Vũ Hiến
Có lẽ ít có cuộc chiến bảo vệ đất nước nào gây được tinh thần đoàn kết cộng đồng và tương trợ từ các doanh nghiệp và các tổ chức dân sự trong nước, cũng như sự hỗ trợ đồng loạt từ nhiều quốc gia trên thế giới như tại Ukraine hiện nay. Cho đến nay tinh thần kiên cường đó của người dân Ukraine vẫn không hề bị sứt mẻ mặc dù Ukraine đã chịu nhiều thiệt hại do các cuộc bắn phá của quân đội Nga, và cứ mỗi một ngày mới thì sự kính phục của thế giới về tinh thần đó lại càng tăng cao.
Ngay khi Nga bắt đầu đưa quân vào xâm lăng, chính phủ Ukraine đã nhanh chóng chuyển nền kinh tế của họ sang kinh tế thời chiến. Một guồng máy điều hành chiến tranh thật linh động không thể thành hình trong một sớm một chiều mà đã được tính toán cẩn thận và chuẩn bị từ nhiều năm qua.
Các công ty từ khai thác hầm mỏ đến xây dựng đô thị bắt đầu chuyển sang sản xuất các công sự phòng thủ. Một hiệu giày phụ nữ bắt đầu sử dụng da đóng giày mắc tiền của họ để làm giày bốt quân đội. Chính phủ phát hành công khố phiếu chiến tranh để tài trợ cho quân đội.
Cho đến nay đã bước vào tuần lễ thứ tư của cuộc chiến, lực lượng quân đội Nga đang phải đối diện với sự kháng cự mạnh mẽ hơn nhiều so với dự đoán của hầu hết các chuyên gia Tây phương đưa ra lúc ban đầu. Một phần là vì quân đội Ukraine được huấn luyện kỹ và nhận được sự viện trợ vũ khí của phương Tây kể từ sau khi Nga xâm chiếm bán đảo Crimea vào năm 2014, nhưng một phần cũng là do tính toán sai lầm của quân đội Nga.
Một lý do khác nữa là xã hội dân sự của Ukraine thích ứng rất nhanh với tình hình chiến tranh. Tổng thống Volodymyr Zelensky kêu gọi dân chúng hãy cầm lấy vũ khí và hỗ trợ quân đội bằng bất cứ cách nào mà họ có thể. Nhiều công ty đã đáp lại lời kêu gọi ấy, giữ cho nhà máy tiếp tục hoạt động và văn phòng mở cửa bất chấp sự đe dọa từ các cuộc bắn phá của hoả tiễn Nga. Chính phủ Ukraine cho chuyển hầu hết ngân sách của họ sang cho quân đội và ngân hàng trung ương đã phát động một chiến dịch huy động vốn cộng đồng trong vòng vài giờ sau khi lực lượng quân đội Nga vượt qua biên giới đồng loạt mở các cuộc tấn công từ nhiều hướng.
Tymofiy Mylovanov, cố vấn của nội các Zelensky cũng là cựu bộ trưởng kinh tế, tuyên bố: “Chúng tôi đã chuyển sang nền kinh tế thời chiến. Nay các nhà máy may đan áo len đang chế tạo vũ khí.”
Ngày 24 tháng 2, Sergii Pylypenko, tổng giám đốc công ty xây dựng Kovalska Industrial-Construction Group, bị đánh thức dậy bởi những tiếng nổ long trời của đạn hoả tiễn đánh dấu khởi đầu cuộc chiến tranh xâm lăng Ukraine của Nga. Ông Pylypenko triệu tập một cuộc họp khẩn cấp ban giám đốc điều hành công ty và đưa ra quyết định: ngưng mọi hoạt động tại 13 nhà máy của Kovalska, và tại nhiều toà nhà đang xây dở dang. Nhưng thay vì hoàn toàn đóng cửa, công ty đã nhanh chóng chuyển sang nỗ lực hoạt động để giúp quân đội.
Công ty đã chuyển giao cho quân đội Ukraine toàn bộ 600 chiếc xe kỹ nghệ nặng của họ, trong đó có loại xe dùng trộn xi măng, xe đổ rác và xe xúc đất. Một số xe đổ rác nay đã được chế biến thành hệ thống phóng hoả tiễn phòng không di động.
Kovalska cũng hiến tặng quân đội hơn hai tấn chất nổ TNT và một số loại chất nổ khác, là những thứ lúc bình thường được sử dụng để phá những mỏ đá hoa cương của công ty. Gần đây, công ty bắt đầu sản xuất những con nhím sắt, là những khối kim loại hình chữ X dùng làm chướng ngại vật chống xe tăng, để làm hàng rào bảo vệ quanh những trạm kiểm soát quân sự trong và ngoài thành phố.
Một công ty khác là Metinvest, chuyên khai thác hầm mỏ và thép, cũng chuyển các nhà máy sản xuất của họ sang việc chế tạo các chướng ngại vật chống tăng. Công ty cho biết đã cung cấp cho quân đội khoảng 3,500 con nhím sắt và hơn 2,000 khối bê tông để làm hầm trú.
Những đóng góp đó mặc dù nhỏ nhưng vẫn đáng được ca ngợi nếu so sánh với những gì mà đồng minh của Ukraine tại Âu châu và Hoa Kỳ đang cung cấp viện trợ về tài chánh và quân sự cho Ukraine. Các quốc gia thành viên NATO đã tiến hành một chiến dịch khá lớn trong những ngày gần đây để chuyển vũ khí và đồ tiếp tế cho binh lính Ukraine. Tại Hoa Kỳ, quốc hội đã thông qua gói ngân sách chi tiêu trong đó có $13.6 tỉ trợ giúp khẩn cấp cho Ukraine, bao gồm cả việc hỗ trợ về quân sự.
Nhiều doanh nghiệp Ukraine đã tìm cách tăng cường nỗ lực quốc tế này. Tại Kachorovska, một hiệu giày mắc tiền của phụ nữ có mặt trên thị trường từ năm 1957, Tổng giám đốc Alina Kachorovska vừa trở về từ cuộc triển lãm da tại Milan đúng vào thời điểm khi quân đội Nga bắt đầu xâm lăng Ukraine. Công ty chuyên bán những mặt hàng như giày cao gót và giày đi làm của phụ nữ này nghe được yêu cầu từ khắp nơi trên đất nước về nhu cầu là đang cần một loại giày khác: giày bốt quân đội.
Thế là Kachorovska bắt tay vào việc, liên lạc tới các nhà máy khác để tìm vật dụng làm đế và dây giày. Họ sử dụng luôn một số nguyên liệu có trong kho, dự tính ban đầu là để dành riêng sản xuất cho bộ sưu tập mùa xuân/hè, bao gồm một số loại da của Ý rất đắt tiền có màu ô liu sẫm thích hợp cho quân đội.
Khoảng 40 công nhân được gửi đến làm việc tại nhiều nhà máy, những ngày làm việc vừa qua của họ thường bị ngắt quãng bởi những tiếng còi hụ báo động và hầu như ngày nào cũng nghe bom nổ gần bên. Cho đến tuần lễ thứ ba của cuộc chiến, công ty đã sản xuất được khoảng 700 đôi giày bốt quân đội và các yêu cầu cần thêm giày vẫn tiếp tục đổ về.
Trong khi đó cơ quan truyền thông ISD Group thì quyết định tập trung vào một mặt trận khác của cuộc chiến: thông tin sai lệch của Nga.
Với việc Moscow khuấy động bộ máy tuyên truyền của họ và bịt miệng các nguồn tin tức độc lập về cuộc chiến tại quê nhà, sáng lập viên và người điều hành ISD là Viktor Shkurba cho biết anh muốn cho người dân Nga nhìn thấy điều thực tế nơi trận địa: xe cháy, tù binh, xác lính.
Cơ quan thành lập một nhóm hơn 60 người lo thu thập tin tức và đưa vào bản đồ của Nga và Ukraine với hình ảnh và video từ cuộc chiến. Tên của lính Nga bị bắt hoặc bị giết được liên kết tới thành phố nơi họ sinh sống, bằng cách này thân nhân của họ sẽ biết tin sớm thay vì bị chính quyền Putin lấp liếm.
Ðưa được tin tức tới công chúng Nga là một thử thách lớn do chính sách kiểm duyệt của nhà nước, trong đó điện Kremlin đã cho ngăn chặn các mạng xã hội như Facebook và Twitter. Shkurba và nhóm của anh đã cho lan truyền tin tức của họ trên ứng dụng tin nhắn Telegram, được nhiều người sử dụng ở Nga, thông qua những người dân Ukraine có gia đình và bạn bè đang sống ở Nga, và bằng cách mua quảng cáo trên các trang mạng của Nga. Có thể nói hiện nay Ukraine đã thắng Nga trên mặt trận thông tin với thế giới.
Các tổ chức từ thiện cũng đắc lực tham gia vào cuộc chiến. Come Back Alive, một tổ chức hoạt động từ năm 2014 sau khi bán đảo Crimea bị sáp nhập vào Nga, đã tặng máy bay không người lái, tấm che nhiệt, áo khoác và nhiều thiết bị khác trị giá hơn 700 triệu đồng hryvnia, tương đương khoảng 23 triệu Mỹ kim, cho quân đội. Tổ chức từ thiện Army SOS đã quyên góp tiền để mua lá chắn, đài phát thanh và dụng cụ y tế ngoài chiến trường.
Khi quân đội Nga bắt đầu bỏ bom thủ đô Kyiv, các giới chức ngân hàng trung ương của Ukraine đã nhanh chóng từ bỏ các chính sách tiền tệ chính thống. Ngân hàng đã cho thiết lập các trương mục huy động vốn cộng đồng để quyên góp cho quân đội và viện trợ nhân đạo, cho đến nay đã thu về khoảng 400 triệu Mỹ kim. Chính phủ Ukraine sau đó đã cho phát hành công khố phiếu chiến tranh và huy động được thêm khoảng 270 triệu Mỹ kim. Nhờ những số tiền này đã giúp quân đội Ukraine hoạt động hữu hiệu trong những ngày đầu trước khi các chương trình viện trợ của thế giới được đổ vào.
Cuộc chiến bảo vệ đất nước của Ukraine không biết sẽ còn kéo dài được bao lâu nhưng cho đến nay đã vượt quá sự kỳ vọng của thế giới là nhờ tinh thần đoàn kết và tương trợ của tất cả người dân Ukraine và sự hỗ trợ sát cánh của thế giới – bởi vì chính nghĩa đứng về phía họ. Thế giới không thể để cho cuộc chiến đấu đầy chính nghĩa này bị lãng phí vì đây là cuộc chiến đấu chung để bảo vệ nền tự do và dân chủ trên toàn cầu.