Hầu hết các nước trên thế giới đều đoàn kết một cách chính diện chống lại Nga sau cuộc xâm lược vô cớ vào Ukraine. Ông Vladimir Putin hiện đang là một người bị cộng đồng quốc tế ruồng bỏ. Ukraine đang nhận được hàng tỷ USD viện trợ quân sự và nhân đạo. Các nguồn lực quyền lực mềm của thế giới đã được huy động để cắt đứt khả năng tiếp cận của Nga đối với các dịch vụ tài chính, thương mại, hầu hết các cơ hội kinh doanh, và du lịch quốc tế.
Các nhà tài phiệt Nga đã bị trừng phạt, các du thuyền lớn của họ bị thu giữ. Từ nay trở đi, Hoa Kỳ sẽ từ chối mua dầu của Nga. Ngay cả Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc không may cũng lên án Nga trong một cuộc bỏ phiếu áp đảo, mặc dù không có tính ràng buộc.
Điều này hoàn toàn rất đáng khích lệ. Việc chống lại một nhà độc tài tàn nhẫn muốn bành trướng quyền lực khi ông ta đàn áp người dân của chính mình và thực hiện hành vi tàn bạo đối với nhân quyền đòi hỏi một phản ứng quốc tế mạnh mẽ nếu thế giới muốn duy trì một nền văn minh tối thiểu. Nhưng câu hỏi phải được đặt ra là: Tại sao có thể huy động rất hiệu quả trong việc chống lại những hành động tàn bạo đối với nhân quyền của Nga trong khi lại đồng thời làm ngơ trước những tội ác phản nhân loại mà Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đang phạm phải?
Vâng, cuộc xâm lược của Nga thật là khủng khiếp và không thể biện minh được. Những người vô tội đang đau khổ và lần lượt qua đời. Máu của họ đang đổ xuống, kêu gọi một phản ứng tập trung.
Nhưng liệu tội ác đang diễn ra của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) có đáng có được một phản ứng tập trung của quốc tế hay không? Đầu tiên, một cuộc diệt chủng mạnh mẽ đang diễn ra chống lại người Duy Ngô Nhĩ ở miền tây Trung Quốc, nơi hơn 1 triệu người vô tội bị giam cầm trong các trại tập trung chỉ vì họ là người dân tộc thiểu số theo đạo Hồi. Phụ nữ Duy Ngô Nhĩ bị cưỡng hiếp như một biện pháp áp bức, và thường bị ép buộc phải triệt sản và phá thai trái với ý muốn của họ; người lao động Duy Ngô Nhĩ bị vận chuyển một cách không tự nguyện đi khắp đất nước này như những nô lệ theo đúng nghĩa đen.
Tất cả đều gợi nhớ một cách ghê rợn đến Đệ Tam Đế Chế.
Nhưng điều đó còn lâu mới là tất cả. Các học viên Pháp Luân Công thường xuyên bị bắt bớ vì niềm tin của họ và bị sát hại để cung cấp cho hoạt động buôn bán “du lịch nội tạng” của Trung Quốc. Sau đó mới có sự chiếm đóng bất hợp pháp và cuộc diệt chủng văn hóa ở Tây Tạng, sự phá hủy nền dân chủ ở Hồng Kông đi ngược lại các nghĩa vụ trong hiệp ước của Trung Quốc, các mối đe dọa ngày càng nghiêm trọng đối với nền độc lập của Đài Loan, hệ thống tín dụng xã hội tàn ác, các cuộc tấn công quân sự vào biên giới Ấn Độ, quá trình quân sự hóa bất hợp pháp Biển Đông, và hành vi trộm cắp hàng loạt tài sản quốc tế — chưa kể đến vụ đại che đậy COVID-19 — tất cả đều xảy ra dưới sự chỉ đạo của một chế độ độc tài lạnh lùng, toan tính, và thờ ơ với sự tôn nghiêm của sinh mạng con người của Đảng Cộng sản — giống như người đàn ông đang cai trị nước Nga.
Tuy nhiên, bất chấp tất cả những điều đó — và hơn thế nữa — Trung Quốc vẫn là một thành viên “đáng kính” của cộng đồng quốc tế. Dưới đây là một số lý do tại sao:
Sức mạnh của hình ảnh
Câu châm ngôn về một bức ảnh có giá trị hơn ngàn lời nói sẽ được nhân lên theo cấp số nhân khi những hình ảnh gây sốc đó được phát trực tiếp. Ai trong chúng ta không xúc động trước tình cảnh những người tị nạn Ukraine hoảng sợ tràn ngập các ga xe lửa hoặc phẫn nộ trước hành động cố ý phá hủy các khu dân cư, và việc làm xả súng sát thương vào những gia đình đang chạy trốn của quân đội Nga? Ai trong chúng ta không rơi nước mắt trước sự khốn cùng lan tràn mà ông Putin đã gây ra?
Ngược lại, Trung Quốc là một xã hội mờ ám. Hầu hết các hành vi xấu xa của họ đều chỉ xảy ra trong nước, trong bóng tối sâu thẳm nhất mà không có video nào ghi lại những sự kiện khủng khiếp để làm chấn động lương tâm. Vâng, việc cưỡng hiếp phụ nữ Duy Ngô Nhĩ đã được biết đến, nhưng những tiếng la hét kinh hoàng của họ vẫn chưa được nghe thấy. Những bức ảnh về trại tập trung được chụp từ vệ tinh mô tả những khu phức hợp nhà tù khổng lồ, nhưng không phải là những cuộc tra tấn dã man bên trong. Các thi thể không vẹn toàn của các học viên Pháp Luân Công bị thu hoạch nội tạng sẽ không được phát cho thế giới xem vì những vụ sát nhân của họ đều được thực hiện trong các dãy phòng phẫu thuật vô trùng của bệnh viện.
Nói tóm lại, sự khủng khiếp của Ukraine đang được mô tả một cách sinh động cho tất cả mọi người xem, nhưng những tội ác diễn ra ở Trung Quốc vẫn còn khá trừu tượng.
Sức mạnh của sự lãnh đạo hiệu quả
Trung Quốc chắc chắn không hề thiếu các nhà phê bình. Nhưng phần lớn sự phản kháng đều đến từ các cuộc biểu tình hiếm khi được đưa tin trên các phương tiện truyền thông và các nghiên cứu của các tổ chức nghiên cứu chính sách mang tính học thuật, vốn không đủ để huy động sự phản kháng của công chúng. Ngược lại, phe đối lập với Nga lại có một gương mặt anh hùng, đó là Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, người cùng với chính phủ của ông, vẫn lưu lại trong nước và thường xuyên bị đe dọa bởi cái chết bạo lực đột ngột. Sự lãnh đạo của ông Zelensky đã truyền cảm hứng cho đất nước của ông và thế giới để ủng hộ về mặt tinh thần cho việc bảo vệ Ukraine.
Không có nhà lãnh đạo đối lập tương đương nào ở Trung Quốc mà người dân có thể tập hợp, sự phản đối của thế giới đối với các chính sách của ĐCSTQ vẫn thiếu sự tập trung và còn đang yếu ớt.
Sức mạnh của đồng tiền
Nga là một quốc gia khổng lồ về mặt địa lý, nhưng tương đối yếu kém về kinh tế, với GDP nhỏ hơn so với Ý, Brazil, và Canada. Thật vậy, nếu Nga không có kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, thì nước này sẽ không phải là một cường quốc thế giới. Điều này có nghĩa là sẽ có rất ít rủi ro tài chính đối với các quốc gia và tập đoàn doanh nghiệp trên thế giới khi tách khỏi nền kinh tế Nga.
Đối với Trung Quốc thì ngược lại. Trung Quốc tạo ra hơn một phần ba GDP của thế giới và là trung tâm sản xuất của thế giới. Về mặt kinh tế, việc tách khai khỏi đất nước này sẽ gây ra nỗi đau thực sự.
Hơn nữa, đất nước này không chỉ giàu có khi so sánh với Nga; hơn 1 tỷ dân của họ là một thị trường quan trọng đối với hàng hóa của thế giới. Một cách thâm hiểm hơn, Trung Quốc sử dụng sự giàu có để lèo lái các giá trị của mình vào các thể chế của phương Tây — từ các trường đại học cho đến ngành giải trí của chúng ta, cho đến các tổ chức chính trị và kinh doanh của chúng ta. Tiền mua được sự ưng thuận ngầm.
Lưu ý rằng chính những tập đoàn lớn tẩy chay Georgia vì các thay đổi nhỏ trong luật bỏ phiếu của tiểu bang này — những công ty đã ngay chính rút doanh nghiệp của họ ra khỏi Nga — đều tỏ ra thờ ơ khi đối mặt với vô số hành vi vi phạm nhân quyền của Trung Quốc.
Sức mạnh của việc có chung nền văn hóa
Cuối cùng, Ukraine là một quốc gia phương Tây. Khi chúng ta nhìn thấy sự đau khổ của người dân nước này, chúng ta nhìn thấy chính mình — trong bộ quần áo của họ, diện mạo thành phố của họ, cấu trúc các thể chế chính trị và văn hóa của họ, các nhà thờ mà họ ghé thăm. Chúng ta chia sẻ các giá trị dân chủ mà họ tán thành, và có lẽ — về điều này, tôi hy vọng là tôi sai — cũng nhận đồng với các đặc điểm Âu Châu của họ.
Ngược lại, Trung Quốc là một nền văn minh phương Đông. Các giá trị văn hóa và chính trị nổi bật nhất của họ là phi tự do. Người dân của họ trông khác so với nhiều người trong chúng ta. Theo nghĩa này, đối với người phương Tây Trung Quốc “xa lạ” hơn (nếu quý vị muốn dùng từ này) so với Ukraine và do đó, sự đau khổ của người dân nước này — và một lần nữa, tôi hy vọng mình sai trong điều này — có lẽ khó đồng cảm hơn.
Và đây là điều trớ trêu. Cả Nga và Trung Quốc đều đặt ra những mối nguy hiểm rõ rệt và mang tính hiện thời đối với các giá trị phương Tây. Nhưng trong số hai nước này, Nga ít đe dọa hơn đến sự sống còn. Nhà độc tài liều lĩnh của họ khao khát kiểm soát miền Đông và Trung Âu. Nhưng các nhà lãnh đạo máu lạnh của Trung Quốc thì đang có kế hoạch thống trị cả thế giới này.
Điều đó không có nghĩa là chúng ta nên phản đối hành động xâm lược của Nga một cách ít mạnh mẽ hơn. Mà điều đó có nghĩa là chúng ta nên chống lại mối nguy hiểm tổng thể lớn hơn từ Trung Quốc bằng một chiến lược mạnh tương đương về “quyền lực mềm” hiện đang được huy động để chống lại Nga. Ukraine đang là cuộc khủng hoảng trước mắt, đó là điều chắc chắn.
Nhưng về lâu dài, Trung Quốc sẽ gây ra một mối nguy hiểm lớn hơn nhiều. Các chính sách của chúng ta trong tương lai cần phải phản ánh thực tế mang tính đe dọa đó.
Tác giả từng đạt giải thưởng Wesley J. Smith là người dẫn chương trình podcast Humanize (Humanize.today), chủ tịch của Trung tâm về Chủ nghĩa Biệt lệ của Nhân loại thuộc Viện Khám phá và là một nhà tư vấn cho Hội đồng các Quyền của Bệnh nhân. Cuốn sách mới nhất của ông có tên “Culture of Death: The Age of ‘Do Harm’ Medicine” (tạm dịch: “Văn Hóa Tử Vong: Thời Đại của Thuốc ‘Cố Ý Hại Người’”)
Thanh Tâm biên dịch