Nguồn: James Palmer, “The Pentagon Fixates on War Over Taiwan”, Foreign Policy, 06/05/2025
Biên dịch: Tạ Kiều Trang
Giữa lúc giới lãnh đạo quân sự Mỹ lo ngại về Trung Quốc, Tổng thống Trump lại xem nhẹ khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Tiêu điểm tuần này: Quân đội Mỹ ưu tiên ngăn chặn một cuộc xung đột liên quan đến Đài Loan; Điện Kremlin xác nhận về chuyến thăm Nga của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình; Bắc Kinh xem xét việc đàm phán về fentanyl với Washington như một giải pháp hạ nhiệt thuế quan.
Lầu Năm Góc chú tâm đến kịch bản xung đột ở Đài Loan
Bộ Quốc Phòng Mỹ đang ngày càng chú tâm hơn đến một cuộc xung đột giả định với Trung Quốc – cùng lúc khi các chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang làm suy yếu các liên minh ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Lầu Năm Góc đã vạch ra kế hoạch tái cấu trúc quân đội Mỹ nhằm chuẩn bị cho các cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc, thay vì các cuộc chống nổi dậy lẻ tẻ. Một bản ghi nhớ chỉ đạo nội bộ từ Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth, có vẻ như được xây dựng dựa trên “Dự án 2025” của Quỹ Di sản (Heritage Foundation), đã xác định Trung Quốc là “mối đe doạ gia tăng duy nhất” đối với Mỹ. Ngăn chặn Trung Quốc chiếm Đài Loan là ưu tiên hàng đầu và theo đó, Mỹ được cho là sẽ “chấp nhận rủi ro ở những chiến trường khác”.
Kế hoạch tái cấu trúc này lấy cảm hứng từ cuộc cải tổ gây tranh cãi của Thuỷ quân Lục chiến Mỹ vào năm 2020, trong đó chuyển hướng lực lượng này từ trọng tâm linh hoạt chiến thuật sang một lực lượng tác chiến “nhảy cóc đảo” (island hopping – chiếm từng đảo theo tuần tự) phục vụ cho cuộc xung đột ở Thái Bình Dương. Nhưng chiến lược này chỉ hợp lý nếu người ta tin rằng Trung Quốc xâm lược Đài Loan là điều không thể tránh khỏi trong vài năm tới, kéo theo một cuộc chiến lớn hơn với Mỹ.
Sự hình dung này đã trở thành một nỗi ám ảnh ở Washington suốt nhiều năm qua. Chỉ mới tuần trước, Đô đốc Samuel Paparo, Tư lệnh Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ, đã nêu ra khả năng Trung Quốc xâm lược Đài Loan vào năm 2027 – năm đánh dấu kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA).
Cấp dưới của Paparo, tướng Ronald Clark, đã lặp lại mối lo ngại tương tự trong một phỏng vấn gần đây. Điều đáng ghi nhận là Paparo đã phát biểu một cách chính xác rằng thực ra, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chưa từng ra lệnh cho PLA xâm lược Đài Loan trong năm 2027, thay vào đó, ông Tập chỉ yêu cầu PLA phải sẵn sàng thực hiện “việc ấy” trước thời điểm đó.
Yêu cầu của ông Tập đối với PLA nghe có vẻ nguy hiểm, nhưng chúng không nhất thiết ngụ ý gì về nguy hiểm trước mắt. Các nước có thể nói suông suốt hàng thập kỷ về việc chiếm đoạt lãnh thổ và rồi đột nhiên hành động – như trường hợp Nga ở Ukraine, hay Argentina ở quần đảo Falkland. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo Trung Quốc thường viện dẫn Đài Loan như một phép hoán dụ cho năng lực sẵn sàng chiến đấu của PLA, và đe doạ Đài Loan phần nào là một sự cần thiết về mặt chính trị đối với mọi nhà lãnh đạo Trung Quốc.
Thêm vào đó, các nhà lãnh đạo của Mỹ dường như chưa xem xét đến những sự kiện gần đây – đặc biệt là đại dịch COVID-19 và cuộc thanh trừng quân đội Trung Quốc đang diễn ra do nạn tham nhũng tràn lan – có thể ảnh hưởng như thế nào đến khả năng sẵn sàng chiến đấu, kế hoạch cải tổ và ngân sách của PLA, tất cả những yếu tố này đều có thể làm trì hoãn mốc thời gian 2027.
Tuy nhiên, chương trình nghị sự riêng của ông Trump có vẻ như khác biệt với các “diều hâu Trung Quốc” trong chính quyền. Tổng thống Trump “tự tin” rằng ông Tập sẽ không xâm lược Đài Loan trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, theo lời Bộ trưởng Tài chính Mỹ, ông Scott Bessent. Bất chấp sự thay đổi chiến lược của Lầu Năm Góc, bản thân ông Trump lại không mấy chú tâm đến khu vực châu Á – Thái Bình Dương, liên tục bác bỏ tầm quan trọng của Đài Loan và cố gắng ép các đồng minh của Mỹ đóng góp tài chính cho hỗ trợ quốc phòng.
Các đồng minh của Mỹ trong khu vực đang đi trên một lằn ranh mong manh, giữa một bên là dàn xếp với ông Trump – vừa dàn xếp trực tiếp, vừa thông qua các nhượng bộ thương mại tiềm năng – bên kia là đối phó với nhóm cử tri trong nước, những người đang bức xúc trước những hành động khó hiểu của Washington. Cuộc bầu cử tại Úc vào ngày 3 tháng 5 cho thấy sự khước từ thẳng thừng đối với chủ nghĩa Trump – đây là một điều đáng lo ngại, nếu xét đến vai trò hậu cần then chốt của Úc trong bất kỳ cuộc xung đột nào với Trung Quốc, và xét đến triển vọng của thoả thuận tàu ngầm giữa Úc, Anh và Mỹ.
Dù vậy, những hành động đe doạ về mặt quân sự của Bắc Kinh có thể khiến các quốc gia quay lại với Washington. Gần đây, Trung Quốc có phần kiềm chế giọng điệu ủng hộ chủ nghĩa dân tộc, nhưng đã tham gia tranh chấp trên biển với Philippines và Việt Nam, đồng thời đe doạ các nước đứng về phía Mỹ trong thương chiến.
Xét cho cùng, một châu Á – Thái Bình Dương ngày càng chia rẽ có thể sẽ không có lợi cho ông Trump. Mỹ cần đồng minh ở châu Á hơn là Trung Quốc cần họ; đến năm 2027, nhiều quốc gia có lẽ sẽ tránh chọn phe giữa hai phe siêu cường vốn đều không đáng tin và hiếu chiến như nhau.