Trần Gia Huấn
5-2-2025

Canada và Mỹ có chung đường biên giới trên bộ dài nhất thế giới, gần 10.000 km với 120 cửa khẩu. Mỗi ngày có khoảng 2.7 tỷ Mỹ kim hàng hóa và 400.000 người qua lại. Canada cung cấp năng lượng giá rẻ lớn nhất cho Mỹ; nói một cách khác, hơn 60% dầu thô, than đá và điện của Mỹ nhập từ Canada.
Thương mại giữa Mỹ – Canada đã có hiệp định khung. Năm 1989, hai nước ký Hiệp định Thương mại Tự do Mỹ – Canada. Năm 1994, hai nước ký Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Đến tháng 7 năm 2020 thời Trump 1.0 hai chính phủ đã ký USMCA. Hiệp định này có hiệu lực đến năm 2026 và ba nước cùng ngồi xuống rà soát, thay đổi các vấn đề phát sinh, hoặc thương lượng lại.
Năm 2023, Canada xuất qua Mỹ khoảng 482 tỷ và nhập từ Mỹ 441 tỷ hàng hóa; vậy chỉ có 41 tỷ Mỹ kim Mỹ nhập siêu. So sánh với Trung Quốc, năm 2023 Trung Quốc xuất qua Mỹ 427 tỷ và nhập của Mỹ là 148 tỷ hàng hóa. Vậy, có tới 279 tỷ Mỹ kim Mỹ nhập siêu. Tại sao Trump lại xếp Canada ngang hàng với Trung Quốc về vấn đề nhập siêu để dùng thuế quan trừng phạt?
Không có bằng chứng nào về di dân lậu ồ ạt vào Mỹ qua ngả Canada. Cũng không có bằng chứng nào về fentanyl ồ ạt đổ vào Mỹ qua ngả Canada.
Fentanyl là một vấn nạn lớn của cả Canada và Mỹ, không phải chỉ có Mỹ là nạn nhân. Fentanyl là một loại thuốc phiện tổng hợp tương tự như morphin, thuốc độc bảng A, gây nghiện, nhưng mạnh hơn morphin hàng trăm lần.
Riêng 2022, Canada có 7.328 người chết và 29 ngàn người phải nằm trong phòng hồi sức cấp cứu vì fentanyl. Bất hạnh hơn, tuổi trung bình của người tử vong vì fentanyl ở Canada là khá trẻ, khoảng 25 đến 30 tuổi. Mỹ cũng chịu cùng số phận, với 73.838 thanh niên Mỹ chết do fentanyl trong 2022.

Cả Canada và Mỹ đang phải đối mặt với khủng hoảng fentanyl ở tầm cỡ Covid-19. Theo thống kê, trên 90% hoạt chất tổng hợp fentanyl lưu hành ở Canada và Mỹ có nguồn gốc từ Trung Quốc, 10% còn lại có nguồn gốc từ Ấn Độ và Mexico. Chỉ có những quốc gia bất hảo mới bào chế ra loại hóa chất giết người tung ra thị trường. Phòng điều chế tư nhân lậu không thể làm ra được. Một kilogram fentanyl có thể giết chết 500.000 người.
Từ thời Tổng thống Bush con tới Obama; từ thời Trump 1.0, tới Biden mỗi lần các lãnh đạo Mỹ gặp Tập Cận Bình đều đưa fentanyl lên bàn nghị sự. Tập hứa và hứa, ký và ký. Những lời hứa ngọn ngào, những chữ ký trang trọng cuốn theo chiều gió bay đi. Giới trẻ Bắc Mỹ vẫn chết mỗi ngày và càng ngày càng tăng. Đây là vấn nạn của cả ba nước Bắc Mỹ, không riêng gì Hoa Kỳ.
Lần này, Trump 2.0 ra tay giải quyết vấn nạn fentanyl. Nếu thành công, cả Canada, Mexico và Mỹ sẽ ngả mũ bái phục ông. Thế nhưng, ông phải ra tay với thủ phạm Trung Quốc, Ấn Độ; nỡ lòng nào ông lại ra tay với đồng nạn nhân Canada.
Canada là đồng minh kiên định nhất của Mỹ trong mọi tình huống, cả an ninh nội địa, an ninh toàn cầu, và trên mọi diễn đàn đa phương. Canada và Mỹ đứng cùng tổ chức NATO, G7, G20, WTO, Tổ chức An Ninh và Hợp tác Âu châu, Tổ chức Kinh tế Á châu – Thái Bình Dương.
Bộ Tư lệnh Phòng không Bắc Mỹ (NORAD) đã bên nhau 70 năm. Quân đội Canada và Mỹ vai kề vai ở tuyến đầu trong Thế chiến I, II, Chiến tranh Triều Tiên, Chiến tranh Lạnh, Trung Đông, Afghanistan và trong nhiều tình huống khủng hoảng nhân đạo hoặc thiên tai.
Năm 2023, nạn cháy rừng ở Canada lan rộng gần 8 triệu kilomet vuông. (hơn gấp đôi lãnh thổ Việt Nam). Tro bụi khói phủ kín bầu trời Bắc Mỹ. Mỹ cùng với những phương tiện hiện đại nhất đã ở tuyến đầu cứu giúp. Canada và Mỹ như hai anh em ruột, giống như một giọt nước từ thượng tầng kiến trúc đến hạ tầng cơ sở: Cùng ngôn ngữ, cùng văn hóa, cùng tôn giáo, cùng hệ thống giáo dục, công nhận bằng cấp của nhau, và tự do qua lại.
Nay, Trump tuyên chiến thuế quan với Canada. Người Canada đã sẵn sàng. Rượu bia Mỹ bị đưa ra khỏi quầy. Trái cây Mỹ sẽ không ai mua nữa. Mac Donald, KFC, Starbucks, Walmart, Costco sẽ bị tẩy chay. Dân Canada không muốn qua Mỹ du lịch nữa.

Những thứ trên chẳng nghĩa lý gì. Điều khổ tâm hơn, đau đớn hơn là: Hai hàng xóm tử tế, giống như hai anh em ruột, hai đồng minh kiên định, hai bạn tốt lâu năm, nay lại thượng cẳng chân, hạ cẳng tay, túm tóc, bóp cổ nện nhau tơi bời hoa lá! Đau lắm! Nhất là những người dân Mỹ không bỏ phiếu cho Trump đau gấp bội.
Cảm ơn Trump đã ngỏ lời tạm đình chiến 30 ngày. Nếu Canada và Mỹ choảng nhau những đòn chí tử, ai sẽ được hưởng lợi trong cuộc đánh đấm này? Putin hay Tập?
King Vladimir Putin của nước Nga vĩ đại, đụng chuyện gì cũng mang hạt nhân ra dọa. King Donald Trump của Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ, gặp ai cũng đòi thu thuế, bất kể đồng minh hay kẻ thù!
Hỡi King Donald Trump, hãy dùng cái đầu suy nghĩ trước khi hành động hay mở miệng! Nước Mỹ không thể vĩ đại với những cú đấm vào mặt đồng minh của mình!