Thủ tướng Anh Boris Johnson ngày 7/7 tuyên bố từ chức, chấm dứt nhiệm kỳ gần 3 năm. Trong thời gian nắm quyền, ông Johnson đã trải qua nhiều bê bối và sóng gió, kết thúc bằng làn sóng từ chức của các bộ trưởng, thứ trưởng, những người tuyên bố “mất niềm tin” vào khả năng lãnh đạo của ông. Vậy, đâu mới là nguyên nhân chính nhấn chìm sự nghiệp Thủ tướng của ông?
Việc Thủ tướng Anh Boris Johnson từ chức liên quan đến một cơ hội lớn bị bỏ lỡ và một quyết định không thể chối cãi.
Một mặt, chúng ta sẽ đề cập đến việc ông Johnson đã đẩy các phương tiện truyền thông cánh tả của Vương Quốc Anh vào một vụ bê bối như thế nào bằng sự ngu ngốc của chính mình. Mặt khác, chúng ta sẽ thảo luận về việc ông Johnson đã bỏ lỡ một cơ hội kinh tế quan trọng để tăng cường thương mại của Anh thời hậu Brexit.
Hai sự kiện này sẽ xác định thời gian tại vị của ông.
Tìm kiếm câu trả lời
Vụ bê bối dẫn đến việc Thủ tướng Anh Johnson từ chức xuất phát từ việc ông bổ nhiệm thành viên Quốc hội Chris Pincher làm Phó Chánh văn phòng Đảng Bảo thủ vào tháng 2, bất chấp về lai lịch đen tối của ông Pincher. Ông Chris Pincher, Phó Chánh văn phòng Đảng Bảo thủ Vương Quốc Anh. (Ảnh: Getty Images)
Trong vài ngày qua, có nhiều đồn đoán về những điều mà ông Johnson biết về ông Pincher. Câu chuyện đó sẽ còn tiếp tục được dư luận ‘thêu dệt’. Có vẻ như quá khứ của ông Pincher được không ít người biết đến.
Làn sóng từ chức trong những ngày đầu tháng 7/2022 khởi đầu với hai đơn từ chức của Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak và Bộ trưởng Y tế Sajid Javid. Hai thành viên nội các cấp cao này quyết định ra đi chỉ vài phút sau khi Thủ tướng B.Johnson lên tiếng xin lỗi về bê bối mới nhất trong chính quyền của ông, liên quan đến cáo buộc quấy rối tình dục và say xỉn của ông Chris Pincher, Phó Chánh văn phòng Đảng Bảo thủ.
Ông Pincher được cho là đã bị khiếu nại về hành vi không chuẩn mực tại Bộ Ngoại giao 3 năm trước và Thủ tướng Johnson đã được báo cáo về điều đó, nhưng ông vẫn thăng chức cho người này. Phố Downing sau đó giải thích rằng Thủ tướng Johnson đã “quên” mất cáo buộc. Ông Pincher từ chức vào tuần trước, sau khi bị cáo buộc sàm sỡ hai khách mời trong một bữa tối riêng tư. Ông không trực tiếp thừa nhận cáo buộc, song đã nhắn riêng với Johnson rằng “đêm qua tôi đã uống quá nhiều và khiến bản thân cũng như những người khác phải xấu hổ”.
Việc ông Johnson không biết về lịch sử của ông Pincher là không đáng tin cậy. Vậy tại sao thủ tướng lại quyết định bổ nhiệm ông Pincher?
Có thể lý giải đơn giản rằng đây là việc trả lại một đặc ân chính trị. Nhưng cho dù mục đích là gì đi nữa, thì cũng là một quyết định thiếu thông minh. Việc từ chức sau đó của ông Johnson là một kết cục đáng buồn cho nhiệm kỳ thủ tướng của ông có thể còn kéo dài hơn thế.
Cam kết thúc đẩy làn sóng Brexit để nắm giữ quyền lực
Quý vị hãy nhớ lại thời điểm ông Johnson trở lại nắm quyền vào năm 2019 – một chiến thắng lớn nhất kể từ chiến thắng của bà Margaret Thatcher vào năm 1987. Ông Johnson có nhiệm vụ nghiêm túc là đưa nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU) hay còn gọi là Brexit.
Brexit là một cơ hội an toàn và mạnh mẽ đối với ông Johnson. Đó là ý chí của người dân Anh khi rời khỏi Liên minh Châu Âu. Ông Johnson lợi dụng việc Thủ tướng bảo thủ Theresa May không đạt được Brexit để trở lại cầm quyền, cam kết sẽ hoàn thành nó.
Ông Boris đã thực hiện đúng lời hứa – ít nhất là trong hiệp một.
Trên thực tế, không nghi ngờ gì về việc Johnson đã đưa Vương quốc Anh rời khỏi Liên minh Châu Âu. Nhưng việc rời một mối quan hệ giao dịch này và thay thế bằng một mối quan hệ khác là một chuyện. Về điểm đó, ông Johnson đã không thể – hoặc không muốn – đưa ra một thỏa thuận thương mại để thay thế thỏa thuận mà Anh vừa ký kết.
Lựa chọn tốt nhất vào thời điểm đó là đàm phán một hiệp định thương mại tự do sâu rộng với Hoa Kỳ. Ông Johnson đã có một cơ hội hẹp, nhưng chắc chắn để biến điều đó thành hiện thực với cựu Tổng thống Donald Trump nhưng không tận dụng được.
Đây thực sự là một cơ hội khá tốt để thay thế thỏa thuận thương mại của EU bằng một thỏa thuận thuận có lợi hơn với Hoa Kỳ. Chính quyền ông Trump chắc chắn ủng hộ việc đưa ra một thỏa thuận thương mại song phương với Anh. (Từ trái sang) Trưởng đoàn đàm phán Brexit của Vương quốc Anh David Frost chụp ảnh cùng Thủ tướng Boris Johnson sau khi ký thỏa thuận thương mại Brexit với EU tại số 10 Phố Downing ở London, hôm 30/12/2020 (Ảnh: Leon Neal/Getty Images)
Trên thực tế, thoả thuận sẽ có lợi cho cả hai bên.
Một thoả thuận
Quý vị hãy nhớ lại thời điểm mà chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump đã hoàn toàn tham gia vào việc tách rời thương mại của Mỹ với Trung Quốc trên một số mặt trận.
Hoa Kỳ đã áp thuế đối với hàng trăm tỷ sản phẩm của Trung Quốc. Đây là một sự thay đổi chính sách lớn. Hoa Kỳ cũng đang gây áp lực buộc châu Âu và các đồng minh khác tẩy chay Huawei, gã khổng lồ sản xuất thiết bị mạng và điện thoại của Trung Quốc, kẻ gây ra hành vi đánh cắp dữ liệu cho Bắc Kinh.
Trên cơ sở rộng hơn, các công ty sản xuất của Hoa Kỳ và phương Tây đã bắt đầu thuê lại và gần như cắt đứt hoạt động của họ để đối phó với tình trạng chi phí lao động Trung Quốc tăng, đánh cắp dữ liệu, chi phí vận chuyển và các yếu tố tiêu cực khác.
Tóm lại, Hoa Kỳ chắc chắn sẵn sàng cắt giảm các thỏa thuận thương mại mới.
Tầm nhìn của chính quyền ông Trump vào thời điểm đó là thiết lập quan hệ đối tác mới và củng cố với Vương quốc Anh và châu Âu với cái giá phải trả là sức mạnh và ảnh hưởng của Trung Quốc. Chính quyền ông Johnson có thể đã giới hạn nỗ lực Brexit thành công, thông qua một thỏa thuận thương mại tự do cho Vương Quốc Anh, biến nước này thành nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Một Hiệp định Thương mại nhiều giai đoạn
Rốt cuộc, ông Johnson đã làm gì?
Ông đã để cho các cuộc đàm phán thương mại tự do trôi qua.
Không phải tất cả cùng một lúc, mà là hơn 10 tháng hoặc lâu hơn trước cuộc bầu cử Tổng thống năm 2020 ở Hoa Kỳ. Tất nhiên, một hiệp định thương mại đầy đủ và toàn diện giữa Hoa Kỳ và Vương quốc Anh có thể không thể hoàn thành trong một khoảng thời gian ngắn như vậy được. Tuy nhiên, một hiệp định nhiều giai đoạn thì có thể.
Một thỏa thuận như vậy có thể cho phép hệ thống hóa một số điểm cơ bản về lợi ích chung giữa hai bên, với một lịch trình thỏa thuận cho các giai đoạn đàm phán tiếp theo trong các lĩnh vực phức tạp và nhạy cảm hơn trong tương lai.
Một khuôn khổ nhiều bước như vậy sẽ tương tự như những gì chính quyền ông Trump đã đưa ra với Trung Quốc.
Về mặt chính trị, ông Johnson sẽ bị lên án một cách vô tội vạ là coi thường người Mỹ trong lĩnh vực thương mại. Nhưng ông sẽ còn bị lên án về phương diện chính trị cho dù ông có làm gì đi chăng nữa. Đó là bản chất của báo chí cánh tả Vương Quốc Anh.
Nhưng với một hiệp định thương mại tự do, ít nhất Anh có thể đảm bảo một số lợi thế thương mại mang lại lợi ích lớn cho Vương quốc Anh trong thời điểm kinh tế khó khăn này.
Nước Anh có thể có vị thế tốt hơn ngày nay
Sau cùng, có thể lập luận rằng ông Johnson có thể khiến nước Anh có một vị thế thương mại mạnh mẽ hơn với Hoa Kỳ so với với Liên minh châu Âu. Đơn giản là vì thương mại song phương có thể linh hoạt và có lợi hơn thương mại đa phương. Còn với trường hợp thương mai đa quốc gia, thì lợi ích cần phải được xem xét. Thủ tướng Anh Boris Johnson bắt tay cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump trên sân khấu trong hội nghị thượng đỉnh hàng năm của các nguyên thủ NATO ở Watford, Anh, vào ngày 4/12/2019. (Ảnh: Steve Parsons-WPA Pool/Getty Images)
Nhưng do ông Johnson không đảm bảo một hiệp định thương mại song phương với Hoa Kỳ khi thời cơ đến, nên ngày nay Vương quốc Anh vẫn không có một hiệp định thương mại nào.
Hơn nữa, chính quyền ông Biden sẽ không vội vàng để ký kết một hiệp định như vậy.
Thành công lớn nhất dưới sự lãnh đạo của ông Johnson là thực hiện lời hứa hoàn thành kế hoạch Brexit đối với người dân Vương Quốc Anh.
Ông ấy đã làm được điều đó.
Nhưng khi nói đến việc đưa ra bất kỳ thỏa thuận thương mại hậu Brexit nào mang lại nhiều giá trị — đặc biệt là khi ông Johnson có cơ hội đạt được một thỏa thuận to lớn với Hoa Kỳ thì ông đã không nắm bắt được nó.
Đáng buồn thay, tai tiếng dường như là một phần của tất cả các cơ quan hành chính ở mọi cấp độ. Xét trường hợp của Thủ tướng Johnson, hành động cuối cùng của ông trên cương vị thủ tướng cũng là một trong những vụ bê bối.
Liệu một thỏa thuận thương mại với Hoa Kỳ có giải quyết được tất cả các thách thức kinh tế của Vương Quốc Anh?
Tất nhiên là không, nhưng nó có thể sẽ khá hữu ích.
Ông Johnson có biết về lai lịch của ông Pincher trước khi bổ nhiệm ông này vào vị trí ‘cao cả’ hay không?
Nếu câu trả lời là có, thì sự khinh bỉ mà ông Johnson đang nhận là hoàn toàn xứng đáng.
Quan điểm được trình bày trong bài viết này là ý kiến của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.
Lam Giang