Cù Tuấn, dịch
9-1-2023
Tóm tắt: Câu chuyện sẽ xoay quanh cái chết, tăng trưởng và lạm phát.
Trong hơn ba năm – chính xác là 1.016 ngày – Trung Quốc đã đóng cửa với thế giới. Hầu hết sinh viên nước ngoài đã rời khỏi đất nước này khi bắt đầu đại dịch. Khách du lịch đã ngừng đến Trung Quốc. Các nhà khoa học Trung Quốc đã ngừng tham dự các hội nghị nước ngoài. Các giám đốc điều hành người nước ngoài bị cấm quay trở lại công việc kinh doanh của họ ở Trung Quốc. Vì vậy, khi đất nước này mở cửa biên giới vào ngày 8 tháng 1, từ bỏ những tàn tích cuối cùng của chính sách “không covid”, việc đổi mới tiếp xúc thương mại, trí tuệ và văn hóa sẽ có những hậu quả to lớn, chủ yếu là lành tính.
Tuy nhiên, đầu tiên sẽ có nhiều chuyện kinh dị. Bên trong Trung Quốc, corona virus đang hoành hành. Hàng chục triệu người đang nhiễm virus mỗi ngày. Các bệnh viện đã quá tải. Mặc dù chính sách Zero covid đã cứu sống nhiều người khi nó được áp dụng (với cái giá rất đắt đối với quyền tự do cá nhân), nhưng chính phủ Trung Quốc đã không chuẩn bị đúng cách cho việc nới lỏng chính sách này khi không dự trữ thuốc và tiêm vắc xin cho nhiều người già cả và áp dụng các quy trình mạnh mẽ để quyết định bệnh nhân nào sẽ điều trị ở đâu. Mô hình của chúng tôi cho thấy rằng, nếu corona virus lây lan không được kiểm soát, khoảng 1,5 triệu người Trung Quốc sẽ chết trong những tháng tới.
Các nước khác cũng không giúp được gì nhiều. Vì sợ bị coi là yếu đuối, chính phủ Trung Quốc từ chối ngay cả những lời đề nghị cung cấp vắc xin hiệu quả, miễn phí từ châu Âu. Nhưng phần còn lại của thế giới có thể chuẩn bị cho những tác động kinh tế từ bước ngoặt vĩ đại của Đảng Cộng sản nước này. Những cú quay xe này sẽ không được suôn sẻ. Nền kinh tế Trung Quốc có thể bị giảm đi trong quý đầu tiên, đặc biệt nếu các quan chức địa phương quay xe và phong tỏa các thị trấn để ngăn chặn các ca nhiễm. Nhưng cuối cùng hoạt động kinh tế sẽ phục hồi mạnh mẽ, cùng với nhu cầu của người Trung Quốc đối với dịch vụ và hàng hóa. Tác động kinh tế sẽ được cảm nhận trên các bãi biển của Thái Lan, giữa các công ty như Apple và Tesla, và tại các Ngân hàng Trung ương của thế giới. Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ là sự kiện kinh tế lớn nhất năm 2023.
Khi năm nay trôi qua và đợt nhiễm covid tồi tệ nhất qua đi, nhiều người nhiễm và khỏi bệnh sẽ trở lại làm việc. Người mua sắm và khách du lịch sẽ chi tiêu thoải mái hơn. Một số nhà kinh tế cho rằng, GDP trong ba tháng đầu năm 2024 có thể cao hơn 1/10 so với quý đầu tiên đầy khó khăn của năm 2023. Sự phục hồi mạnh mẽ như vậy của một nền kinh tế khổng lồ như Trung Quốc có nghĩa là một mình Trung Quốc có thể thúc đẩy phần lớn tăng trưởng kinh tế trên toàn cầu trong giai đoạn này.
Đảng Cộng sản Trung Quốc đang đặt cược vào nó. Ban lãnh đạo Đảng đang hy vọng sẽ được đánh giá không phải dựa trên thảm kịch sắp xảy ra do quản lý kém cỏi càng ngày càng gia tăng, mà dựa trên sự phục hồi kinh tế sắp tới của nước này. Trong bài phát biểu cuối năm của Tập Cận Bình, người lãnh đạo Đảng đã cảm ơn những người làm công tác đại dịch đã dũng cảm bám trụ và đồng thời thừa nhận sẽ có “những thách thức cam go” phía trước, đồng thời hứa rằng “Ánh sáng hy vọng đang ở ngay trước mặt chúng ta”. Ông Tập có vẻ tin chắc Trung Quốc sẽ vượt qua đại dịch, nhấn mạnh cơ hội phục hồi kinh tế nhanh chóng vào năm 2023 và đưa ra những lý do để tự hào khi sống ở một quốc gia Trung Quốc đang trỗi dậy dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Việc Trung Quốc ngưng việc tự cô lập mình sẽ là tin tốt cho những quốc gia phụ thuộc vào chi tiêu của Trung Quốc. Các khách sạn ở Phuket và trung tâm thương mại ở Hồng Kông bị ảnh hưởng khi người Trung Quốc bị nhốt ở nhà. Bây giờ những người khách du lịch Trung Quốc đang đổ xô vào các trang web du lịch để đặt tour. Đặt phòng trên Trip.com đã tăng 250% vào ngày 27 tháng 12 so với ngày hôm trước. Các nhà kinh tế đang dự đoán mức tăng GDP cho Hồng Kông lên tới 8% theo thời gian. Các nhà xuất khẩu hàng hóa mà Trung Quốc tiêu thụ cũng sẽ được hưởng lợi. Quốc gia này mua 1/5 lượng dầu mỏ, hơn một nửa lượng đồng, niken và kẽm tinh chế và hơn 3/5 quặng sắt của cả thế giới.
Tuy nhiên, ở những nơi khác, sự phục hồi của Trung Quốc sẽ có những tác dụng phụ đau đớn. Ở nhiều nơi trên thế giới, kinh tế sẽ không tăng trưởng cao hơn, mà là lạm phát hoặc lãi suất cao hơn. Các ngân hàng trung ương của các nước đã tăng lãi suất với tốc độ chóng mặt để chống lạm phát. Nếu việc mở cửa trở lại của Trung Quốc làm tăng áp lực giá cả đến một mức độ khó chịu, thì các ngân hàng này sẽ phải thắt chặt chính sách tiền tệ lâu hơn. Các quốc gia nhập khẩu hàng hóa, bao gồm phần lớn các nước phương Tây, có nguy cơ bị thắt chặt tiền tệ lớn nhất.
Hãy xem xét thị trường dầu mỏ. Nhu cầu ngày càng tăng của Trung Quốc sẽ bù đắp nhiều hơn cho mức tiêu thụ đang chững lại ở Châu Âu và Châu Mỹ, khi nền kinh tế của hai châu lục này tăng chậm lại. Theo ngân hàng Goldman Sachs, sự phục hồi nhanh chóng ở Trung Quốc có thể giúp đẩy giá dầu thô Brent lên 100 USD/thùng, tăng 1/4 so với giá hiện nay (mặc dù vẫn thấp hơn mức đạt được sau khi Nga xâm chiếm Ukraine). Chi phí năng lượng tăng sẽ là một rào cản khác đối với việc kiểm soát lạm phát.
Đối với châu Âu, việc Trung Quốc mở cửa trở lại là một lý do khác để không được tự mãn về nguồn cung khí đốt vào cuối năm. Zero-covid đã làm giảm mạnh nhu cầu về khí đốt của Trung Quốc, khiến cho việc lấp đầy các bể chứa của châu Âu và Mỹ vào năm 2022 trở nên ít tốn kém hơn. Sự phục hồi mạnh mẽ ở Trung Quốc đồng nghĩa với cạnh tranh trong việc nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng sẽ vất vả hơn. Vào tháng 12, Cơ quan Năng lượng Quốc tế, một nhà dự báo, đã cảnh báo về một kịch bản trong đó mùa đông bắt đầu đúng vào năm 2023 và Nga cắt hoàn toàn đường ống dẫn khí đốt sang châu Âu. Điều đó có thể dẫn đến sự thiếu hụt lên tới 7% lượng tiêu thụ hàng năm của lục địa này, buộc châu Âu phải đưa ra chính sách tiêu thụ khí đốt theo khẩu phần.
Đối với bản thân Trung Quốc, trạng thái bình thường sau đại dịch sẽ không phải là sự trở lại hiện trạng trước đây. Sau khi chứng kiến chính phủ thực thi quy định zero-covid một cách hà khắc và sau đó loại bỏ chính sách này mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, nhiều nhà đầu tư hiện đánh giá Trung Quốc là một vụ cá cược rủi ro hơn trước. Các công ty nước ngoài không còn tự tin rằng hoạt động kinh doanh sản xuất của họ tại Trung Quốc sẽ không bị gián đoạn. Nhiều công ty sẵn sàng trả chi phí cao hơn để sản xuất hàng hóa ở nước khác. Đầu tư trong nước vào các nhà máy mới dường như đang chậm lại, trong khi số lượng các công ty chuyển hoạt động kinh doanh ra bên ngoài Trung Quốc đã tăng vọt, theo một số chuyên gia.
Bình thường một cách không bình thường
Khi các quan chức Trung Quốc nỗ lực để sửa chữa thiệt hại họ gây ra, họ nên xem xét lịch sử. Quá trình mở cửa tuyệt vời trước đây của Trung Quốc, sau thời kỳ cô lập đến nghẹt thở của những năm dưới quyền Mao Trạch Đông, đã dẫn đến sự bùng nổ thịnh vượng khi hàng hóa, con người, đầu tư và ý tưởng tràn qua biên giới theo cả hai chiều. Cả Trung Quốc và thế giới đều được hưởng lợi từ những dòng chảy như vậy, điều mà các chính trị gia ở Bắc Kinh và Washington hiếm khi thừa nhận. Nếu may mắn, việc mở cửa trở lại hiện tại của Trung Quốc cuối cùng sẽ thành công. Nhưng một số tâm trạng hoang tưởng, bài ngoại mà Đảng Cộng sản Trung Quốc đã khơi dậy trong những năm đại dịch chắc chắn sẽ còn đọng lại. Chính xác thì Trung Quốc sẽ mở cửa trở lại như thế nào, vẫn còn phải chờ xem.