Milton Ezrati
Bắc Kinh đang phải trả giá cho những hành vi xấu xí trong quá khứ và không thể lấy lại được sự nhiệt tình ủng hộ từ các nước khác.
Bắc Kinh hẳn đang cảm thấy nỗi đau. Nền kinh tế không ổn, đối với cả tình hình trong nước lẫn dòng chảy thương mại hay đầu tư, và sự nhiệt tình toàn cầu trước đây đối với hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc đã thoái trào trong những người Mỹ, Châu Âu và Nhật Bản.
Thật khó để bỏ qua thái độ thù địch rõ ràng của Washington đối với hoạt động thương mại với Trung Quốc. Đáp lại, các quan chức Trung Quốc đã, trong những tháng gần đây, bắt đầu lôi kéo các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và chính trị trong mọi khu vực của thế giới phát triển. Nếu trong tất cả những diễn biến này, Bắc Kinh không phải chịu sự từ chối thẳng thừng, thì họ cũng đang không cảm thấy được sự nhiệt tình.
Nguồn gốc của sự tuyệt vọng của Bắc Kinh là đủ rõ ràng. Trong nước, một cuộc khủng hoảng bất động sản nghiêm trọng và dai dẳng đã làm giảm hoạt động mua nhà và xây dựng. Một phần là do mất mát của cải trong cuộc khủng hoảng bất động sản nhưng cũng vì những lý do khác, người tiêu dùng Trung Quốc vẫn ngại ngần chi tiêu, trong khi thái độ thù địch trước đây của người lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đối với các doanh nghiệp tư nhân đã làm giảm ý chí đầu tư mở rộng hoặc thuê thêm lao động của họ.
Xuất khẩu đã chậm lại do mức độ thù địch khác nhau đối với thương mại Trung Quốc của các chính phủ ở Washington, Brussels và Tokyo, cũng như do các doanh nghiệp ở những khu vực này đang tích cực đa dạng hóa hoạt động ở nước ngoài và tìm nguồn cung ứng từ những nơi ngoài Trung Quốc.
Việc thiếu đi sự hỗ trợ kinh tế trong và ngoài nước này đã dẫn đến những gì chỉ có thể được mô tả là “cuộc tấn công quyến rũ” gần đây của Bắc Kinh [“Cuộc tấn công quyến rũ” là nỗ lực nhằm đạt được điều gì đó bằng việc sử dụng sự quyến rũ]. Mục tiêu là giúp thúc đẩy nền kinh tế bằng cách giành lại một số sự nhiệt tình trước đây của nước ngoài đối với Trung Quốc, điều từng giúp thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của nước này.
Tại hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương ở San Francisco vào tháng 11 năm ngoái, ông Tập Cận Bình đã gặp gỡ các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Hoa Kỳ, trấn an họ rằng họ được chào đón ở Trung Quốc và sẽ tìm thấy môi trường kinh doanh màu mỡ ở đó. Đầu năm nay, ông Tập đã mời một nhóm lớn hơn các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Hoa Kỳ đến Bắc Kinh để nghe cùng một thông điệp. Ngay sau chương trình đó, ông Tập Cận Bình đã đến Châu Âu để nói với các nhà lãnh đạo chính trị và doanh nghiệp điều tương tự. Cả người Mỹ và người Châu Âu đều đón tiếp ông một cách tích cực, lịch sự và thân thiện, nhưng không nỗ lực nào tạo ra được nhiều phản hồi thực chất. Cả dòng đầu tư và thương mại đều không tăng nhiều, nếu có.
Gần đây nhất, Bắc Kinh đã thử làm điều tương tự với Hàn Quốc và Nhật Bản. Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã gặp Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida tại Seoul. Trong cuộc gặp đầu tiên như vậy kể từ năm 2019, ông Lý đặt mục tiêu thúc đẩy thương mại giữa ba nền kinh tế và mời gọi đầu tư vào Trung Quốc.
Đa phần, ông Lý đã đưa ra cho người Hàn Quốc và người Nhật những lời hứa giống như ông Tập đã đưa ra cho người Mỹ và người Châu Âu, nhưng ông đã tiến xa hơn một bước. Ông Lý đã cố gắng khôi phục lại ý tưởng về một hiệp định thương mại tự do ba bên – các cuộc đàm phán đầu tiên được đưa ra vào năm 2012 nhưng phần lớn đã bị đình trệ kể từ đó. Cùng với việc ông Lý nhấn mạnh đến di sản Châu Á chung giữa ba quốc gia, ông cũng có vẻ như đã nỗ lực tách một hoặc cả hai nước này khỏi mối quan hệ kinh tế và ngoại giao chặt chẽ với Hoa Kỳ.
Mọi người đều rất lịch sự ở Seoul, cũng như người Mỹ và người Châu Âu, nhưng từ bề ngoài thì không thấy ông Lý đạt được bất kỳ kết quả thực chất nào. Có những lời hùng biện thường thấy về hợp tác thương mại và năng lượng sạch, nhưng không có gì cụ thể được đưa ra từ các cuộc họp, không có thậm chí là một kế hoạch, và càng không có cam kết nào. Mặc dù ông Lý nhấn mạnh tách biệt kinh tế và thương mại khỏi ngoại giao và an ninh, các vấn đề an ninh vẫn làm hỏng các cuộc họp.
Cả ông Yoon và ông Kishida đều gây sức ép với ông Lý để Trung Quốc giúp kiềm chế các vụ thử tên lửa và các hành động thù địch khác của Triều Tiên. Ông Lý không nói về những lo ngại này, ngoại trừ một lần cảnh báo Hàn Quốc về việc “chính trị hóa thương mại” (như thể Bắc Kinh không bao giờ làm điều đó). Ông Kishida lưu ý đến các cuộc tập trận quân sự gần đây của Trung Quốc xung quanh Đài Loan và nhắc nhở ông Lý về mức độ “cực kỳ quan trọng” của bất kỳ hoạt động nào trên eo biển Đài Loan đối với Nhật Bản và cộng đồng quốc tế. Ông có thể đã nhắc nhở ông Lý rằng Nhật Bản đã cam kết bảo vệ Đài Loan thậm chí còn trực tiếp hơn Hoa Kỳ. Thật quá rõ ràng là những bước tiến mà ông Lý tìm kiếm không thể tiến triển nếu không có một giải pháp nào đó cho những vấn đề này và các vấn đề an ninh khác.
Không còn nghi ngờ gì nữa, những đề xuất như vậy sẽ có hiệu quả hơn nếu Bắc Kinh ít độc đoán hơn về thương mại trong quá khứ, ít đòi hỏi hơn và ít sẵn sàng sử dụng thương mại như một thứ vũ khí hơn. Ví dụ, trong thời gian đại dịch, Trung Quốc đã ngừng việc xuất khẩu các vật liệu quan trọng. Họ cũng nhấn mạnh rằng các công ty nước ngoài hoạt động tại Trung Quốc phải chia sẻ công nghệ độc quyền và bí mật thương mại với các đối tác Trung Quốc. Ngoài ra, Bắc Kinh đã ngừng việc bán các nguyên tố đất hiếm cho Nhật Bản để trừng phạt Tokyo vì tranh chấp ngoại giao. Bây giờ, ở một mức độ nào đó, Bắc Kinh đang phải trả giá cho hành vi như vậy và không đạt được sự cam kết mà họ mong muốn.
Bảo Nguyên biên dịch