Ngoại trưởng Hoa Kỳ trong bài phát biểu hôm 23/7 kêu gọi các nước trên thế giới cùng chung sức đòi hỏi Trung Quốc phải thay đổi cách hành xử và chịu trách nhiệm, ông cảnh báo: “Nếu thế giới tự do không thay đổi Trung Quốc Cộng sản, Trung Quốc Cộng sản sẽ thay đổi chúng ta”.
Tại Thư viện Quốc gia Nixon, Ngoại trưởng Mike Pompeo đưa ra một tuyên bố mạnh mẽ nhất từ trước tới nay về quan hệ Mỹ-Trung trong bối cảnh hàng loạt sự kiện từ chiến tranh thương mại, COVID-19, vấn đề nhân quyền, Hồng Kông, Biển Đông đã đẩy quan hệ 2 nước xuống vực thấp nhất.
“Lý luận cũ về ngoại giao mù quáng với Trung Quốc đã thất bại. Hoa Kỳ và các đồng minh cần phải thiết lập một hướng đi mới nếu chúng ta muốn sống trong một thế kỷ 21 tự do”, ông Pompeo nói.
“Sự thật là chính sách của chúng tôi và của những nước tự do khác đã cứu vớt nền kinh tế lúc đó đang đổ vỡ của Trung Quốc, chỉ để nay chứng kiến Bắc Kinh cắn lại bàn tay của quốc tế đã cho nó ăn”.
“Nhưng thậm chí vào lúc này, một số vẫn khăng khăng bảo chúng ta duy trì mô hình đối thoại chỉ để đối thoại … Chúng ta sẽ tiếp tục đối thoại, nhưng bản chất của cuộc nói chuyện đã khác”.
Việc ông Pompeo lựa chọn địa điểm để thực hiện bài diễn văn này cũng mang đầy ngụ ý biểu tượng. Tổng thống Richard Nixon là người đã mở ra quan hệ ngoại giao với Trung Quốc năm 1972, một thành tựu được ca ngợi từ lâu trong Đảng Cộng hòa. Nay ông Pompeo ám chỉ rằng mô hình đối ngoại này với Trung Quốc đã thất bại, và nước Mỹ cùng đồng minh phải đánh giá lại mối quan hệ với Trung Quốc và tìm ra hướng đi mới.
Phát ngôn của Ngoại trưởng Mỹ cũng được đưa ra một cách đầy tính toán chỉ chưa đầy 2 ngày sau khi Mỹ có hành động gây sửng sốt là ra lệnh đóng cửa khẩn cấp Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston, khiến cho giới chức Trung Quốc phải vội vàng đốt tài liệu ngay trong sân lãnh sự. Lời giải thích đưa ra cho hành động này là Cơ quan lãnh sự này được Trung Quốc sử dụng làm nơi nuôi giấu gián điệp phá hoại nước Mỹ. “Nó là cái ổ của gián điệp và trộm cắp tài sản trí tuệ”, ông Pompeo nói.
Bắc Kinh nổi giận với hành động mạnh tay của Mỹ, gọi đây là “động thái chưa có tiền lệ” và đe dọa sẽ đóng cửa một số cơ quan ngoại giao của Mỹ để trả đũa.
Nhưng rõ ràng Mỹ không nao núng. Ngoại trưởng Mỹ chỉ ra tập đoàn viễn thông ‘con cưng’ của Đảng Cộng sản Trung Quốc Huawei là một mối đe dọa an ninh với Mỹ, đồng thời nói Trung Quốc phải chịu trách nhiệm cho việc đại dịch Covid-19 đang vượt tầm kiểm soát.
“Nay chúng ta biết rằng nếu các công ty của ta đầu tư ở Trung Quốc, họ có thể, một cách hữu ý hay vô ý, đã ủng hộ các hành động đàn áp nhân quyền ghê tởm của Trung Quốc”, ông Pompeo nói.
Ông cho rằng khi Mỹ và các quốc gia khác “mở rộng vòng tay” chào đón công dân Trung Quốc, ĐCSTQ lại “lợi dụng xã hội tự do, cởi mở của chúng ta”, để chiếm đoạt lợi ích.
“Chúng ta đã cho chế độ Cộng sản Trung Quốc được hưởng đối xử đặc biệt, chỉ để thấy ĐCSTQ ép buộc các công ty phương Tây phải im lặng về các vấn đề nhân quyền của nó nếu muốn tiến vào hoạt động tại nước này”.
“Chúng ta, những quốc gia tự do, phải thúc đẩy sự thay đổi trong hành vi của ĐCSTQ bằng những cách thức sáng tạo và quyết đoán hơn, bởi vì các hành động của Trung Quốc đang đe dọa tới người dân và sự thịnh vượng của chúng ta”.
Trần Minh