Lý Trần
15-8-2020
Rất nhiều nhà chuyên môn khắp thế giới, trong đó có các chuyên gia của WHO hoài nghi về vaccine “đốt cháy gian đoạn” của Nga ngừa Covid-19. Đơn giản vì để có một vaccine an toàn, hiệu quả, cần THỜI GIAN, thường mất nhiều năm chờ đợi kết quả thử nghiệm. Như vaccine ngừa virus Ebola, mất hơn 14 năm mới được chấp thuận (*) hay như virus HIV/ AIDS, mất hàng chục năm thử nghiệm, vẫn chưa có kết quả và vẫn tiếp tục thử nghiệm.
Mỗi giai đoạn thử nghiệm, đều cần chờ một khoảng thời gian nhất định mới biết kết quả ra sao, có biến chứng và tác dụng phụ hay không…
Mặc dù cố gắng để có vaccine sớm nhất, các nhà khoa học không thể bỏ qua những bước thử nghiệm quan trọng. Không phải vô lý khi các chuyên gia e ngại rằng, thế giới phải chờ đến năm 2021-22 mới có kết quả đáng tin cậy của đợt thử nghiệm cuối quan trọng nhất trên hàng vạn con người, với đa dạng mẫu về tuổi tác, chủng người, v.v…
Vấn đề ở đây là vấn đề khoa học và mạng sống con người chứ không phải chuyện yêu ghét vì cảm tính. “Vaccine dù do ai sản xuất nhưng chưa qua đủ các bước thử nghiệm, chưa đủ thời gian quan sát, tổng hợp, … thì cũng đừng có ‘ngu’ mà đưa thân ra cho người ta tiêm”, ông bạn bác sĩ của tôi từng công tác tại Viện Vệ sinh Dịch tễ trung ương, nói.
Hãy tưởng tượng, sau một năm tiêm vaccine “đốt cháy gian đoạn”, bạn dần dần từ đàn ông chuyển thành đàn bà, hay tự nhiên mặt mọc đầy lông như vượn, v.v… Ai dám chắc là không thể? Có lẽ trừ Putin.
Cho đến hôm nay (15/8/2020) báo Nga cho biết, hơn 50% bác sĩ Nga không tin vào vacine Nga do người bán thuộc dạo là Putin rao bán. Trong lĩnh vực Y học, trừ người dân xứ “Đông Lào”, thế giới không coi Nga là quốc gia tiên tiến, ngoài kinh nghiệm ướp xác lãnh tụ và “đánh bả” đồng chí.
Giới chuyên môn cho biết, nếu chỉ sau 2 thử nghiệm đã công bố vaccine an toàn thì các hãng bào chế khác trên thế giới đã có khoảng 200 loại vaccines từ tháng Năm.
Vậy mà những DLV “cuồng Nga” ở xứ “Đông Lào” vẫn nhắm mắt ca tụng dù chưa biết mặt mũi vaccine đó thế nào.
Mù quáng hơn nữa, khi Putin, chứ không phải các nhà khoa học, tuyên bố Nga đã có Vacine mặc dù chưa trải qua đủ các thử nghiệm, lũ DLV cuồng Nga ào ào vào mục thăm dò để ủng hộ. Thậm chí có kẻ còn làm thơ “Dù ai nói ngả nói nghiêng/ Lòng ta vẫn tin ở anh chàng Bạch Dương”…
Cách Putin quảng cáo bán vaccine khiến người ta nhớ đến Lysenko, một kẻ hủy họa khoa học vì những động cơ chính trị. Ở Liên xô trước đây, Lysenko là khoa học, và khoa học là Lysenko. Và, ngày nay Putin là vaccine, và vaccine là Putin. Lịch sử lập lại.
Trong khi đó chính các nhà khoa học của Nga và trên thế giới cảnh báo việc sử dụng vaccine trước khi hoàn tất thử nghiệm giai đoạn ba là vội vã và liều lĩnh. Giai đoạn này kéo dài nhiều tháng, đợi phản ứng với vắc xin của hàng nghìn người.
Hơn nữa, đây là việc của các nhà khoa học, chứ không phải việc của Putin.
Chắc mọi người chưa quên sự “cuồng Trump” đã dẫn đến ca thiệt mạng vì nghe Trump, tự quảng cáo đã uống Hydroxycloroquine và thậm chí xui mọi người uống nước tẩy trùng để diệt virus Wuhan.
Đừng chết vì ngu muội và cuồng tín!
Cô bác sĩ bạn tôi bảo: “Ai tin thì cứ tiêm/chích, còn tôi và người thân chờ đến khi có kết quả được các chuyên gia y học xác nhận là có hiệu quả và an toàn. Tôi không ngu để mình thành con chuột bạch vì động cơ chính trị nào đó”.
Các nhà chuyên môn của Việt Nam chắc cũng rất cẩn trọng khi nhập vaccine hay tự sản xuất trong nước vì “việc cung cấp vaccine phụ thuộc vào tiến độ thực hiện các thử nghiệm lâm sàng của nhà sản xuất. Bên cạnh đó, quy trình thử nghiệm vaccine ở Việt Nam trước khi đưa vào sử dụng, phải tuân thủ những quy định chặt chẽ và đòi hỏi thời gian”.
Các nhà chuyên môn chưa chốt mua vacine Nga vì chắc không muốn hại dân chỉ vì “cuồng Nga”.
Những gì thuộc về lĩnh vực khoa học, hãy tin các nhà chuyên môn, chứ đừng tin các nhà chính trị. Hãy tin ở kết quả được kiểm chứng, chứ đừng tin ngụy khoa học.
___
(*) Virus Ebola phát hiện năm 1976, với đợt bùng phát lớn gần nhất là khoảng thời gian 2013-2016, ở Tây Phi. Vaccine rVSV-ZEBOV ngừa virus này đã được chế tạo nhiều năm, sau hơn 14 năm thử nghiệm, từ năm 2005 đến cuối năm 2019, mới được FDA của Mỹ chấp nhận.
Thủ đoạn truyền thông và lương tâm con người
15-8-2020
Ba ngày trước mình có bài viết về vaccine Sputnik V của Nga phân tích về vấn đề “đi tắt” bị các nhà chuyên môn và tổ chức Y tế trên thế giới chỉ trích nặng nề vì không đảm bảo được 2 vấn đề cốt lõi trong phát triển thuốc và vaccine cho con người đó là “AN TOÀN & HIỆU QUẢ”.
Ngay ngày hôm sau mình khá bất ngờ và có linh cảm không tốt khi thấy báo VNExpress đăng một bài viết theo kiểu “ca tụng” vaccine này với tựa đề “Cơ chế hoạt động của vaccine Covid-19 do Nga sản xuất”, bài viết rất “vô trách nhiệm” khi chỉ đưa những khía cạnh tốt, những giả thuyết hoàn hảo “tuy chưa chứng minh được” của vaccine Sputnik V mà không hề đưa bất cứ một điểm sai trái nào trong quy trình phát triển vaccine mà thế giới đang chỉ trích gay gắt!
Có lẽ chưa thấy đủ thuyết phục nhân dân về tính siêu việt của vaccine này, nên ngày hôm sau VNExpress lại có thêm một bài “ca tụng” khác với tựa đề “Vaccine Nga có hiệu lực bảo vệ 2 năm” dù rằng vaccine này mới chỉ thử nghiệm vài tháng và trên vài chục người, theo mình đánh giá đây lại là một bài báo “vô trách nhiệm” khác đối với người đọc phổ thông Việt Nam vì họ lại tiếp tục đưa những thông tin khoa học không chính xác và không kiểm chứng. Đến hôm nay thì điều lo ngại của mình đã thành hiện thực khi nhìn thấy tựa đề bài báo là “Bộ Y tế đặt mua vaccine Covid-19 của Nga”…
Thì ra chuỗi bài viết “vô trách nhiệm” kia có lẽ là một dạng “thủ đoạn truyền thông” để “định hướng” cho việc mua vaccine Nga qua việc thực hiện “tuyên giáo” (tuyên truyền & giáo dục)! Mình chỉ không biết rõ ai là người viết kịch bản này và khi họ viết thì họ có nghĩ cho dân tộc Việt Nam hay không?
Hôm trước trong phần bình luận có bạn còn cho rằng do mình làm việc cho Mỹ nên mình chê trách cách Nga làm là không khách quan nhưng các bạn nên biết là việc chỉ trích vấn đề “đi tắt” của quy trình phát triển vaccine Sputnik V không chỉ đến từ Mỹ, mà từ cả cộng đồng khoa học gồm nhiều nước trên thế giới và chính từ các nhà khoa học của Nga. Hôm nay, nhiều báo chí quốc tế cũng đã đưa tin Giáo sư Alexander Chuchalin đã rời khỏi hội đồng về “đánh giá đạo đức của Bộ Y tế Nga” (Russian health ministry’s ethics council) sau khi chỉ trích dữ dội vaccine Sputnik V khi cơ quan này phê duyệt cho sử dụng đại trà.
Ông đặc biệt cáo buộc Giáo sư Alexander Gintsburg, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Dịch tễ học và Vi sinh vật học Gamaleya, và Giáo sư Sergey Borisevich, một đại tá quân y và nhà virus học hàng đầu của quân đội Nga liên quan đến việc vội vàng đưa vaccine vào sản xuất. Giáo sư Chuchalin được cho là đã hỏi họ: “Bạn đã vượt qua tất cả các quy trình cần thiết được luật pháp Liên bang Nga và cộng đồng khoa học quốc tế chấp thuận chưa? CHƯA! Do vậy, đây là một công việc CHƯA HOÀN THÀNH. Vì thế, một trong những nguyên tắc đạo đức cơ bản của y học đã bị vi phạm nghiêm trọng đó là “không gây hại” (to do no harm)!
Việc vaccine Sputnik V nhận các chỉ trích nặng nề từ khắp nơi trong các ngày qua là do vấn đề “đi tắt” trong trường hợp này được xem là “rất nguy hiểm” khi hai tiêu chuẩn “AN TOÀN & HIỆU QUẢ” chưa được chứng minh ở pha 3 thí nghiệm lâm sàng, giai đoạn quan trọng nhất trước khi đưa vaccine đến người sử dụng đại trà, giai đoạn mà với số lượng người nhiều (từ vài trăm, vài ngàn, đến vài chục ngàn) và các nhóm đối chứng được thiết kế chặt chẽ, để có thể sẽ cho thấy những SỰ THẬT mà các giai đoạn thử nghiệm trước với quy mô nhỏ chưa thấy được. Việc thất bại của các thuốc và vaccine khi đi đến giai đoạn 3 này là không phải hiếm, đa phần là do phát hiện KÉM HIỆU QUẢ, không như mong đợi hoặc nguy hiểm hơn khi chúng cho thấy KÉM AN TOÀN, tỉ lệ người nhiễm bệnh hoặc người tử vong cao hơn!
Ví dụ như hồi đầu năm nay một thử nghiệm vaccine tên là HVTN 702, mục đích ngăn ngừa lây nhiễm HIV bằng cách sử dụng virus canarypox mang gene biểu hiện một protein bề mặt của HIV (phương pháp tương tự với Sputnik V) ở giai đoạn 3 với sự tham gia của 5407 người đã phải tiếc nuối công bố là thất bại khi không thấy sự khác biệt giữa nhóm thí nghiệm và đối chứng! Năm 2011, một vaccine của Merck với tên gọi là V710 với mục đích phòng ngừa vi khuẩn Staphylococcus aureus lây nhiễm, đang thử nghiệm ở giai đoạn 3 với gần 8000 bệnh nhân trên 26 nước cũng phải dừng lại vì không những không thấy được hiệu quả mà còn cho thấy tỉ lệ chết ở người nhận vaccine cao hơn!
Nói chung, cơ thể con người không những là một bộ máy phức tạp mà còn là một hệ thống khá “nhạy cảm” với các tác nhân có tác dụng sinh học mà thuốc và vaccine là những tác nhân như thế. Do vậy, việc phát triển một loại thuốc hoặc vaccine mới đều bắt buộc phải trãi qua những quy trình đánh giá rất nghiêm ngặt và chặt chẽ để đảm bảo khi đến tay người sử dụng một cách đại trà phải “AN TOÀN & HIỆU QUẢ”. Việc phớt lờ, bỏ qua những quy định này đều chứa những NGUY CƠ không nhỏ đến sức khỏe con người và có thể mang lại hậu quả khôn lường!
Là một nhà khoa học, mình thật sự bất ngờ với quyết định chọn lối “đi tắt” cho vaccine Sputnik V và mình càng bất ngờ hơn với các “thủ đoạn truyền thông” mấy ngày qua trên báo VNExpress. Điều mình đang lo ngại đó là kết quả thăm dò biểu quyết ở phía dưới bài viết của VNExpress có thật hay không?! với kết quả 59% người muốn chích vaccine Sputnik V trên 41% người không muốn! Với kết quả này mình băn khoăn có lẽ nào bà con Việt Nam của chúng ta đang thiếu thông tin khoa học đáng tin cậy hay là do báo chí của chúng ta đã “thành công” trong việc dẫn họ đi sai đường lạc lối.
Mình vẫn chưa nghĩ ra lý do tại sao các nhà chức trách lại quyết định đặt mua 50-150 triệu liều vaccine Sputnik V của Nga trong khi vaccine này đang chịu quá nhiều chỉ trích của các nhà chuyên môn trên thế giới và độ tin cậy trong giới chuyên môn là rất thấp! Nếu nhìn lên bảng so sánh tiến độ nghiên cứu vaccine của thế giới thì còn hơn chục ứng cử viên vaccine khác đang được nghiên cứu một cách nghiêm túc hơn và đang có những bước tiến xa hơn Sputnik V, nếu phải chọn cho nhân dân, tại sao họ không chọn cái AN TOÀN hơn?
Lời kết cho bài viết này mình muốn nhắn nhủ là khi lương tâm con người là thứ trở nên hiếm hoi thì hãy cẩn thẩn với các “thủ đoạn truyền thông” đang đưa mọi người vào bẫy!
Bảo trọng nhe bà con và nên nhớ là “Người Việt Nam không phải là chuột thí nghiệm”.
_____
Tài liệu tham khảo:
https://www.reuters.com/article/us-intercell-merck-idUSTRE75711P20110608 (Merck ends trial of Intercell’s MRSA vaccine)
https://www.fda.gov/media/102332/download (22 case studies where phase 2 and phase 3 trials had divergent results)