Các cuộc bầu cử quốc gia, ngay cả ở những nước nhỏ, có thể tác động đến tình hình thế giới. Ba cuộc bầu cử ở Nigeria, Thổ Nhĩ Kỳ và New Zealand, ít nhất là vào năm 2023, sẽ tạo ra ảnh hưởng phức tạp mang tính chiến lược quan trọng đến bên ngoài biên giới các quốc gia ấy.
Cuộc bầu cử Tổng thống và Quốc hội vào ngày 25/02 tới đây tại Nigeria là cuộc bầu cử quan trọng nhất trong số 10 cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào năm 2023 ở châu Phi. Nguyên nhân là Nigeria vừa là nền kinh tế lớn nhất, vừa là quốc gia có dân số đông nhất châu Phi. Nếu Nigeria gặp phải biến cố gì, thì điều đó sẽ ảnh hưởng đến số phận của phần lớn các nước thuộc khu vực châu Phi cận Sahara. Nigeria vốn đang ở trong một vòng xoáy suy giảm kéo dài dai dẳng — về cả kinh tế và xã hội — và cuộc bầu cử năm 2023 mang đến cơ hội duy nhất để nước này đạt được đột phá.
Nếu không có bước đột phá đó thì Nigeria sẽ càng ngày càng đi xuống.
Cuộc bầu cử Tổng thống và Quốc hội của Thổ Nhĩ Kỳ, nếu chúng diễn ra vào ngày 14/05 (được đẩy lên từ ngày dự kiến trước đó là 18/06), là rất quan trọng. Chúng sẽ xác định liệu Thổ Nhĩ Kỳ, khu vực địa lý then chốt giữa khối các nước phương đông và khối các nước phương tây, có tiếp tục nằm dưới sự cai trị của chủ nghĩa bành trướng độc tài hay không, hay nước này sẽ ổn định kinh tế trở lại.
Tổng thống đương nhiệm của Thổ Nhĩ Kỳ, ông Recep Tayyip Erdogan, đã cho thấy rằng ông sẽ bỏ tù những kẻ thách thức mình, tận dụng trận động đất thảm họa xảy ra vào ngày 06/02 ở Thổ Nhĩ Kỳ, hay khơi mào chiến tranh với nước láng giềng Hy Lạp, từ đó để trì hoãn hoặc làm méo mó các cuộc bầu cử sắp diễn ra. Việc thay đổi ngày bầu cử và việc tuyên bố “tình trạng khẩn cấp” do trận động đất đều là những dấu hiệu thể hiện sự tuyệt vọng của một tổng thống đã phá hủy toàn diện nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ – đến mức mà với một cuộc bầu cử bình thường, chắc chắn ông ấy sẽ mất đi quyền lực.
Và ông Erdogan không sẵn sàng chấp nhận điều đó. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đưa ra tuyên bố sau cuộc họp nội các về chiến sự Nga – Ukraine, tại Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 28/02/2022. (Ảnh: Văn phòng báo chí của Tổng thống / Getty Images)
Trên thực tế, ông Erdogan chỉ là một ví dụ về cách các đảng phái và các nhà lãnh đạo chính trị nghiễm nhiên hành động theo quan điểm hậu hiện đại rằng: các quốc gia thuộc về họ hơn là họ thuộc về quốc gia của họ.
Cuộc bầu cử Quốc hội của New Zealand vào ngày 14/10 sẽ quyết định liệu một trong những hiệp ước quan trọng nhất trong thời kỳ hậu Thế chiến II có cơ hội tồn tại hay không. Đó là Hiệp định UKUSA (Ngũ Nhãn) liên kết Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Canada , Úc và New Zealand. Nếu New Zealand, và sau đó là Canada (nơi mà sẽ không có cuộc bầu cử nào cho đến tháng 10/2025), không tích cực tham gia, thì cấu trúc liên minh của phương Tây có thể sẽ chuyển sang một giai đoạn mới và xoay quanh một khối mới: khối AUKUS – gồm Úc, Anh và Mỹ.
Các cuộc bầu cử sẽ tạo ra nhiều tác động, và thường không chỉ tác động lên những quốc gia tổ chức chúng.
Cử tri ở hầu hết các nước thường chỉ xét đến những khía cạnh trước mắt và cục bộ của cuộc bầu cử, mà không để ý tới những tác động phức tạp mang tính chiến lược dài hạn. Và trong khi quyền chủ quyền của các quốc gia, đặc biệt là khi nó được phát triển từ Hòa ước Westphalia năm 1648, cho phép các quốc gia có chủ quyền tiến hành bầu cử được hưởng quyền duy nhất kiểm soát cuộc bầu cử ấy, thì thực tế là, các nước bên ngoài vẫn có thể bị ảnh hưởng sâu sắc bởi cuộc bầu cử ấy và do vậy, họ sẽ tìm cách đóng vai trò nào đó trong những cuộc bầu cử ấy.
Không có cơ chế nào trong quyền chủ quyền của các quốc gia (nêu ở trên) để cường quốc bên ngoài có thể trực tiếp gây ảnh hưởng pháp lý đến các cuộc bầu cử trong nội bộ quốc gia ấy. Vì vậy, các thế lực bên ngoài sẽ thực hiện nhiều kiểu chiến tranh tâm lý – chính trị gồm trắng (công khai), xám (gián tiếp, khó đoán là ai) và đen (bí mật, có thể dễ dàng phủ nhận). Họ, đặc biệt là các cường quốc, làm như vậy với mục đích định hình các cuộc bầu cử ở nước ngoài theo mong muốn chiến lược của họ.
Trong những năm gần đây, các hoạt động rộng lớn nhất, “tác oai tác quái” trên Internet nhiều nhất, nhằm gây ảnh hưởng đến các cuộc bầu cử trên khắp thế giới là các hoạt động đến từ Trung Quốc. Điều này đưa chúng ta đến với hai câu hỏi lớn. (1) Làm thế nào để chúng ta bảo vệ chủ quyền của mình trước sự can thiệp từ nước ngoài? (2) Làm thế nào để chúng ta đảm bảo rằng các cuộc bầu cử của quốc gia khác không gây tổn hại đến đất nước chúng ta?
Trong số ba cuộc bầu cử quan trọng và có ý nghĩa toàn cầu vào năm 2023, có khả năng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ hoãn hoặc hủy bỏ cuộc bỏ phiếu của họ, hoặc cố gắng định hình nó theo cách mà ông Erdogan vẫn giữ được chức vụ, bất kể ý kiến của công chúng là như thế nào. Có rất ít điều mà ông ấy có thể làm để khiến các đồng minh của Thổ Nhĩ Kỳ – Đông hay Tây – không đánh giá lại vị thế của nước này. Ngay cả bây giờ, có một xu thế ngày càng lớn mạnh trong NATO về việc liệu Thổ Nhĩ Kỳ có nên tiếp tục là thành viên của khối hay không. Lãnh đạo các quốc gia thành viên NATO chụp ảnh chung ở Madrid, Tây Ban Nha, ngày 29/06/2022. (Ảnh: Denis Doyle/Getty Images)
Nhưng một NATO không có Thổ Nhĩ Kỳ sẽ mở ra cánh cửa cho Nga thống trị tuyến Biển Đen/Địa Trung Hải, đồng thời mang lại cho Nga đòn bẩy mạnh mẽ ở Đông Địa Trung Hải. Tư cách thành viên của Thổ Nhĩ Kỳ trong NATO sẽ giúp Ankara không phải lệ thuộc vào Moscow.
Câu trả lời duy nhất là, để Thổ Nhĩ Kỳ tồn tại và phục hồi, ông Erdogan phải ra đi. Nhưng có một điều rõ ràng là, ông Erdogan đã sẵn sàng để Thổ Nhĩ Kỳ chết cùng mình, giống như Adolf Hitler đã khăng khăng nói rằng Đức sẽ chết cùng ông ta vào năm 1945. Ông Erdogan, giống như nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, đã tự biến mình thành “cột thu lôi” (tâm điểm của chỉ trích) bằng cách loại bỏ mọi đối thủ tiềm tàng và nhất quyết muốn trở thành người duy nhất nắm giữ quyền lực.
Điều đó có nghĩa là — như với ông Tập Cận Bình — ông Erdogan phải chịu trách nhiệm cho tất cả những gì sai trái, cũng như được khen ngợi cho tất cả những gì đúng đắn. Và, thực tế là, thời gian gần đây, bên cạnh trận động đất tàn phá phần lớn đất nước Thổ Nhĩ Kỳ, có rất ít điều tốt đẹp xảy ra ở quê hương của ông Erdogan.