220.000 người bằng hệ thống trú ẩn trong các đường hầm của tuyến metro số 2 và số 3”.
Nhưng với việc Nga tiến hành một cuộc chiến tranh năng lượng chống lại châu Âu và chi phí điện tăng cao, đối với nhiều người, lo lắng chính là làm thế nào để vượt qua mùa đông
Sorin Ionita, một nhà bình luận của Diễn đàn Chuyên gia ở Bucharest, Rumani, cho biết nhiều người coi một cuộc tấn công hạt nhân của Nga là không thể xảy ra vì nó sẽ không “mang lại lợi thế quân sự lớn cho người Nga”.
Tuy nhiên, những lời đe dọa của ông Putin làm tăng thêm cảm giác lo lắng chung trong một thế giới đang hỗn loạn.
Chỉ vài ngày sau khi cuộc xâm lược của Nga bắt đầu, người Séc đã mua những viên thuốc i-ốt kali như một biện pháp phòng ngừa trước một cuộc tấn công hạt nhân. Các chuyên gia cho biết những thứ này có thể giúp ích trong thảm họa nhà máy hạt nhân nhưng không giúp chống lại vũ khí hạt nhân.
Dana Drabova, người đứng đầu Văn phòng Nhà nước về An toàn Hạt nhân nói rằng trong trường hợp như vậy, những viên thuốc chống bức xạ sẽ “vô dụng”.
Xuân Lan (theo AP)