Minh Anh
Vào cuối thời kỳ Chiến Tranh Lạnh, lý thuyết về sự cáo chung của lịch sử cho rằng mọi quốc gia trên thế giới muốn thịnh vượng và tiến bộ phải chấp nhận cả tự do về kinh tế và dân chủ về chính trị. Theo lý thuyết này, bạn không thể có cái này nếu không có cái kia. Đó là điều không thể tránh khỏi.
Thế giới đang chờ đợi Trung Quốc đi theo con đường mà Đông Âu và nhiều nước khác đã đi.
Tuy nhiên, điều này đã không xảy ra. Mặc dù, đang tự do hóa những cải tổ kinh tế, nhưng ĐCSTQ vẫn duy trì sự kiểm soát chính trị hà khắc trong nhiều thập niên sau đó. Tuy nhiên, nền kinh tế của nó vẫn không ngừng phát triển. Điều này đã làm nảy sinh một lý thuyết mới: có lẽ các quốc gia thành công nhất sẽ thúc đẩy chủ nghĩa tự do kinh tế trong khi vẫn bảo đảm sự kiểm soát chính trị chặt chẽ, do đó có thể giải quyết được những vấn đề kém hiệu quả của các thể chế dân chủ.
Đây dường như là trường hợp của Trung Quốc.
Giờ đây, chúng ta có bằng chứng về những gì bất ổn với một nhà nước độc tài có một lãnh đạo quyền lực. Nhà nước này sẽ hoạt động cho đến khi nào nó không thể tiếp tục được nữa. Những khó khăn đang bùng phát ở Trung Quốc là không thể lường trước được vài năm trước. Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) tin rằng họ có thể giải quyết được vấn đề virus thông qua việc vi phạm nghiêm trọng các quyền tự do của con người trên diện rộng.
Ngày nay, người dân Thượng Hải đang phải chịu đựng tình trạng phong tỏa kéo dài hàng tuần, thiếu lương thực, và những người khỏe mạnh bị cô lập nghiêm ngặt, tất cả đều nhằm mục đích diệt trừ một loại virus mà phần còn lại của thế giới cuối cùng đã nhận ra phải trở thành bệnh đặc hữu. Hai năm sau khi kêu gọi hạn chế nhiều hơn, bây giờ ngay cả ông Fauci cũng đã thừa nhận điều này.
Nhưng ở Trung Quốc thì sao? Trẻ em đang bị tách khỏi cha mẹ, vật nuôi của những người có kết quả xét nghiệm dương tính bị tiêu huỷ, người dân la hét trong các tòa cao ốc, và thực phẩm đang thối rữa trong các nhà kho ngay cả khi người dân đang chết đói. Có những video trực tuyến về các cửa hàng bị cướp sạch. Khắp nơi đều tràn ngập bầu không khí cách mạng.
Đừng bao giờ quên: ĐCSTQ là người khởi xướng các đợt phong tỏa. Người đứng đầu Tổ chức Y tế Thế giới đã từng ca ngợi các đợt phong tỏa hồi đầu năm 2020 ở Vũ Hán. Trong một bức thư vào tháng 1/2020, WHO đã chúc mừng Trung Quốc và kêu gọi nước này “tăng cường các biện pháp y tế công cộng để ngăn chặn đợt bùng phát hiện nay”. Tổng giám đốc WHO, ông Tedros Adhanom Ghebreyesus đã nhấn mạnh thêm quan điểm này bằng một bài đăng trên Twitter, viết rằng, “Theo nhiều cách, Trung Quốc đang thực sự thiết lập các tiêu chuẩn mới cho việc ứng phó bùng phát dịch bệnh”.
Ông Neil Ferguson đến từ Đại học Hoàng gia nói thêm rằng: “Chúng ta từng nói rằng đó là một nhà nước độc tài cộng sản. Chúng ta nghĩ rằng chúng ta không thể làm điều gì đó như vậy ở châu Âu… và rồi sau đó nước Ý đã làm được. Và chúng ta đã nhận ra rằng chúng ta có thể làm được”. Vì vậy, Trung Quốc đã trở thành một hình mẫu cho thế giới: Vũ Hán, miền bắc nước Ý, Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, và sau đó là tất cả các nước, ngoại trừ một số quốc gia trên thế giới, đều tuân theo mô hình phong tỏa này.
Cho đến ngày nay, ông Tập Cận Bình chắc chắn đã đắm chìm trong không khí nồng nhiệt của những lời ca tụng rực rỡ này. Nó cho thế giới thấy sức mạnh chính sách của ĐCSTQ. Khi tôi đang viết bài này, Yahoo đưa tin liên quan đến Thượng Hải như sau:
“Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ca ngợi chiến lược zero COVID ‘đã được thử nghiệm’ của nước này hôm thứ Sáu, ngay cả khi chính quyền Thượng Hải đã chuẩn bị gần 130.000 giường bệnh cho các bệnh nhân nhiễm COVID-19 trong bối cảnh các ca bệnh gia tăng và sự phẫn nộ của công chúng dâng cao”.
Chúng ta chỉ có thể suy đoán bằng cảm tính về những gì đang diễn ra ở đây. Đối với ông Tập Cận Bình, các đợt phong tỏa là thành công lớn nhất của ông. Dường như chúng đã khởi tác dụng khá tốt hai năm trước. Ông ấy đã nhận được nhiều lời tán dương trên toàn thế giới, và thế giới đã làm theo hình mẫu của ông ấy. Có lẽ điều này khiến ông và ĐCSTQ đều cảm thấy tự hào và tự tin một cách lạ thường. Họ đã làm điều đó một cách chính xác, và phần còn lại của thế giới đã sao chép ý tưởng đó nhưng không hoàn hảo như Trung Quốc.
Cuối cùng, các chính phủ có thể tự thuyết phục mình bằng tuyên truyền của chính họ. Đây dường như là những gì đã xảy ra ở Trung Quốc. Sự ảo tưởng này đã ngăn cản ông Tập Cận Bình và ĐCSTQ nhìn thấy điều mà bất kỳ ai có chút hiểu biết về virus cũng nên biết rõ ràng: Trong một xã hội và thị trường đang vận hành, virus sẽ lây lan bất luận thế nào. Như ông Vinay Prasad đã liên tục nhắc nhở chúng ta, mọi người rồi sẽ nhiễm COVID. Và thông qua con đường đó, cuối cùng chúng ta sẽ vượt qua đại dịch này.
Những gì đang xảy ra ở Trung Quốc hiện nay có thể đoán trước được, cũng giống như sự thất bại của chính sách “zero COVID” ở Úc và New Zealand.
Điều này có nghĩa là dịch ở Trung Quốc còn lâu mới kết thúc. Chúng sẽ lan rộng đến mọi thành phố, mọi thị trấn, mọi miền quê cho đến khi con số khổng lồ 1,4 tỷ người đều bị phơi nhiễm. Điều đó có thể có nghĩa là các đợt phong tỏa sẽ kéo dài trong nhiều năm, với tất cả những thiệt hại và bất ổn chính trị chắc chắn sẽ xảy ra. Điều này chắc chắn sẽ có những tác động sâu rộng đối với tăng trưởng kinh tế, và thậm chí có thể là uy tín của chính ĐCSTQ.
ĐCSTQ đã phạm một sai lầm rất lớn. Những sai lầm tương tự đã được thực hiện ở hầu hết các nơi trên thế giới. Sự phong tỏa của Hoa Kỳ không khủng khiếp như Thượng Hải, nhưng nó chỉ là vấn đề mức độ, bởi vì lý thuyết đó cũng đã được thử nghiệm ở đây. Trong các nền chính trị dân chủ, các chính trị gia và quan chức chủ yếu cố gắng hạ thấp những sai lầm nghiêm trọng của họ đồng thời viện cớ để mở cửa trở lại mà không phải xin lỗi. Nhiều người muốn người dân quên đi toàn bộ thảm họa này.
Liệu điều này có xảy ra ở Trung Quốc? Vấn đề là ở chỗ, các biện pháp cấm vận lại vô cùng quan trọng đối với những thành tựu tự xưng của ĐCSTQ trong hai năm qua. Chừng nào những người có quyền lực ở Bắc Kinh thực sự tin rằng phong tỏa là con đường tiến về phía trước — và không có đảng đối lập nào có quan điểm khác — thì điều này có khả năng vẫn sẽ tiếp tục, đồng thời đặt ra những câu hỏi đáng lưu tâm về triển vọng kinh tế và chính trị của đất nước.
Sự kết hợp kỳ diệu giữa tự do chính trị và kinh tế hóa ra không phải là dấu chấm hết của lịch sử. Nhưng chế độ độc tài kiểu Trung Quốc cũng không phải là dấu chấm hết, đơn giản là vì nước này không có cơ chế vận hành để sửa chữa những sai lầm nghiêm trọng. Điều đã cứu Hoa Kỳ khỏi nỗi kinh hoàng của sự phong tỏa chính là chủ nghĩa đa nguyên chính trị và chủ nghĩa liên bang. Ở Trung Quốc, cả hai đều không tồn tại. Do đó, sai lầm về mặt nhận thức này sẽ dẫn đến những hậu quả phi đạo đức.
Các đợt phong tỏa không phải là giải pháp cho sự lây lan của dịch bệnh, trái ngược với những lời bảo đảm của Tổ chức Y tế Thế giới hoặc các nhà khoa học nổi tiếng ở Anh hoặc Mỹ. Khi các chính phủ trên khắp thế giới cố gắng chứng minh năng lực của mình bằng cách tuyên chiến với sinh học tế bào, họ cuối cùng đã gặp đối thủ của mình. Bất kể một quốc gia hùng mạnh đến đâu, luôn có một thế lực tự nhiên nào đó sẽ vượt qua họ.