Trình Văn
Ông Ismail Haniyeh, thủ lĩnh của nhóm chiến binh Palestine Hamas, đã thiệt mạng trong một cuộc không kích ở Iran vào rạng sáng thứ Tư (ngày 31/7). Vụ việc này có thể sẽ làm leo thang căng thẳng ở Trung Đông và khiến các cuộc đàm phán ngừng bắn ở Dải Gaza trở nên phức tạp và khó khăn hơn.
Trung Đông một lần nữa là trung tâm của xung đột địa chính trị
Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) đã trực tiếp quy trách nhiệm cho Israel về vụ tấn công này. IRGC nói, tên lửa hoặc máy bay không người lái đã tấn công nơi ở của ông Haniyeh vào sáng sớm thứ Tư (ngày 31/7), và giết chết ông Haniyeh cùng một vệ sĩ của ông này.
Năm 2018, Hoa Kỳ đã thêm ông Haniyeh vào Danh sách đen khủng bố toàn cầu được đặc biệt nêu tên. Nhưng ông Haniyeh đã sống ở Doha, thủ đô của Qatar trong nhiều năm. Ngày 30/7, ông này đã tới tham dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tại thủ đô Tehran của Iran.
Theo Hãng thông tấn Cộng hòa Hồi giáo (IRNA), một cơ quan truyền thông của nhà nước Iran, Lãnh đạo tinh thần tối cao Iran – ông Ayatollah Ali Khamenei – đã tuyên bố rằng sẽ trả thù Israel vì cái chết của ông Haniyeh.
Người phát ngôn của Hamas, ông Sami Abu Zuhri, cũng nhận định rằng Israel đã giết ông Haniyeh và tuyên bố sẽ tiếp tục cuộc chiến với Israel.
Israel chưa tuyên bố nhận trách nhiệm về cái chết của ông Haniyeh.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken, người vẫn đang trong chuyến công du Châu Á, cho biết hôm 31/7 rằng Hoa Kỳ không biết và cũng không liên quan đến vụ tấn công này. Nhưng ông Blinken đã nhắc lại những nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm đạt được lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas, và đảm bảo việc phóng thích khoảng 116 con tin người Israel cũng như nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng ở Gaza.
Bà Neomi Neumann, nhà nghiên cứu tại Viện Washington (Washington Institute) và từng là người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của Cơ quan An ninh Israel (Shin Bet), nói với The Hill rằng, Israel đang gửi một thông điệp rõ ràng tới Iran khi tấn công ông Haniyeh ở Tehran. Thông điệp đó là: Israel sẽ buộc Iran phải chịu trách nhiệm về mọi hành động mà các lực lượng đại diện của Iran gây ra, bao gồm Hezbollah ở Lebanon, Hamas ở Palestine và Houthis ở Yemen.
Bà Neumann nói: “Tôi nghĩ điều chúng ta đàm luận bây giờ không phải là về việc trả thù, mà chúng ta đang nói về kế hoạch, khả năng răn đe mới và các mối quan hệ mới ở Trung Đông”.
“Mối liên hệ trong cuộc tấn công nhằm vào ông Haniyeh ở Iran là một thông điệp tới Iran: Chúng tôi biết các vị (Iran) là người lãnh đạo liên minh này, chịu trách nhiệm điều phối và chỉ đạo những lực lượng đại diện này. Đây là một mục tiêu rất tốt”.
Trong hơn 9 tháng qua, Israel vẫn đang nỗ lực tiêu diệt Hamas để đáp trả vụ tấn công bất ngờ của Hamas vào Israel ngày 7/10 năm ngoái khiến hơn 1.100 người Israel thiệt mạng và khoảng 250 người Israel bị bắt làm con tin. Hiện tại, có hơn 110 con tin vẫn đang bị giam giữ tại Dải Gaza do Hamas kiểm soát.
Kể từ ngày 8/10 năm ngoái, tổ chức vũ trang Hezbollah ở Lebanon cũng đã hợp tác với Hamas để bắn pháo và tên lửa vào Israel.
Phiến quân Houthi ở Yemen đã bắt đầu tấn công các tàu thương mại trên Biển Đỏ từ tháng 11 năm ngoái, buộc các công ty vận tải biển lớn phải tránh tuyến đường thủy này và làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.
Theo các phương tiện truyền thông, dựa trên các bức ảnh huấn luyện quân sự do lực lượng vũ trang Houthi công bố, mục tiêu tấn công của họ là các tàu thương mại treo cờ Mỹ, Anh và Israel.
Hezbollah, Hamas và Houthis cũng bị chính phủ Mỹ liệt vào danh sách các tổ chức khủng bố.
Thủ tướng Israel: Giải quyết bất cứ ai làm hại Israel
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết trong một bài phát biểu hôm 31/7 rằng, Israel đang thực hiện được các mục tiêu chiến tranh của mình và ông tuyên bố sẽ giải quyết bất kỳ ai làm hại Israel.
Trong bài phát biểu trên, ông Netanyahu đã không đề cập đến cái chết của ông Haniyeh và chỉ nói về cuộc chiến Israel – Hamas đã kéo dài gần 10 tháng qua.
Ông nói: “Trong những ngày đầu của cuộc chiến, tôi đã nói rằng sẽ mất một khoảng thời gian và tất cả chúng ta sẽ cần phải kiên nhẫn. Trong vài tháng qua, mỗi tuần, người dân ở trong và ngoài Israel đều bảo tôi hãy chấm dứt chiến tranh vì chúng ta đã tiêu hao mọi thứ có thể để thực hiện mục tiêu của mình, [chúng ta] không thể thắng trong cuộc chiến này”.
“Nhưng tôi đã không chịu khuất phục trước những tiếng nói này và hôm nay tôi cũng không chịu khuất phục. Nếu chúng tôi chịu khuất phục trước những áp lực này, chúng tôi đã không thể giết chết các thủ lĩnh của Hamas và hàng nghìn kẻ khủng bố”.
Ông Netanyahu đã thừa nhận rằng, cuộc tấn công của Israel vào Beirut, thủ đô của Lebanon, hôm thứ Ba (ngày 30/7) đã gây ra cái chết của ông Fuad Shukr – một chỉ huy cấp cao của Hezbollah, đồng thời là cố vấn cấp cao và là trợ thủ đắc lực của thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah.
Đây là đòn trả đũa của Israel đối với Hezbollah, vì ông Fuad Shukr đã chỉ đạo Hezbollah tiến hành một cuộc tấn công bằng tên lửa vào Cao nguyên Golan do Israel kiểm soát vào thứ Bảy tuần trước (ngày 27/7). Cuộc tấn công đó đã khiến 12 trẻ em tại một thị trấn bị thiệt mạng và khoảng 20 cư dân ở một thị trấn khác bị thương.
“Chúng tôi đã giải quyết xong và chúng tôi sẽ giải quyết bất kỳ ai tàn sát trẻ em của chúng tôi, sát hại công dân của chúng tôi. Bất kỳ ai làm hại đất nước của chúng tôi đều sẽ phải chết”, ông Netanyahu nói.
Hezbollah có khoảng 120.000 tên lửa và mối đe dọa của tổ chức này lớn hơn nhiều so với Hamas. Ông Michael Rubin, Giám đốc phân tích chính sách tại Diễn đàn Trung Đông (Middle East Forum), nói với The Hill rằng cuộc xung đột giữa Hezbollah và Israel có thể đã vượt khỏi tầm kiểm soát. Ông Rubin nói: “Vấn đề của cuộc xung đột này nằm ở việc, yếu tố răn đe đã không còn, Hezbollah đã quen với việc tấn công Israel mà không gặp bất kỳ hậu quả nào”.
Ông Rubin dự đoán rằng, trừ khi Lebanon và Liên Hợp Quốc có hành động lớn hơn để ngăn chặn Hezbollah, nếu không chiến tranh sẽ nổ ra.
Ông Rubin nói thêm: “Kết quả sẽ là chiến tranh, và nó sẽ giống như Gaza, vì hiện trạng đã không còn có thể kiềm chế Hezbollah được nữa”.
Hôm 20/7, Israel cũng đã tấn công vào phiến quân Houthi ở Yemen, sau khi phiến quân này giết chết 1 người Israel và làm bị thương 10 người khác trong một cuộc tấn công vào Tel Aviv bằng máy bay không người lái một ngày trước đó.
Trong thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza vào tháng 11 năm ngoái, 105 con tin Israel đã được thả. Năm nay, Mỹ đang tiếp tục gây áp lực và kiến nghị Israel – Hamas đạt được thỏa thuận ngừng bắn và hòa bình theo ba giai đoạn.
Ông Netanyahu đã có bài phát biểu tại Quốc hội Mỹ hôm thứ Tư tuần trước (ngày 24/7) và nói rằng, ông “có niềm tin” đạt được thỏa thuận ngừng bắn, nhưng cũng đang nỗ lực thúc đẩy các hoạt động quân sự nhằm “tiêu diệt hoàn toàn” Hamas. Ông cho rằng Israel vẫn có thể vừa thực hiện được mục tiêu đánh bại Hamas, vừa giải thoát con tin.
Ông Netanyahu nói trong bài phát biểu trước Quốc hội Hoa Kỳ: “Chúng tôi đã đạt được tất cả những thành tựu này trong vài tháng qua, bởi vì chúng tôi đã không đầu hàng, bởi vì chúng tôi đã đưa ra một số quyết định rất can đảm bất chấp áp lực to lớn từ bên trong và bên ngoài. Điều này không hề dễ dàng. Tôi đã phải chịu nhiều áp lực như thế”.
Mỹ lo ngại tình hình leo thang và sẽ không thể giúp đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza
Việc Israel tấn công vào Lebanon và Iran trong 2 ngày liên tiếp đã khiến Mỹ lo ngại rằng căng thẳng ở Trung Đông sẽ leo thang và họ sẽ không thể giúp đạt được lệnh ngừng bắn và thỏa thuận hòa bình nhằm chấm dứt chiến tranh Israel – Hamas.
Ông John Kirby, cố vấn truyền thông của Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng, cho biết trong cuộc họp báo hôm 31/7: “Những tin tức trong 24, 48 giờ qua chắc chắn sẽ không giúp hạ nhiệt tình hình. Hiển nhiên là chúng tôi lo lắng về việc tình hình leo thang”.
Ông Kirby nói trong cuộc họp báo trên: “Tất cả những điều này đã làm tăng thêm sự phức tạp cho những gì chúng tôi đang cố gắng hoàn thành. Chúng tôi đang nỗ lực thực hiện một thỏa thuận ngừng bắn, mà trong giai đoạn đầu – 6 tuần – có thể giúp rất nhiều con tin rời khỏi nơi đó (Gaza) và đoàn tụ với gia đình, đồng thời để nơi đó nhận được nhiều viện trợ nhân đạo hơn”.
Ông Kirby nhấn mạnh rằng, trọng tâm của Tổng thống Mỹ Joe Biden là đạt được thỏa thuận ngừng bắn. Ông Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris cũng đã thảo luận về lệnh ngừng bắn với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu khi ông Netanyahu tới Washington vào tuần trước.
Ông Kirby nói: “Thỏa thuận trên bàn là một thỏa thuận rất tốt và cả hai bên nên chấp nhận nó. Họ nên nghiêm túc ngồi xuống và thảo luận về các chi tiết… rồi hãy tiến lên phía trước”.
Tuy nhiên, hãng tin AP đưa tin rằng mục tiêu và thời cơ tấn công của Israel vào sáng sớm ngày 31/7 có thể đã phá tan mọi hy vọng hiện tại của Mỹ.
Các nhà phân tích và nhà ngoại giao cảnh báo rằng, bất kỳ sự mở rộng hành động thù địch nào như vậy cũng có thể gây ra một cuộc xung đột không thể kiểm soát được trên khắp Trung Đông, và nó sẽ lại cuốn Mỹ – một đồng minh của Israel – vào một cuộc chiến.
Các nước như Mỹ và Pháp đang hối thúc Israel, Iran và các đồng minh của Iran (Hamas, Hezbollah, Houthis) giải quyết căng thẳng thông qua đàm phán.
Hôm 30/7, một ngày trước khi thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh bị tấn công và thiệt mạng, Ngoại trưởng Israel là ông Israel Katz đã tuyên bố trong một bức thư ngỏ gửi các nhà ngoại giao nước ngoài rằng, Israel “không hứng thú gì với một cuộc chiến tranh tổng lực”, nhưng cách duy nhất để tránh chiến tranh mở rộng là thực hiện nghị quyết năm 2006 của Liên Hợp Quốc về việc thành lập một “khu phi quân sự” dọc biên giới Israel – Lebanon, và yêu cầu chấm dứt các hành động thù địch của Hezbollah.
Minh Lý – Đông Phương biên dịch