RFA
Trong chuyến công du từ ngày 24 – 29/07/2022, bộ trưởng Tài Chính Lào đã “đề nghị Việt Nam cử chuyên gia sang giúp Lào tháo gỡ khó khăn về tài chính, tiền tệ và cải cách doanh nghiệp”. Cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng tại Lào đang khiến Việt Nam lo lắng.
Dưới đây là một số nhận định của nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang, trường Đại học Boston (Boston College, Hoa Kỳ), khi trả lời RFI Tiếng Việt ngày 04/08 về vấn đề này.
Cuộc khủng hoảng tiền tệ của Lào, theo ông Khang, có hai nguyên nhân chính. Thứ nhất là do những biến động về kinh tế và chính trị toàn cầu, tức là do cuộc chiến ở Ukraina và việc Mỹ nâng lãi suất chỉ đạo rất lớn vừa qua. Điều này đã khiến giá xăng dầu tăng lên trên toàn cầu. Đồng kip của Lào đã rớt giá mạnh. Nếu tháng 09 năm ngoái, 9.300 kip Lào đổi được một đô la Mỹ, thì bây giờ là 15.000 kip Lào mới đổi được một đô la Mỹ. Vì thế, khủng hoảng nợ công càng trầm trọng thêm, bởi vì Lào nợ đô la, riêng với Trung Quốc là 6 tỉ đô la.
Nếu nhìn xa hơn, nguyên nhân thứ hai là do chính quyền Lào, trong những năm gần đây, đã sử dụng và vay nợ rất nhiều từ nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc để xây dựng cơ sở vật chất. Nhưng chính việc xử lý các khoản tiền và tham nhũng trong chính quyền Lào đã khiến những khoản nợ này không được tính toán cẩn thận, dẫn tới việc Lào có nguy cơ vỡ nợ.
Các chuyên gia quốc tế đánh giá rằng Lào phải trả nợ mỗi năm 1,3 tỉ đô la Mỹ, từ giờ cho đến năm 2025, trong khi dự trữ ngoại hối của nước này chỉ còn hơn 1,2 tỉ đô la. Do đó, có thể thấy rằng việc Lào vỡ nợ chỉ còn là vấn đề thời gian.
Cuộc khủng hoảng này ảnh hưởng rất lớn đến Việt Nam. Cần phải nói rằng Lào cũng là một nước nằm dưới sự lãnh đạo của một đảng Cộng sản. Việt Nam thì không muốn “đồng chí” của mình gặp khó khăn kinh tế vì những khó khăn kinh tế này có thể gây ảnh hưởng về sự ổn định chính trị-kinh tế của Lào. Gần đây những nhà nghiên cứu về Lào đã quan tâm xem thái độ của người dân đối với chính quyền Lào như thế nào. Họ nhận thấy rằng cuộc khủng hoảng lần này đã tạo ra rất nhiều phẫn nộ trong công chúng Lào khi mà nhiều người dân không còn che giấu sự bất mãn đối với chính quyền, họ thẳng tay lên mạng phê phán chính quyền.
Trả lời câu hỏi: Tại sao Lào cần đến sự hỗ trợ của Việt Nam ? Thông qua việc này, Hà Nội có lấy lại được phần nào ảnh hưởng tại Lào không, trong khi Vientiane dường như đang ngả theo Trung Quốc?
Ông Vũ Xuân Khang cho biết: Việc Lào cần đến sự hỗ trợ của Việt Nam là một điều rất bình thường. Trước đây, sau khi chính quyền Pathet Lào giành được chính quyền đất nước sau năm 1975, Việt Nam đã luôn luôn là một đồng minh rất thân cận, kể cả về kinh tế, chính trị cho Lào.
Tuy nhiên, khả năng của Việt Nam giúp đỡ Lào không nhiều. Mặt khác, nếu Lào không giải quyết được vấn đề tham nhũng và kiểm soát các nguồn tiền từ nước ngoài một cách hiệu quả, cho dù Việt Nam có ủng hộ Lào bao nhiêu tiền đi chăng nữa thì những đồng tiền đấy cũng sẽ chưa chắc giúp Lào vượt qua được khủng hoảng kinh tế hiện nay.
Một điều nữa cần phải xem xét kỹ hơn, đó là chính Trung Quốc mới là chủ nợ của Lào. Những năm gần đây, Trung Quốc đã gia tăng ảnh hưởng tại Lào với Sáng kiến Một Vành Đai Một Con Đường, thì việc sớm hay muộn Trung Quốc có thể khiến Lào phụ thuộc nhiều hơn về kinh tế.
Việt Nam có thể trợ giúp Lào về mặt kinh tế nhưng sự trợ giúp đó có thể giúp Lào tiếp tục trở thành đồng minh thân cận của Việt Nam hay không, thì việc đó còn chưa rõ, vì phụ thuộc rất nhiều vào việc Trung Quốc có sẵn lòng hỗ trợ Lào hay không. Nếu Trung Quốc hỗ trợ Lào, chắc chắn là Việt Nam sẽ không có khả năng để cạnh tranh với Trung Quốc ở Lào về mặt kinh tế.
Việt Nam có sẵn sàng cạnh tranh ảnh hưởng đến cùng với Trung Quốc ở Lào hay không?
Theo ông Vũ Xuân Khang, thực ra Việt Nam không có lựa chọn nào khác. Nguyên nhân thứ nhất, đó là địa-chính trị Việt Nam không cho phép Lào hay Cam-pu-chia thuộc về Trung Quốc.
Có thể thấy là ở Việt Nam, phần miền Trung rất hẹp và Lào đã nằm sát biên giới với miền trung của Việt Nam. Chỉ cần Lào thuộc về một nước nào khác, đặc biệt là Trung Quốc, nếu có chiến tranh xảy ra thì Việt Nam hoàn toàn có thể bị tấn công từ mạn sườn và có thể bị chia đôi đất nước. Chính vì thế, dù không có chút khả năng nào để cạnh tranh với Trung Quốc về kinh tế, nhưng Việt Nam không cho phép là Lào có thể ngả theo phía Trung Quốc. Do đó, mặc dù biết là về lâu về dài, ảnh hưởng của Việt Nam tại Lào có thể sẽ suy yếu, nhưng Việt Nam bắt buộc vẫn sẽ phải cạnh tranh với Trung Quốc. Đặc biệt trong 2 năm gần đây, Việt Nam đã tặng Lào một nhà Quốc Hội rất mới, hơn 100 triệu đô la Mỹ và đã giúp Lào xây dựng một số tuyến đường để nối từ Lào đến cảng Vũng Áng hay nối từ Vientiane với thủ đô Hà Nội.
Nhưng những sự trợ giúp về kinh tế này cũng chỉ thể hiện rằng, Hà Nội vẫn mong muốn Lào tiếp tục là một đồng minh thân cận của Việt Nam. Nhưng về lâu về dài, có thể thấy sự trợ giúp này hoàn toàn không thể nào cạnh tranh được với ảnh hưởng kinh tế đang lên của Trung Quốc tại Lào.
Về mối quan hệ hợp tác đặc biệt về mặt quốc phòng giữa Việt Nam và Lào
Nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang cho biết, chính quan hệ thân mật về quốc phòng từ trước năm 1975 đã tạo tiền đề để hai nước ký Hiệp định Hữu nghị và Hợp tác năm 1977, qua đó Việt Nam có thể giúp Lào trở thành một đồng minh thân cận và trực tiếp bảo vệ Lào khỏi những cuộc tấn công của Trung Quốc.
Cần lưu ý rằng vào năm 1979, khi Trung Quốc tấn công biên giới của Việt Nam vào tháng 2, thì Trung Quốc cũng đã tấn công biên giới của Lào. Mặc dù Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn khi vừa phải tấn công Khmer Đỏ ở Cam-pu-chia, vừa phải phòng thủ Trung Quốc ở biên giới phía bắc, Việt Nam vẫn sẵn lòng gửi hơn 40.000 quân bảo vệ Lào khỏi sự đe dọa từ các phần tử chống Cộng sản ở trong nước và Trung Quốc.
Và cần phải nói rõ hơn là so với Biển Đông thì Lào quan trọng hơn những đảo ở Hoàng Sa và Trường Sa, tại vì, mặc dù Hoàng Sa và Trường Sa có thể quan trọng với Việt Nam, nhưng hai quần đảo này hoàn toàn không có ảnh hưởng đối với sự tồn vong của đất nước. Trái với Lào, đất nước này hoàn toàn có thể quyết định đến vận mệnh tồn tại của Việt Nam trong tương lai. Do đó có thể thấy, Việt Nam sẵn sàng ưu tiên Lào là một đồng minh quân sự và sẵn sàng ủng hộ Lào bằng tất cả những gì ở Việt Nam có thể ủng hộ.