Liên Thành
Tuần này, Bộ Tư pháp đã bắt giữ hai người Mỹ vì điều hành một đồn công an bí mật của Trung Quốc ở thành phố New York và buộc tội riêng 44 quan chức Trung Quốc vì thực thi luật pháp Trung Quốc trên đất Mỹ. Những hành động này làm nổi bật một phần nhỏ của mạng lưới mà Bắc Kinh sử dụng để gây ảnh hưởng bên trong Hoa Kỳ. Việc giải quyết vấn đề phức tạp này sẽ đòi hỏi nhận thức, sự nhạy cảm và hành động lớn hơn của Mỹ.
Theo chính phủ Hoa Kỳ, cho đến khi FBI đột kích vào cơ sở này hồi tháng 10 năm ngoái, một đồn công an do chính phủ Trung Quốc kiểm soát ở Manhattan đã điều phối việc quấy rối trên diện rộng những người chỉ trích Đảng Cộng sản Trung Quốc có trụ sở tại Hoa Kỳ.
Mặc dù đây dường như là hoạt động đầu tiên được phát hiện của Trung Quốc bên trong Hoa Kỳ, Bộ Công an Trung Quốc đã thành lập hơn 100 đồn cảnh sát bất hợp pháp trên khắp thế giới. Số liệu này là của Safeguard Defenders, một tổ chức nhân quyền chuyên theo dõi các vụ mất tích ở Trung Quốc.
Theo các tài liệu buộc tội, hai bị cáo đã hoạt động với tư cách là đặc vụ của chính phủ Trung Quốc kể từ năm 2015 theo nhiều cách khác nhau, bao gồm tổ chức các cuộc biểu tình công khai chống lại các nhóm thiểu số tôn giáo Trung Quốc, đe dọa và gây sức ép buộc những người Trung Quốc đã đào thoát trước đó phải trở về Trung Quốc, và theo dõi các nhà hoạt động dân chủ Trung Quốc.
Trong một bài bình luận đăng trên tờ Washington Post hôm 18/4, nhà phân tích chính trị Josh Rogin cho biết, điều mà đơn kiện hình sự trên không giải thích là đồn công an này tương thích như thế nào với bức tranh lớn hơn về các hoạt động gây ảnh hưởng của Trung Quốc.
Vị trí của đồn công an này đã cung cấp một manh mối.
Tòa nhà này là do Hiệp hội Trường Lạc Hoa Kỳ thuê. Đây là một tổ chức từ thiện tuyên bố giúp đỡ người Hoa và người Mỹ gốc Hoa. Sở Thuế vụ (IRS) đã chấm dứt tình trạng miễn thuế hồi tháng 5 năm ngoái sau khi tổ chức này không nộp được giấy tờ phù hợp trong ba năm. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau, nhóm đã có thể thu hút một số chính trị gia nổi tiếng của New York đến buổi dạ tiệc của mình, bao gồm cả Thị trưởng Eric Adams.
Theo một báo cáo của Safeguard Defenders, một nhóm điều tra theo dõi sự đàn áp xuyên quốc gia của Trung Quốc, các hiệp hội địa phương như Trường Lạc thường xuyên làm việc với chính quyền Trung Quốc để thành lập các đồn công an, trấn áp những lời chỉ trích ĐCSTQ và đàn áp những người chỉ trích ở ngoại quốc.
Đây là một phần của mạng lưới ảnh hưởng lớn hơn của ĐCSTQ được gọi là “Mặt trận Thống nhất”.
Nhà nghiên cứu người Úc Alex Joske cho biết trong một báo cáo, “Hệ thống Mặt trận Thống nhất là công việc của các cơ quan Đảng Cộng sản Trung Quốc đang tìm cách thu hút và gây ảnh hưởng đến ‘các nhân vật đại diện’ và các nhóm trong và ngoài Trung Quốc, đặc biệt tập trung vào các cộng đồng tôn giáo, dân tộc thiểu số và cộng đồng hải ngoại”.
Mặt trận Thống nhất này có từ thời ông Mao Trạch Đông.
Ông Tập Cận Bình gọi các hoạt động gây ảnh hưởng của hệ thống này là một trong những “vũ khí ma thuật” của đảng.
Các hoạt động thường được thực hiện thông qua các tổ chức bình phong địa phương cung cấp dịch vụ cho người Hoa ở hải ngoại hoặc hỗ trợ các chính sách do Bắc Kinh lựa chọn, chẳng hạn như thống nhất với Đài Loan.
Ví dụ, hồi tháng trước, khi “Hội đồng Thúc đẩy Thống nhất Quốc gia Hòa bình của Trung Quốc” tổ chức một cuộc biểu tình trước khách sạn của Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn ở Thành phố New York, Mặt trận Thống nhất đã đứng sau hoạt động này.
Các nhà lãnh đạo của các nhóm như Hội đồng Trung Quốc này chi tiêu xa hoa cho các chính trị gia Hoa Kỳ trong lưỡng đảng.
Chi nhánh Florida của nhóm đặc biệt này từng do bà Cindy Dương đứng đầu, một cựu trùm spa, người đã rao bán quyền tiếp cận dinh thự Mar-a-Lago trong nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump.
Theo dõi các hoạt động có ảnh hưởng từ ngoại quốc — đặc biệt là những hoạt động làm việc trong các cộng đồng sắc tộc bị phân biệt đối xử — đòi hỏi sự nhạy cảm và tinh tế.
Dân biểu Lance Gooden (thuộc Đảng Cộng Hòa-Tiểu bang Texas) đã không thể hiện được sự tinh tế nay khi ông chất vấn về lòng trung thành của đồng nghiệp Đảng Dân Chủ Judy Chu thuộc Tiểu bang New York hồi tháng Hai, sau khi một tổ chức có ảnh hưởng của Trung Quốc tuyên bố bà là “nữ chủ tịch danh dự” của tổ chức đó.
Tuy nhiên, các thành viên của Ủy ban Đặc biệt mới của Hạ viện về Đảng Cộng sản Trung Quốc đã cho thấy rằng có thể chống lại sự đàn áp xuyên quốc gia của Trung Quốc theo cách lưỡng đảng.
Chủ tịch Mike Gallagher (thuộc Đảng Cộng Hòa-Tiểu bang Wisconsin) đã công khai bác bỏ những tuyên bố của ông Gooden và kêu gọi không sử dụng các chiến thuật của McCarthyism (là thuật ngữ đề cập đến việc cáo buộc ai đó tội lật đổ và phản quốc mà không cần bằng chứng, đặc biệt khi họ có liên quan đến chế độ chuyên quyền).
Hồi tháng Hai, các thành viên thuộc lưỡng đảng của ủy ban này đã tổ chức một cuộc biểu tình với các nhà hoạt động và bất đồng chính kiến Trung Quốc bên ngoài đồn công anTrung Quốc bất hợp pháp.
Trình bày tại cuộc biểu tình, Dân biểu Ritchie Torres (thuộc Đảng Dân Chủ- Tiểu bang New York), cho biết, “Chúng tôi đang gửi một thông điệp mạnh mẽ rằng việc bảo vệ nhân quyền khỏi sự lạm dụng của ĐCSTQ không phải là một giá trị của Đảng Dân Chủ hay một giá trị của Đảng Cộng Hòa. Đó là một giá trị của Mỹ”.
Nhà hoạt động nhân quyền đồng thời là cựu lãnh đạo sinh viên trong các cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989, ông Chu Phong Tỏa, trình bày tại sự kiện trên rằng, “Đây là lần đầu tiên cộng đồng bất đồng chính kiến Trung Quốc cảm thấy rằng sự bất bình của họ được lắng nghe”.
Theo Ủy ban Đánh giá Kinh tế và An ninh Hoa Kỳ-Trung Quốc, các hoạt động gây ảnh hưởng của Trung Quốc và công việc của Mặt trận Thống nhất được thiết kế vừa mơ hồ vừa phức tạp, “khiến những người tìm cách xác định tác động tiêu cực của ảnh hưởng đó dễ bị cáo buộc là có thành kiến”.
Tuy nhiên, mục tiêu chính của Trung Quốc vẫn là những người dân Trung Quốc, Duy Ngô Nhĩ, Tây Tạng và Đài Loan vô tội.
Ngoài việc các đồn công an này là một phần của nỗ lực lớn hơn nhiều của Trung Quốc để gây ảnh hưởng ở ngoại quốc, thì cách thức thực hiện cũng ngày càng trở nên rõ ràng và trắng trợn hơn.
Hôm 19/4, trong một cuộc họp báo với các phóng viên về sự đán áp xuyên quốc gia, FBI đã cảnh báo về điều này, đồng thời kêu gọi các nạn nhân hãy dũng cảm lên tiếng.
FBI hiện cũng đang theo dõi xu hướng ngày càng tăng này cũng như những tác động của xu hướng này đến một số cộng đồng tại Hoa Kỳ.
Theo FBI, chính quyền Trung Quốc đôi khi sử dụng các nhà điều tra tư nhân để tiến hành giám sát những người bất đồng chính kiến, và sử dụng cả các công tố viên liên bang trong một số vụ án hình sự.
Một quan chức phản gián của FBI cho biết, rất nhiều trong số những vụ việc này là liên quan đến những chiến thuật và các ranh giới mới đang bị vượt qua ngay trên đất Mỹ, vốn là điều mà Hoa Kỳ chưa từng thấy. Ông cho biết thêm, FBI hy vọng sẽ nâng cao nhận thức về những xu hướng như vậy và cảnh báo khu vực điều tra viên tư nhân cũng như cơ quan chấp pháp của tiểu bang và địa phương.
Ngoài ra, FBI cho biết mục tiêu của các kế hoạch đàn áp xuyên quốc gia là đa diện và đôi khi cũng nhằm mục đích gây ảnh hưởng đến các quyết định chính sách của Hoa Kỳ thông qua “các chiến thuật gây ảnh hưởng đầy ác ý”.
Một quan chức phản gián khác của FBI cho biết: “Chúng tôi thực sự đã thấy bước ngoặt trong các chiến thuật và công cụ [mà Trung Quốc sử dụng], cũng như mức độ rủi ro và mức độ đe dọa đã thay đổi trong vài năm qua”.
Hôm 18/4, Tờ Newsweek trích dẫn lời của một quan chức cao cấp trong chính phủ Hoa Kỳ, rằng “Chúng tôi sẽ không dung thứ cho Chính phủ CHND Trung Hoa – hoặc bất kỳ chính phủ nước ngoài nào – quấy rối hoặc đe dọa người Mỹ”.
Theo nhà phân tích Josh Rogin, việc đối đầu với các hoạt động gây ảnh hưởng của ĐCSTQ là rất quan trọng để bảo vệ chủ quyền của Hoa Kỳ và bảo vệ những người dễ bị tổn thương khỏi bị bức hại. Đồng thời, Hoa Kỳ phải giữ gìn bản chất của mình là một xã hội cởi mở và khoan dung.