Phạm Trần
Sau 95 năm gào cùng một giọng nền Báo chí gọi là “cách mạng” của đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) vẫn trơn tru uốn lưỡi phóng ra câu giả dối rằng: “Tự do ngôn luận, tự do báo chí là những quyền cơ bản của con người đã được Việt Nam cam kết thực hiện theo những nguyên tắc chung của Tuyên ngôn quốc tế về nhân quyền.” (báo Quân đội Nhân dân (QĐND), ngày 15/6/2020).
Điều không thật này đã được Ban Tuyên giáo, tổ chức tuyên truyền và chỉ huy báo chí-truyền thông sử dụng từ lâu, nay được lập lại để kỷ niệm 95 năm ngày gọi là “Báo chí cách mạng Việt Nam” (21/6/1925-21/6/2020)
Lịch sử trắng-đen
Nhưng tại sao đã có ngày gọi là “Báo chí Cách mạng”?
Câu chuyện bắt đầu từ: “Báo Thanh niên là tờ báo bí mật đầu tiên của những người cộng sản Việt Nam hoạt động ở nước ngoài, viết bằng chữ quốc ngữ. Báo là cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, trụ sở tại nhà số 13A đường Văn Minh, Quảng Châu (Trung Quốc), do Nguyễn Ái Quốc sáng lập và trực tiếp chỉ đạo.
Tuần báo Thanh niên xuất bản cho đến tháng 8/1929, khi Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên giải thể, kết thúc vai trò lịch sử của mình. Thanh niên ra hàng tuần vào ngày Chủ nhật, số 1 ra ngày 21/6/1925, in tại Quảng Châu.
Về nhân sự, Nguyễn Ái Quốc vừa là người chỉ huy điều khiển đồng thời là cây viết chính.”
Báo Thanh Niên “lấy chủ nghĩa Mác – Lênin làm ánh sáng chỉ đường đấu tranh thực hiện mục đích giải phóng dân tộc, giành chính quyền” (theo Zing.VN, ngày 20/6/2020).
Báo nhà nước CSVN viết rõ như thế để phân biệt với tờ Gia Định báo, không có gốc rễ Cộng sản, là tờ báo quốc ngữ đầu tiên, ra mắt vào ngày 15 tháng 4 năm 1865 tại Sài Gòn.
Theo tài liệu Bách khoa Toàn thư mở (BKTT) thì: “Sau khi Trương Vĩnh Ký trở về nước vào năm 1865, Chuẩn đô đốc Roze, khi ấy đang tạm quyền Thống đốc Nam Kỳ, đã mời ông ra làm quan. Petrus Ký từ chối và xin lập một tờ báo quốc ngữ mang tên là Gia Định báo. Lời yêu cầu của ông được chấp thuận và Nghị định cho phép xuất bản được ký ngày 1 tháng 4 năm 1865, nhưng không phải ký cho ông mà lại ký cho một người Pháp tên là Ernest Potteaux, một viên thông ngôn làm việc tại Soái phủ Nam Kỳ. Và phải đến ngày 16 tháng 9 năm 1869 mới có Nghị định của Chuẩn Đô đốc Ohier ký giao Gia Định báo cho Trương Vĩnh Ký làm “chánh tổng tài” (tiếng Pháp: rédacteur en chef), nay gọi là giám đốc; Huỳnh Tịnh Của làm chủ bút. Đến năm 1897, Gia Định báo chấm dứt hoạt động.
Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu Lê Nguyễn thì một cứ liệu xác định Gia Định báo (ra hàng tuần) vẫn còn tồn tại đến ngày 31 tháng 12 năm 1909 (44 năm), và chính thức đình bản vào 1 tháng 1 năm 1910.
Sau Gia Định báo, nhà cầm quyền Pháp cũng cho phép phát hành một số báo tư nhân khác ở Nam Kỳ thuộc địa như Phan Yên báo (1868), Nông cổ mín đàm (1900), Lục tỉnh tân văn (1910).”
Tài liệu của BKTT cũng cho biết dưới thời Pháp thuộc, ở miền Bắc (Bắc kỳ) tuần tự có các báo:
1. Đại Nam Đồng văn Nhật báo: ra mắt năm 1892 nhưng là báo in chữ Nho.
2. Đại Việt Tân báo: tờ báo bằng chữ Quốc ngữ đầu tiên ở miền Bắc, phát hành năm 1905. Đúng ra đây là tờ báo song ngữ, có phần Quốc ngữ và phần Hán văn.
3. Ðăng cổ Tùng báo: số ra mắt ngày 28 tháng 3 năm 1907 do Nguyễn Văn Vĩnh làm chủ bút.
Như vậy rõ ràng lịch sử đã chứng minh Việt Nam có hai nền báo chí: Tiên khởi là nền báo chí do các nhân sỹ, trí thức không cộng sản thành lập. Nền báo chí này hoạt động tự do và tồn tại cho đến năm 1954 ở miền Bắc. Và, đến ngày 30/4/1975 ở miền Nam thời Đệ Nhị Việt Nam Cộng hòa.
Báo chí tự do ở miền Bắc chấm dứt hoạt động sau khi Hiệp định Geneve chia đôi Việt Nam được ký ngày 21/7/1954 tại Thụy Sỹ. Chế độ mới ở miền Bắc, do đảng CSVN độc quyền cai trị, đặt tên là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cũng kể từ đây, báo chí và mọi phương tiện truyền thông ở miền Bắc đều do Đảng, hay các tổ chức của đảng thành lập và chỉ huy cho đến ngày nay.
Do đó, hàng năm, nhà nước CSVN đã chọn ngày ra đời của báo Thanh Niên (21/6/1925) làm “ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam”.
Trong khi đó ở miền Nam, dưới thời Đệ Nhất và Đệ Nhị Việt Nam Cộng hòa từ 1954 đến 1975, đã có một nền báo chí tự do “trong hoàn cảnh chiến tranh” chống quân Cộng sản, nhưng nhân bản được thành hình. Nền báo chí này đã không ngừng phát triển hài hòa liên tục và được Hiến pháp và luật pháp bảo vệ cho đến ngày 30/4/1975, khi miền Nam bị Quân đội Cộng sản miền Bắc chiếm đóng và cai trị cả nước.
Như thế ngày gọi là “Báo chí cách mạng Việt Nam” chỉ là “một nửa sự thật” của toàn diện Lịch sử Báo chí Việt Nam. Nhưng một nửa này, rất tiếc, lại là một nửa không có tự do, do đảng chỉ huy và phải làm theo chỉ thị của Ban Tuyên giáo, cơ quan tuyên truyền của Đảng. Những người được gọi là làm báo, phóng viên, biên tập viện là cán bộ hay viên chức đảng và của các tổ chức chính trị, xã hội do đảng thành lập và chỉ huy.
Báo của ai-viết cho ai?
Với thành phần nhân sự như thế thì họ làm báo cho ai và vì ai?
Luật Báo chí 103/2016/QH13, ban hành ngày 05 tháng 4 năm 2016 đã trả lời rõ ở Điều 4:
“1. Báo chí ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phương tiện thông tin thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của cơ quan Đảng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp; là diễn đàn của Nhân dân.
2. Báo chí có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
a) Thông tin trung thực về tình hình đất nước và thế giới phù hợp với lợi ích của đất nước và của Nhân dân;
b) Tuyên truyền, phổ biến, góp phần xây dựng và bảo vệ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thành tựu của đất nước và thế giới theo tôn chỉ, Mục đích của cơ quan báo chí; góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu văn hóa lành mạnh của Nhân dân, bảo vệ và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, xây dựng và phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong khi đó, nghĩa vụ của nhà báo được quy định trong Điều 25, là phải: “Bảo vệ quan Điểm, đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước; phát hiện, tuyên truyền và bảo vệ nhân tố tích cực; đấu tranh phòng, chống các tư tưởng, hành vi sai phạm…”
Như vậy, có phải “Báo chí cách mạng” chỉ là những tờ truyền đơn được đảng sử dụng để tuyên truyền bằng tiền của dân? Trong khi đội ngũ 22,000 người làm báo, đang phục vụ trong 868 cơ quan báo chí in, 66 đài phát thanh, truyền hình và một hãng thông tấn quốc gia (Thông tấn xã Việt Nam, TTXVN), tuy một phần được đào tạo bài bản, nhưng tất cả đều là công cụ của đảng.
Sợ báo tư nhân-sợ đảng đối lập
Đó là lý do tại sao đảng CSVN đã không dám cho tư nhân ra báo để dành độc quyền thông tin, nhưng mặt khác lại sợ báo Tư nhân sẽ qua mặt báo đảng, và lo báo đảng và người làm báo cũng “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa” để thoát gông cùm đảng.
Việc này, cũng giống như Đảng đã chỉ thị cho Công an phải làm tốt “công tác bảo vệ an ninh chính trị” và “không để hình thành, công khai các tổ chức chính trị đối lập trong nội địa” để bảo đảm quyền cai trị độc tôn cho đảng.
Cả hai việc này đều phản dân chủ, nhưng cả làng “Báo chí Cách mạng” đã không dám hé răng phản biện, dù chỉ khiêm tốn hay nhẹ nhàng bóng gió, hoặc nửa đùa nửa thật để không mất nồi cơm.
Lý do vì Ban Tuyên giáo đã chỉ thị: “Báo chí có trách nhiệm góp phần làm cho thế giới quan Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội, động viên toàn Đảng, toàn dân vượt qua khó khăn, thử thách, năng động, sáng tạo trong thực hiện Nghị quyết Đại hội VII của Đảng, giữ vững ổn định chính trị, tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, đưa đất nước ra khỏi tình trạng khủng hoảng kinh tế – xã hội, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa.” (Tạp chí Tuyên Giáo, ngày 9/6/2020).
Tại Đại hội đảng VII, họp từ ngày 24-6-1991 đến ngày 27-6-1991, Văn kiện quan trọng nhất được chấp thuận là “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội” (được bổ sung, phát triển năm 2011 tại kỳ Đại hội đảng XI).
Cương lĩnh đã khẳng định 2 điều cốt lõi:
– “Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc. Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản.”
Và:
– “Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội.”
Sau Cương Lĩnh, bản Hiến pháp sửa đổi năm 2013 cũng lập lại trong khoản 1, Điều 4: “Đảng Cộng sản Việt Nam – Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, Nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.”
Rõ ràng là đảng đã “ăn của dân không từ một cái gì” (lời Bà Nguyễn Thị Doan, khi còn giữ chức Phó Chủ tịch Nước năm 2013). Vì ai cũng thấy đảng đã áp đặt Chủ nghĩa ngoại lai Mác-Lenin và tư tưởng Cộng sản Hồ Chí Minh lên đầu dân. Đảng cũng tự phong cho mình quyền lãnh đạo, dù chưa bao giờ được dân bỏ phiếu ủy quyền bằng bất kỳ hình thức nào.
Ngoài ra đảng còn nhét chữ vào miệng dân khi viết bịa đặt rằng: “Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát vọng của nhân dân ta, là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử.”
Thế rồi, Đảng lại nói dối mà không sợ bị Thánh Thần cắt lưỡi, khi phô diễn trong Cương lĩnh rằng: “Đảng không có lợi ích nào khác ngoài việc phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.”
Dân xa đảng-bỏ báo
Chuyện đảng CSVN nói những điều không thật lúc nào cũng có và đây rẫy trong đời sống hàng ngày, năm sau cao hơn năm trước, nhưng báo đài “cách mạng” chỉ biết hùa theo cho đẹp lòng đảng để được nuôi ăn.
Bằng chứng là chuyện Quân đội và Công an tấn công vào Đồng Tâm giết cụ Lê Đình Kình sáng ngày 9/01/2020 đã bị báo Công an Nhân dân bóp méo, xuyên tạc và bịa đặt đổ tội cho dân làng. Thế nhưng, tất cả hệ thống báo-đài phải đăng bản tin duy nhất của Công an đưa ra để đánh lừa dư luận. Rất may, một số nhà báo tự do (bloggers) và hoạt động xã hội dân sự đã nhanh chóng đưa được những thông tin chính xác về cuộc tấn công dã man này để giúp dự luận trong và ngoài nước có được những thông tin trung thực hơn.
Trong quá khứ, báo-đài nhà nước đã từng: Ngoảnh mật làm ngơ trước các vụ người dân xuống đường biểu tình chống Tàu xâm lược đàn áp ngư dân Việt Nam ở Biển Đông; Tưởng niệm các chiến sĩ của hai miền đất nước đã hy sinh trong cuộc chiến chống Tàu bảo vệ Hoàng Sa (1974), Trường Sa (1988), và, cuộc chiến chống Tàu xâm lược biên giới trong 10 năm (1979-1989).
Bên cạnh thái độ về hùa với nhà nước, báo đài cũng không bênh vực dân oan đi khiếu kiện đòi công bằng, đền bù và công lý từ Nam ra Bắc.
Do đó, số người đọc báo đảng đã sa sút thê thảm trong diện rộng. Thậm chí đảng đã phải ra chỉ thị cho các cấp bộ đảng xuất quỹ mua báo, đặc biệt đối với các báo “chính thống” như Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Sài Gòn Giải Phóng và các Tạp chí Cộng sản, Xây Dựng Đảng, Tuyên giáo, Quốc phòng Toàn dân v.v…
Liên hệ giữa đảng và dân cũng mỗi ngày một mờ nhạt. Hàng ngũ đảng viên trí thức, đặc biệt nhiều người đã nghỉ hưu và cựu chiến binh đã bỏ sinh hoạt đảng, không thèm báo cáo cho Chị bộ khi đến địa chỉ mới.
Ngược lại, tập thể cán bộ báo chí, dưới sự lãnh đạo của đảng, đã ngoan ngoãn làm những việc đảng chỉ đạo nên được khen:
– “Đưa tin kịp thời, cập nhật, chính xác, khách quan và đầy đủ các thông tin về công tác xây dựng, chỉnh đốn đảng… đã chủ động, tích cực tham gia vào công cuộc xây dựng, chỉnh đốn đảng”.
– Là lực lượng tiên phong bảo vệ nền tảng tư tưởng, chủ trương, đường lối của đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước… tích cực trong đấu tranh phản bác, chống lại các quan điểm sai trái, phản động, luận điệu xuyên tạc, chống phá cách mạng của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị, ngăn chặn các thông tin xấu độc hại…”
– Thành công trong tuyên truyền đường lối, chủ trương, các nghị quyết, chỉ thị, quy định… của đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, về xây dựng, chỉnh đốn đảng, cũng như ý kiến chỉ đạo của các đồng chí lãnh đạo đảng và Nhà nước về công tác xây dựng, chỉnh đốn đảng.
(Theo PGS, TS Vũ Văn Phúc, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan đảng Trung ương, báo Nhân Dân, ngày 20/6/2020).
Ông Phúc, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, kết luận: “Tóm lại, trong tình hình hiện nay, báo chí không chỉ tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, đường lối của đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước nói chung, công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nói riêng, mà báo chí còn tích cực, chủ động tham gia góp phần tăng cường xây dựng, chỉnh đốn đảng, phản ánh những vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện để kịp thời điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp; góp phần ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong Nghị quyết Ðại hội XII, Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII của đảng. Vì vậy, thông tin, tuyên truyền về công tác xây dựng đảng sâu rộng, kịp thời, chính xác là trách nhiệm và nghĩa vụ của các cơ quan thông tấn, báo chí.”
Tính “công bộc” của Báo chí Cách mạng, một lần nữa, còn được minh thị trong phát biểu của Uỷ viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng tại Hội nghị “Gặp mặt, tuyên dương Người làm báo tiêu biểu” nhân kỷ niệm 95 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam sáng 13/6 (2020).
Ông Vượng nói: “Gần một thế kỷ qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí cách mạng Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, vị thế của báo chí và người làm báo được tiếp tục khẳng định. Đây là bước phát triển rất đáng tự hào của báo chí cách mạng – đội quân xung kích trên mặt trận tư tưởng – văn hóa của Đảng ta.”
Ông Vượng, 67 tuổi được coi là ứng viên sáng giá nhất thay Tổng Bí thứ, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng tại Đại hội đảng XIII (đấu năm 2021).
Mắng mỏ báo chí
Đó là mặt đảng thì làng báo “cách mạng” đã “cách miệng” chu toàn nhiệm vụ, nhưng bên cạnh, cũng có lúc không làm vừa ý đảng nên bị quở trách. PGS, TS Vũ Văn Phúc, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan đảng Trung ương đã vạch lá tìm sâu như thế này: “Công tác tuyên truyền phổ biến chủ trương, đường lối, quan điểm của đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước nói chung, về công tác xây dựng, chỉnh đốn đảng nói riêng, nhìn chung còn khô cứng, sáo mòn, không sáng tạo, thiếu phong phú, hấp dẫn…”
Ông nói: “Không ít cơ quan báo chí còn thiếu nhạy bén chính trị, chưa làm tốt chức năng về công tác tư tưởng, văn hóa; thậm chí có biểu hiện xa rời sự lãnh đạo của đảng, sự quản lý của Nhà nước, xa rời tôn chỉ mục đích; một số bài báo có thông tin không trung thực, thiếu chính xác. Một số cơ quan báo chí phản ánh nhiều về tiêu cực và tệ nạn xã hội, ít tuyên truyền các điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt… Việc lợi dụng danh nghĩa báo chí để trục lợi, vi phạm pháp luật vẫn xảy ra, đã tác động tiêu cực, bức xúc trong xã hội…”
Ông Phúc, từng một thời là Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, cơ quan lý luận hàng đầu của đảng còn phê bình: “Bản lĩnh nghề nghiệp, tính trung thực, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của một số nhà báo thời gian qua cũng là vấn đề đáng quan tâm. Do bản lĩnh nghề nghiệp kém, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp không được thường xuyên trau dồi, rèn luyện nên đã có không ít nhà báo lợi dụng nghề nghiệp để trục lợi, đưa và nhận hối lộ, bị đồng tiền bẻ cong ngòi bút, đưa tin sai sự thật… Vấn đề cần báo động về đạo đức nghề nghiệp của báo giới; đồng thời, cũng cho thấy những khó khăn của công tác xây dựng, chỉnh đốn đảng hiện nay.” (theo báo Nhân Dân, ngày 20/6/2020).
Lạ chưa? Báo đảng từng được khen “đã chủ động, tích cực tham gia vào công cuộc xây dựng, chỉnh đốn đảng” rồi lại bị chỉ trích ngay đã “sa sút đạo đức nghề nghiêp, trục lợi và nhận hối lộ” thì cái làng “báo chí cách mạng” cũng nham nhở không thua gì các ban, ngành khác của chế độ. Cho nên tình trạng nhiều báo điện tử đã giăng ra cái bẫy làm tiền bằng chiêu trò “sáng đăng, trưa gặp, chiều gỡ” và “ra giá” với các Doanh nghiệp để lấy quảng cáo hoặc nhận “phong bì” cũng đã được thảo luận ở Quốc hội từ năm 2019.
Do đó, Giáo sư triết học Nguyễn Khắc Mai, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Minh Triết Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu, Ban Dân vận Trung ương Đảng Cộng sản mới phê bình: “Tôi cho rằng báo chí của Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam không hề là “cách mạng”. Họ đã đánh tráo khái niệm để lừa mị. Có chăng chỉ có thể gọi là Báo chí của đảng Cộng sản mà thôi. Gọi ngày báo chí cách mạng thật giả dối.” (Nguyễn Khắc Mai, 20/6/2020)
Giả dối vì chưa bao giờ những cán bộ báo chí của đảng CSVN dám sống và phục vụ người đọc và Tổ quốc như những chiến sĩ cách mạng đúng nghĩa muốn thăng tiến xã hội và con người bằng lòng ngay, ý thẳng.
Lý do họ không dám đứng thẳng và ngẩng mặt lên vì trong 95 năm qua, họ đã bằng lòng với thân phận cá mè một lứa để cho đảng cộng sản xỏ mũi dẫn đường.
25.06.2020