LOS ANGELES — Cuối ngày thứ Ba (23/11), một phi thuyền không gian mà điểm đến phải va chạm mới thành công đã được phóng từ California trong một sứ mệnh thử nghiệm hệ thống phòng thủ hành tinh đầu tiên trên thế giới của NASA, được thiết kế để làm chệch hướng một tiểu hành tinh khỏi một vụ va chạm có khả năng là ngày tận thế với Trái Đất.
Vào lúc 10:21 tối theo giờ Thái Bình Dương hôm thứ Ba, tàu vũ trụ DART bay lên bầu trời đêm từ Căn cứ Lực lượng Không gian Hoa Kỳ Vandenberg, cách Los Angeles khoảng 150 dặm về phía tây bắc, được hỏa tiễn Falcon 9 của SpaceX phóng lên [quỹ đạo].
Vụ phóng này được chiếu trực tiếp trên NASA TV.
Trọng tải của DART, có kích thước bằng một chiếc máy bán hàng tự động, được phóng ra khỏi động cơ đẩy vài phút để bắt đầu hành trình 10 tháng trong không gian, cách Trái đất khoảng 6.8 triệu dặm.
Một lúc sau, tầng dưới có thể tái sử dụng của hỏa tiễn đã bay trở lại Trái Đất và hạ cánh an toàn xuống tàu đổ bộ đang neo ở Thái Bình Dương trong quá trình mà đã trở thành một phần thường xuyên của chuỗi phóng cắt giảm chi phí do SpaceX làm tiên phong.
DART sẽ bay dưới sự hướng dẫn của các giám đốc điều hành bay của NASA cho đến những giờ cuối cùng của cuộc hành trình, khi đó quyền kiểm soát sẽ được giao cho một hệ thống định vị tự động trên tàu.
Phần cuối cùng của nhiệm vụ sẽ kiểm tra khả năng tàu vũ trụ làm thay đổi quỹ đạo của tiểu hành tinh bằng lực động học tuyệt đối, lao vào tiểu hành tinh ở tốc độ cao để đẩy tảng đá không gian đó ra khỏi hành trình một cách vừa đủ để giữ cho hành tinh của chúng ta không bị tổn hại.
Các máy quay gắn trên máy va chạm và trên một phi thuyền mini cỡ chiếc cặp được phóng từ DART khoảng 10 ngày trước đó sẽ ghi lại vụ va chạm và phát hình ảnh vụ va chạm đó về Trái Đất.
Tiểu hành tinh mà DART đang nhắm tới không gây ra mối đe dọa thực sự nào và rất nhỏ so với tiểu hành tinh đại họa Chicxulub đã tấn công Trái Đất khoảng 66 triệu năm trước, dẫn đến sự tuyệt chủng của loài khủng long. Nhưng các nhà khoa học cho biết các tiểu hành tinh nhỏ hơn phổ biến hơn rất nhiều và là mối quan tâm trên lý thuyết lớn hơn trong tương lai gần.
Mục tiêu của DART là một “tiểu mặt trăng” – tiểu hành tinh rất nhỏ có kích thước bằng một sân vận động bóng đá quay quanh một khối đá lớn gấp 5 lần trong một hệ thống tiểu hành tinh đôi có tên là Didymos, từ tiếng Hy Lạp này có nghĩa là sinh đôi.
Nhóm nghiên cứu đứng sau DART, tên viết tắt của cụm từ Double Asteroid Redirection Test [Thử nghiệm Chuyển hướng Tiểu hành tinh Đôi], đã chọn hệ thống Didymos vì vị trí của nó tương đối gần Trái Đất và vì cấu hình hai tiểu hành tinh này khiến nó trở nên lý tưởng để quan sát kết quả của vụ va chạm.
Va chạm tiểu mặt trăng trong tiểu hành tinh
Kế hoạch là tàu vũ trụ DART bay thẳng vào tiểu mặt trăng, được gọi là Dimorphos, với tốc độ 15,000 dặm một giờ, va chạm đủ mạnh để chuyển hướng quỹ đạo quay xung quanh tiểu hành tinh lớn hơn của nó.
Các máy ảnh trên máy va chạm và trên một tàu vũ trụ mini cỡ chiếc cặp được phóng từ DART khoảng 10 ngày trước đó sẽ ghi lại vụ va chạm và phát hình ảnh về Trái Đất. Các kính thiên văn trên mặt đất sẽ đo lường mức độ thay đổi của quỹ đạo quay xung quanh Didymos của tiểu mặt trăng này.
Nhóm DART dự kiến sẽ rút ngắn đường chạy quỹ đạo của Dimorphos 10 phút nhưng sẽ coi tối thiểu 73 giây là thành công. Một cú thúc nhỏ tới một tiểu hành tinh cách xa hàng triệu dặm sẽ đủ để định tuyến lại nó một cách an toàn.
DART là sứ mệnh mới nhất trong một vài sứ mệnh của NASA trong những năm gần đây nhằm khám phá và tương tác với các tiểu hành tinh, các tàn tích đá nguyên thủy từ quá trình hình thành của hệ mặt trời 4.6 tỷ năm trước.
Tháng trước, NASA đã phóng một tàu thăm dò trong chuyến hành trình tới các cụm tiểu hành tinh Trojan quay gần sao Mộc, trong khi tàu vũ trụ grab-and-go OSIRES-REx đang trên đường trở về Trái Đất cùng với một mẫu được thu thập hồi tháng Mười năm ngoái từ tiểu hành tinh Bennu.
Tiểu mặt trăng Dimorphos là một trong những vật thể thiên văn nhỏ nhất được đặt tên cố định và là một trong 27,500 tiểu hành tinh gần Trái Đất được biết đến trong mọi chủng loại kích cỡ mà NASA theo dõi.
Mặc dù tất cả các tiểu hành tinh này đều không gây ra mối nguy hiểm trước mắt nào đối với nhân loại, nhưng NASA ước tính nhiều tiểu hành tinh khác vẫn chưa được phát hiện ở trong vùng lân cận gần Trái Đất.
Tàu vũ trụ DART, hình khối lập phương với hai mảng pin năng lượng mặt trời hình chữ nhật, sẽ gặp cặp song sinh Didymos-Dimorphos vào cuối tháng 09/2022.
NASA ước lượng toàn bộ chi phí của dự án DART là 330 triệu USD, thấp hơn nhiều so với nhiều sứ mệnh khoa học tham vọng nhất của cơ quan vũ trụ này.
Steve Gorman
Cẩm An biên dịch